Ekinshiden, Memlekettik-jekemenshik áriptestigi prınsıpine negizdelgen senimdi dıalog qurý úshin bıznesti toptastyrýdy jalǵastyrý kerek, ol bul jańa strategıany júzege asyrýda keń aýqymdy jáne barlyq kásipkerlerdiń tartylýy mindetin sheship beredi.
Halyqaralyq tájirıbeni taldaý kórsetkendeı, kásipkerlerdiń palatalarǵa toptasýy - ekonomıkanyń tıimdiliginiń mańyzdy faktorynyń biri, osylaı istelgen jerlerde «myqty bıznes - myqty memleket» qaǵıdasy is júzine asty.
Úkimet «ATAMEKEN» Odaǵymen birlesip, Kásipkerlerdiń ulttyq palatasyna mindetti músheliktiń tujyrymdamalyq modelin ázirledi.
Atalǵan model kásibı-tehnıkalyq bilim, ásirese, aýyldyq jerler men monoqalalardaǵy shaǵyn bıznesti keshendi servıstik qoldaý, syrtqy ekonomıkalyq qyzmet salalarynda memlekettik organdardyń keń ókilettikteri men fýnksıalaryn qurylatyn Kásipkerlerdiń ulttyq palatasyna berýdi qamtamasyz etedi. Kásipkerlerdiń ulttyq palatasy Úkimettiń senimdi jáne bilikti seriktesine aınalady.
Osyǵan baılanysty Úkimetke tıisti zań jobasyn ázirlep, ony Parlamentke kelesi jyldyń birinshi toqsanynda engizýdi tapsyramyn.
Úshinshiden, memleket óziniń rolin ózgertýi tıis. Bizge keń aýqymdy jekeshelendirýdiń ekinshi tolqyny qajet.
Bul ońaı qadam emes, óıtkeni, memleket pen naryq arasyndaǵy jaýapkershilikti qaıta bólisýdi bildiredi. Biraq biz ekonomıkalyq ósimniń joǵary qarqynyn saqtaý úshin soǵan barýymyz kerek.
Jeke bıznes árqashan jáne barlyq jerde memleketten góri tıimdirek áreket etedi. Sondyqtan biz strategıalyq emes sıpattaǵy kásiporyndar men qyzmetterdi jeke qolǵa berýge tıispiz. Bul -otandyq kásipkerlikti nyǵaıtý úshin asa mańyzdy qadam.
Bul joldaǵy alǵashqy qadam «Halyqtyq İRO» baǵdarlamasynyń sátti bastalýy boldy. Bul - eń aldymen ulttyq baılyqtyń halyqtyń qolyna taratylyp berilýi. «QazTransOıl» kompanıasy tarapynan 28 mıllıard teńgeni ornalastyrý týraly habarlandy jáne qazirdiń ózinde tapsyrystar usynystan eki ese asyp ketti.
3. ÁLEÝMETTİK SAIASATTYŃ JAŃA PRINSIPTERİ - ÁLEÝMETTİK KEPİLDİKTER JÁNE JEKE JAÝAPKERSHİLİK
Bizdiń basty maqsatymyz - áleýmettik qaýipsizdik jáne azamattarymyzdyń baqýattyǵy. Bul - qoǵamdaǵy turaqtylyqtyń eń jaqsy kepili.
Bizdiń qoǵamda ýaqyt synyna tótep bere alatyn jańartylǵan jáne áldeqaıda tıimdi áleýmettik saıasatqa degen suranys ósip keledi.
Álemdik tájirıbe kórsetkendeı, áleýmettik saıasattyń minsiz jáne ámbebap úlgisi joq. Bul barlyq azamattary sol áleýmettik júıege qanaǵattanatyndaı birde-bir qoǵamnyń joqtyǵy sıaqty.
Áleýmettik qaýipsizdik jáne azamattardyń baqýattyǵy máselelerin sheshý - bul árbir qazaqstandyqqa áser etetin qıyn jáne óte mańyzdy mindet. Sondyqtan bul tusta ár qadam muqıat oılastyrylǵan bolýy tıis.
Men bizder basshylyqqa alýǵa tıis jáne olardy eskere otyryp, áleýmettik ádilettilik pen áleýmettik qamtamasyz etý máselelerine degen kózqarastarymyzǵa túzetý engize alatyn qaǵıdalardy ózimniń qalaı paıymdaıtynymdy baıandap bergim keledi.
Áleýmettik saıasattyń jańa qaǵıdalary
Birinshiden, memleket, ásirese, jahandyq daǵdarys jaǵdaıynda, azamattarǵa eń tómengi áleýmettik standart kepildigin berýi tıis.
Basty mindet - kedeıshiliktiń ósýine jol bermeý.
Kedeıshilik eshbir qazaqstandyq úshin áleýmettik perspektıvaǵa aınalmaýy kerek.
Biz óz azamattarymyz úshin ekonomıka men búdjettiń ósimine tikeleı táýeldi bolatyn eń tómengi áleýmettik standarttar men kepildikter belgileýimiz kerek.
Olar mynany qamtýǵa tıis:
· Eń aldymen, tulǵanyń qajettilikteri tizimin keńeıtý jáne oǵan bilim berý men densaýlyq saqtaý baptaryn engizý (sonyń ishinde, jumyssyzdar men eńbekke qabiletsizder úshin olardy barynsha áleýmettendirý maqsatynda), salamatty tamaqtaný jáne salamatty ómir salty, zıatkerlik jáne aqparattyq suranystaryn óteý, t.b.
· Naqty baǵalar boıynsha tulǵanyń qajettilikteriniń qunynyń esebi (tıisinshe, eldegi statısıkany jetildirý qajet).
· Ekonomıkanyń ósimine baılaýly ómir sapasynyń standarttaryn kezeń-kezeńmen sapaly arttyrý.
Osy standarttardy saqtaý búkil áleýmettik salany búdjettik qarjylandyrý kólemin aıqyndaýy tıis. Bul búdjettik prosesterdińashyqtyǵyn arttyrady jáne bizder bóletin qarajattyńataýlylyǵyn kúsheıtedi. Úkimetke tıisti zań ázirleýdi tapsyramyn.
Ekinshiden, memleket áleýmettik qoldaýdy tek buǵan muqtaj toptarǵa ǵana kórsetýi tıis.
Ol úshin ne isteý kerek?
· Memleket qoǵamnyń áleýmettik jaǵdaıy tómen toptaryna - zeınetkerlerge, múgedekterge, eńbekke jaramsyzdarǵa, naýqas balalarǵa jáne t.b. ataýly kómek úshin tolyq jaýapkershilik alatyn bolady.
· Udaıy áleýmettik jáne zeınetaqylyq qamtamasyz etý júıesin jetildiripotyrý, anany jáne balany jan-jaqty qorǵaý qajet.
· Bizde jumyssyzdardy oqytý men qaıta daıarlaýdyń eńbek naryǵyna beıimdelgen aıqyn baǵdarlamalary bolýy kerek. Memleket jumyssyzdarǵa áleýmettik qoldaýdy bul sanatqa jatatyn adam jańa mamandyq ıgerýip, qaıta daıarlyqtan ótýge bet burǵan jaǵdaıda kórsetýi kerek.
· Jumys berýshiler halyqtyń áleýmettik jaǵdaıy tómen toptaryn jumysqa belsene tartyp, olardy eńbekaqymen qamtamasyz etetindeı jaǵdaı týǵyzý qajettigi mańyzdy. Eń aldymen, bul múmkindigi shekteýli adamdarǵa qatysty.Álemniń damyǵan elderinde osylaı jasaıdy. Biz olardyń tolyqqandy eńbek etýine jaǵdaı týǵyzýǵa tıispiz. Memlekettik járdemaqyny tek shynymen naqty jumys isteı almaıtyndar ǵana alýy tıis. Jumysqa múgedekterdi alyp, olarǵa jaǵdaı jasaıtyn kompanıalar men korporasıalardy kótermeleý kerek.
Úshinshiden, biz óńirlerdi damytýda áleýmettik teńgerimsizdik máselelerin sheshýge nazar aýdarýǵa tıispiz.
Qazirgi kezde birqatar óńirlerdiń ekonomıkalyq baıaý damýy eńbekpen qamtýdyń qamtamasyz etilmeýine alyp keledi. Halyqtyń kirisiniń deńgeıi terbelip tur.
(1) Eń aldymen, memlekettik organdardyń óńirlik damý salasyndaǵy jumystaryn úılestirýdi kúsheıtý qajet.
Mindet - memlekettik jáne salalyq barlyq baǵdarlamalardyń oryndalýyn óńirlerdi damytýdyń basymdyqqa ıe mindetterin sheshýmen úılestirý.
Úkimet 2013 jyldyń birinshi toqsanynda-aq óńirlerdegi qajetti jáne bolashaǵy bar jobalardyń tizbesin anyqtaýy jáne tarıftendirýi tıis.
(2) Ótip bara jatqan jylda biz monoqalalardy damytý baǵdarlamasyn júzege asyrýdy bastadyq. Jańa jumys oryndaryn ashýǵa, áleýmettik máselelerdi sheshýge, kásiporyndar jumysyn jetildirýge aıtarlyqtaı resýrstar baǵyttaldy.
Biz jergilikti jerlerde basqarýdyń sapasyn arttyratyn bolamyz. Bul jumys meniń jeke baqylaýymda.
Sonymen birge, bizge óńirlerde áleýmettik-ekonomıkalyq jaǵdaılardy teńestirýdiń tıimdi jańa tetikteri qajet.
Úkimetke oblystardyń ákimderimen birlesip, 2013 jyly shaǵyn qalalardy damytý jóninde baǵdarlama qabyldaýdy tapsyramyn. Bul olardyń bazasynda kóptegen ındýstrıalyq jobalar jasaı otyryp, uzaq merzimge arnalýy kerek. Olardyń mindeti - óńirlerdiń salalarǵa mamandaný júıesin qurýǵa kómektesý, iri aglomerasıalardyń ındýstrıalyq-óndiristik seriktes qalalaryna aınalý, aqyr sońynda, jergilikti halyqtyń turmys deńgeıin arttyryp, aýyl jastaryn jumyspen qamtamasyz etý.
(3) Bizge kóshi-qon máselelerin keshendi túrde sheshý boıynsha el óńirlerindegi eńbek naryǵyna yqpal etetin sharalar qabyldaý qajet.
Shektes elderden kelip jatqan kóshi-qon aǵynyna baqylaýdy kúsheıtý kerek.
Perspektıvalyq mindet retinde bizdiń aldymyzda sheteldik eńbek naryqtaryna kóptep ketip qalmaýy úshin otandyq bilikti mamandarǵa qolaıly jaǵdaı jasaý mindeti tur.
Úkimet 2013 jyly Kóshi-qon máselelerin sheshý jóninde keshendi jospar ázirlep, bekitýi tıis.
Erekshe nazardy shekaramen shektes aýmaqtarǵa aýdarǵan jón. Olardyń áleýeti áli tolyq ashylǵan joq. Olardy ómir súrýge qolaıly ete túsý qajet. Úkimet oblystardyń ákimderimen birlesip, 2013 jyly shekaramen shektes aýdandardy damytý jóninde qosymsha sharalar keshenin ázirleýi qajet.
Tórtinshiden, biz eńbekpen qamtýdy qamtamasyz etý jáne eńbek tólemi saıasatyn jańǵyrtýǵa tıispiz.
(1) Álemdik turaqsyzdyqtyń basty qateri - jumyssyzdyqtyń ósýi. Elde júzege asyrylyp jatqan memlekettik te, salalyq ta - barlyqbaǵdarlamalar, tek áldebir bólikteri emes, barlyǵy naqty jumysqa ornalastyrýdy qamtamasyz etýi tıis. Sondyqtan Úkimetke jáne ákimderge 2013 jyldyń ózinde-aq tómendegini iske asyrýdy tapsyramyn:
· Kásipkerlikti damytý jáne bıznesti qoldaý jónindegi buryn qabyldanǵan barlyq baǵdarlamalardy yqpaldastyrý.
· Búdjettik qarajatty jumyssyzdardyń jáne kirisi az adamdardyń kórsetkishi joǵary óńirlerge bólý tetikterin ázirleý.
Bul jańartylǵan baǵdarlamanyń oryndalýyna jaýapty retinde men Premer-Mınıstrdiń jeke ózi men ákimderdi bekitemin.
(2) Budan jarty jyl buryn, «Áleýmettik jańǵyrtý: Jalpyǵa Ortaq Eńbek Qoǵamyna qaraı 20 qadam» atty maqalam jarıalanǵan sońKásipodaqtar jáne eńbektiń rettelýi týraly Zań ázirlene bastady. Bizdiń maqsatymyz - eńbekkerler múddesin eskergen kásipkerlik qoldaýyn qamtıtyn eńbek qatynastarynyń túbirimen jańa úlgisin jasaý.
Kúshine enip, barlyq eńbekkerlerdiń múddesin qorǵaýy úshin bul zańnyń qabyldanýyn jedeldetý qajet.
(3) Úkimetke eńbek tólemine jáne ondaǵy sáıkessizdikterdi qysqartýǵa qatysty múlde jańa amaldar tabý sharalaryn qabyldaý qajet.
***
Jańa kezeńdegi áleýmettik saıasattyń mańyzdy quramdas bóligi retinde ana men balany qorǵaýdy jarıalaımyn.
Anany qorǵaý. Áıelderge úndeý
Memleket úshin jáne meniń jeke ózim úshin de anany qorǵaý - erekshe másele.
Qymbatty hanymdar!
Sizder - otbasynyń, demek, memlekettiń tiregisizder.
Elimizdiń bolashaqta qandaı bolatyny balalarymyzdyń boıyna ózimiz qandaı tárbıeni sińiretinimizge tikeleı baılanysty.
Eń aldymen, biz qyzdarymyzdyń tárbıesine kóp kóńil bólýimiz kerek. Olar - bolashaq jar, bolashaq ana, shańyraqtyń shyraqshylary.
Qazaqstan - zaıyrly memleket. Azamattardy ar-ojdan bostandyǵymen qamtamasyz ete otyryp, memleket, degenmen qoǵamǵa óz betimen bizdiń dástúrimiz ben zańdarymyzǵa qaıshy keletin áldebir qoǵamdyq normalardy tyqpalaıtyn áreketterge óte qatań qarsy turatyn bolady.
Biz Qazaqstan qyzdarynyń sapaly bilim alyp, jaqsy jumysqa ıe bolýy jáne táýelsiz bolýlary úshin barlyq jaǵdaıdy jasaýymyz qajet.
Olar bank kartochkalaryna ıe bolýǵa, kólik júrgizip, qyzmet jolyn qalyptastyra alýǵa, zamanǵa saı bolýǵa, sándenýge tıis jáne bizderde eshqashan kıilmegen, saltymyzǵa jat kıimderge oranyp-qymtanbaýǵa tıis. Bizdiń halqymyzdyń óz mádenıeti, óz dástúri men salty bar.
Halqymyz «Qyzdyń joly jińishke» degenge erekshe mán berip aıtady. Boıjetkenniń joly, qyzdyń joly - qyldaı, ony úzýge bolmaıdy. Boıjetken, áıel zaty árdaıym bizdiń qoǵamnyń teńquqyly múshesi, al ana - onyń eń ardaqty tulǵasy boldy.
Biz áıel zatyna - anaǵa, jarǵa, qyzǵa degen qapysyz qurmetti qaıta oraltýǵa tıispiz.
Biz anany qorǵap-qoldaýymyz kerek. Meni otbasynda áıelder men balalarǵa turmystyq zorlyq-zombylyq kórsetý jaıttarynyń kóbeıýi alańdatady. Áıeldi qurmettemeý degen bolmaý kerek. Birden aıtaıyn, ondaı zorlyq-zombylyqtyń joly qatań túrde kesilýi tıis.
Memleket ábden asqynǵan jynystyq quldyqqa, áıelge taýar retinde qaraıtyn kózqarasqa aıryqsha qatań túrde tyıym salýǵa tıis.
Bizdiń elimizde tolyq emes otbasylar kóp. Memleket balany jalǵyz tárbıelep jatqan analarǵa kómektesýi kerek. Biz áıelder úshin ıkemdi eńbek túrlerin qalyptastyryp, úıde jumys jasaýlaryna jaǵdaı týǵyzýymyz kerek. Zań, memleket jáne men bizdiń hanymdarymyzdyń jaǵyndamyz.
Biz budan ári de elimizde áıelderdiń róli artýy úshin barlyq jaǵdaıdy jasaıtyn bolamyz. Qazirgi zamandaǵy qazaqstandyq áıel qyzmet isteýge umtylýy kerek.
Áıelderdi memlekettik jáne qoǵamdyq basqarý isine belsene tartqan jón, ásirese, jergilikti deńgeıdegi óńirlerde. Olardyń bıznes ashyp, ony júrgizýine de qolaıly jaǵdaı jasaǵan abzal.
Balany qorǵaý
Beıbit ómirdiń ózinde bizde myńdaǵan jetimder bar - balalar úıleri toly. Bul, ókinishke qaraı, jalpyálemdik úrdis jáne jahandanýdyń synaǵy. Biraq biz bul úrdispen kúresýimiz kerek. Memleketimiz ben qoǵamymyz jetimderdi asyrap alýdy jáne otbasy tıpindegi balalar úıleri salynýyn kótermeleýi qajet.
Erlerdiń áıelder men balalarǵa múldem jaýapsyz kózqaras tanytqan oqıǵalarynyń sany ósýde. Bul bizdiń dástúrimizge, mádenıetimizge tipten jat.
Balalar - qoǵamymyzdyń eń álsiz jáne qorǵansyz bóligi jáne olarquqyqsyz bolýǵa tıis emes.
Elbasy retinde men árbir sábıdiń quqyǵy qorǵalýyn talap etetin bolamyn.
Bizdiń topyraǵymyzda týǵan kez kelgen sábı - qazaqstandyq. Jáne memleket ony qamqorlyǵyna alýǵa tıis.
Men ajyrasýǵa qarsymyn, jastardy otbasy qundylyǵy, ajyrasýdyń qasiret ekendigi rýhynda tárbıeleý kerek, óıtkeni, onyń saldarynan, eń aldymen, balalar zardap shegedi. «Ákesi qoı baǵa bilmegenniń balasy qozy baǵa bilmeıdi». Bala tárbıesi - tek ananyń emes, ata-ananyń ekeýiniń de mindeti.
Al bolǵan is bolǵan eken, onda áke alıment tóleýge tıis. Memleket jalǵyzbasty analardy qoldaýy jáne alıment tólemegeni úshin jazany kúsheıtýi kerek.
Bala tárbıeleý - bolashaqqa eń úlken ınvestısıa. Biz bul máselege osylaı qarap, balalarymyzǵa jaqsy bilim berýge umtylýymyz kerek.
Men óskeleń urpaqtyń ozyq bilim alýy úshin múmkindik týǵyzýǵa kóp kúsh jumsadym: «Balapan» baǵdarlamasy júzege asyp, Zıatkerlik mektepter, Nazarbaev Ýnıversıteti, «Bolashaq» baǵdarlamasy jumys jasap jatyr.
Ózderińiz bilesizder, oǵan tek daıyndyǵy bar jáne daryndy balalar ǵana óte alady. Balany bilim men eńbekke daıyndaý - ata-ananyń boryshy.
«Bar jaqsylyq balalarǵa» urany barlyq ata-ana úshin qaǵıdaǵa aınalýy qajet.
Úkimetke:
· ana men balany qorǵaý, sondaı-aq, otbasy jáne neke salasynda zańnamany túbegeıli qaıta qaraýdy;
· ana men balaǵa qarsy baǵyttalǵan qylmys úshin, sondaı-aq,osy saladaǵy eń usaq degen zańbuzýshylyqtar úshin jazany kúsheıtýdi;
· týý men kóp balaly bolýdy yntalandyrý júıesin reformalaýdy - jeńildetilgen salyq, medısınalyq jáne áleýmettik qyzmet, eńbek naryǵynda jańa múmkindikter berý jáne sol sıaqty materıaldyq jáne materıaldyq emes yntalandyrýlardy qamtıtyn sharalar keshenin ázirleýdi;
· elde jynystyq ereksheligi boıynsha kemsitýshilikke jol bermeý jáne is júzinde genderlik teńdik pen áıelderge erlermen teń múmkindikterdi qamtamasyz etýdi tapsyramyn. Bul oraıda men sózimdi eń birinshi jumys berýshilerge arnaımyn.
Ult densaýlyǵy - bizdiń tabysty bolashaǵymyzdyń negizi
Densaýlyq saqtaýdyń ulttyq júıesin uzaqmerzimdi jańǵyrtý aıasynda biz eldiń barlyq aýmaǵynda medısınalyq qyzmettersapasynyń biryńǵaı standarttaryn engizýge, sondaı-aq medısına mekemeleriniń materıaldyq-tehnıkalyq jabdyqtalýyn biryńǵaılandyrýǵa tıispiz.
Negizgi basymdyqtar:
· Sapaly jáne qoljetimdi medısınalyq qyzmetter kórsetýmen qamtamasyz etý.
· Aýrýlar túriniń barynsha keń spektrin dıagnostıkalaý jáne emdeýmenqamtamasyz etý.
· Profılaktıkalyq medısına aýrýdyń aldyn alýdaǵy basty quralǵa aınalýy tıis. Halyqpen aqparattyq-túsindirmelik jumys júrgizýge basa den qoıý.
· «Smart-medısına», qashyqtan profılaktıka jáne emdeý, «elektrondyq medısına» qyzmetterin engizý. Medısına qyzmetteriniń bul jańa túrleri bizdiki sıaqty aýmaǵy úlken, keń baıtaq elde erekshe suranysqa ıe.
· Biz balalarymyzdyń densaýlyǵyn qamtamasyz etýge jańa tásilder engizý máselesimen jumys júrgizýimiz qajet. Barlyq 16 jasqa deıingi balalardy medısınalyq qyzmettiń barlyq spektrimen qamtý qajet dep oılaımyn. Onyeń tómengi ómir standarttaryna zańnamalyq turǵydan bekitý qajet. Bul qadam ult densaýlyǵyn qamtamasyz etýde mańyzdy úles bolady.
· Medısınalyq bilim berý júıesin túbirimen jaqsartý. Medısınalyq joǵary oqý oryndary júıesi mamandandyrylǵan orta deńgeıdegi bilim berý mekemeleri jelisi arqyly nyǵaıtylýy tıis.
Kúndelikti tájirıbe oqý prosesimen barynsha yqpaldastyrylýy tıis.
· Medısınalyq joǵary oqý oryndary jumysynyń tájirıbelik ǵylymı-zertteýshilik bóligine basty mańyz berý. Adamzattyń jańa bilimderi men tehnologıalyq jetistikterin shoǵyrlandyratyn joǵary oqý oryndary bolýy tıis. Mysal retinde, iri jáne tıimdiligi joǵary medısınalyq ortalyqtar bolyp sanalatyn AQSH-taǵy ýnıversıtettik gospıtálderdi keltirýge bolady. Bul baǵytta da memlekettik-jekemenshik áriptestigin damytý kerek.
· Jeke medısınanyń damýyna jaǵdaı jasaý. Barlyq damyǵan álemde medısınalyq qyzmetterdiń aıtarlyqtaı bóligin jeke sektor kórsetedi. Biz jeke aýrýhanalar men emhanalarǵa tezirek kóshýge jaǵdaı týǵyzýǵa tıispiz.
· Zańnamalyq deńgeıde medısınalyq joǵary oqý oryndary men mekemelerdiń halyqaralyq akredıtasıasyn ótkizýdi bekitý.
Qazirge deıin aýyldaǵy medısınalyq qyzmetterdiń sapasy jóninde kóp syn aıtylady. Al aýyl turǵyndary bizde búkil halyqtyń 43%-yn quraıdy.
Deneshynyqtyrý men sport memlekettiń aıryqsha nazarynda bolýy tıis. Naq sol salamatty ómir salty ult densaýlyǵynyń kilti bolyp sanalady. Alaıda elde barlyǵy úshin qoljetimdi sport nysandary, sport qural-jabdyqtary jetispeıdi. Osyǵan baılanysty Úkimet jáne jergilikti organdar dene shynyqtyrýdy, buqaralyq sportty damytý jáne tıptik jobadaǵy deneshynyqtyrý-saýyqtyrý nysandary, sonyń ishinde, aýla nysandary qurylysy boıynsha sharalar qabyldaý qajet. Bul jumysty kelesi jyly-aq bastaý kerek.
4. BİLİM JÁNE KÁSİBI MASHYQ - ZAMANAÝI BİLİM BERÝ JÚIESİNİŃ, KADR DAIARLAÝ MEN QAITA DAIARLAÝDYŃ NEGİZGİ BAǴDARY
Básekege qabiletti damyǵan memleket bolý úshin biz saýattylyǵy joǵary elge aınalýymyz kerek.
Qazirgi álemde jaı ǵana jappaı saýattylyq jetkiliksiz bolyp qalǵaly qashan. Bizdiń azamattarymyz únemi eń ozyq jabdyqtarmen jáne eń zamanaýı óndiristerde jumys jasaý mashyǵyn meńgerýge daıyn bolýǵa tıis.
Sondaı-aq balalarymyzdyń, jalpy barlyq jetkinshek urpaqtyń fýnksıonaldyq saýattylyǵyna da zor kóńil bólý qajet. Balalarymyz qazirgi zamanǵa beıimdelgen bolýy úshin bul asa mańyzdy.
Bizdiń jumystarymyzdyń bilim berý salasyndaǵy basymdyqtary
(1) Búkil álemdegi sıaqty, Qazaqstan mektepke deıingi bilim berýdiń jańa ádisterine kóshý kerek.
Sizder bilesizder, men basty mindeti balalarymyzdyń bastapqy múmkindikterin teńestirý bolǵan «Balapan» baǵdarlamasybastamasyn kóterdim.
Ol júzege asyryla bastaǵan sátten beri 3 956 jańa balabaqsha men shaǵyn ortalyqtar iske qosyldy.
Týý kórsetkishiniń joǵarylyǵyn, jalǵasyp jatqan demografıalyq ósimdi eskere kele, men «Balapan» baǵdarlamasyn 2020 jylǵa deıin uzartýǵa sheshim qabyldadym. Úkimet pen ákimderdiń aldyna balalardy mektepke deıingi bilim berý jáne tárbıemen 100% qamtýǵa qol jetkizý mindetin qoıamyn.
(2) «Qazaqstan-2050» Jańa baǵytyn eskere otyryp, Úkimetke 2013 jyldan bastap halyqaralyq úlgidegi kýálikter berý arqylyınjenerlik bilim berýdi jáne zamanaýı tehnıkalyq mamandyqtar júıesin damytýdy qamtamasyz etýdi tapsyramyn.
Kásibı-tehnıkalyq jáne joǵary bilim eń birinshi kezekte ulttyq ekonomıkanyń mamandarǵa degen qazirgi jáne keleshektegi suranysyn barynsha óteýge baǵdar ustaýy kerek. Kóp jaǵynan bul halyqty eńbekpen qamtý máselesin sheship beredi.
Joǵary oqý oryndary bilim berý qyzmetimen shektelip qalmaýy tıis. Olar qoldanbaly jáne ǵylymı-zertteýshilik bólimshelerin qurýy jáne damytýy qajet.
Biz akademıalyq avtonomıa kepildigin bergen joǵary oqý oryndary tek oqý baǵdarlamalaryn jetildirýmen shektelmeı, ózderiniń ǵylymı-zertteýshilik qyzmetin de belsendi damytýy tıis.
(3) Jeke bıznestiń, úkimettik emes jáne qaıyrymdylyq uıymdarynyń, jeke adamdardyń áleýmettik jaýapkershiligi bilim berý salasynda aıryqsha kórinýi kerek. Bul eń birinshi kezekte laıyqty bilim alýda oqý aqysyn óz betinshe tóleı almaıtynjastarǵa kómek berýge qatysty.
Ol úshin qajetti sharalar:
· Joǵary jáne orta bilim berý júıesin damytý úshin memlekettik-jekemenshik áriptestigi jelisin qurý.
· Kópsatyly oqý granttary júıesin ázirleý.
· Búkil el boıynsha ǵylymı-zertteýshilik jáne qoldanbaly bilim berýdiń óńirlik mamandyqtardy eskeretin mamandandyrylǵan oqý oryndary júıesin qurý.
· Joǵary oqý oryndaryndaǵy oqýdyń ekinshi kýrsynan bastap kásiporyndardaǵy mindetti óndiristik tájirıbeni zańnamalyq turǵyda bekitý.
(4) Bizge oqytý ádistemelerin jańǵyrtý jáne óńirlik mektep ortalyqtaryn qura otyryp, bilim berýdiń onlaın-júıelerin belsene damytý kerek bolady.
· Biz qalaıtyndardyń barlyǵy úshin qashyqtan oqytýdy jáne onlaın rejiminde oqytýdy qosa, otandyq bilim berý júıesine ınovasıalyq ádisterdi, sheshimderdi jáne quraldardy qarqyndy engizýge tıispiz.
· Eskirgen nemese suranys joq ǵylymı jáne bilim pánderinen arylý, sonymen birge, suranys kóp jáne bolashaǵy bar baǵyttardy kúsheıtý qajet.
· Orta jáne joǵary bilim berýdiń oqý josparlarynyń baǵyttylyǵy men basymdyqtaryn olarǵa tájirıbelik mashyqtarǵa úıretý boıynsha jáne tájirıbelik biliktilikke ıe bolý baǵdarlamalaryn qosyp, ózgertý.
· Kásipkerlikke baǵdarlanǵan oqý baǵdarlamalaryn, bilim berý kýrstary men ınstıtýttaryn qurý.
Inovasıalyq zertteýlerdi damytýdyń jańa saıasaty
Búkilálemdik tájirıbeniń kórsetýinshe, búkil ınovasıalyq óndiristik sıkldy jeke bir elde júzege asyrýǵa tyrysý - velosıped oılap shyǵarý degen sóz. Bul - óte qymbatqa túsetin jáne árdaıym nátıjeli, jemisti bola bermeıtin is. Tabysqa jetý úshin ǵalymdardyń talaı býynynyń tájirıbesine, tarıhı qalyptasqan ǵylymı mektepterdiń arnaýly aqparat jáne bilimderiniń kóp terrebaıt kólemine negizdelgen derbes ǵylymı baza qajet bolady.
Jańa tehnologıalyq tolqyn jalyna jarmasyp, teńdessiz ınovasıalar jasaý barlyq eldiń qolynan kele bermeıdi. Biz osyny jete túsinýge tıispiz.
Sondyqtan biz óte shynaıy, barynsha pragmatıkalyq strategıa qurǵanymyz jón.
Biz shyǵyny kóp emes zertteýler men ázirlemelerge den qoıýǵa tıispiz.
Bizge elimizge qajetti tehnologıalar transferti men olardy qoldaný úshin mamandardy oqytý kerek. EKSPO-2017 bul proseske serpin berip, bizge bolashaqtyń energıasyn damytý úshin jańa tehnologıalardy tańdap alýǵa kómektesýi tıis.
Biz - jas ultpyz jáne bul bizdiń qolymyzdan keledi.
Oǵan qosa, biz aýqymdy halyqaralyq ǵylymı-zertteý jobalarynaábden-aq belsene qatysa alamyz. Bul bizge ǵalymdarymyzdyń kúsh-jigerin sheteldik ǵylymı-zertteýshilik qoǵamdastyqpen strategıalyq ınovasıalyq baǵyttar boıynsha yqpaldastyrýǵa múmkindik beredi. Bizdiń maqsatymyz - jahandyq tehnologıalyq tóńkeristiń bólshegine aınalý.
· Biz 2013 jyldyń ózinde-aq ǵylym men bıznestiń tolyqqandy kooperasıasyjóninde sharalar qabyldaýǵa tıispiz. Úkimetke tehnologıa transferti múmkin bolatyn salaaralyq sektorlardy anyqtaýdy jáne olarǵa jer qoınaýyn paıdalanýshylar men ulttyq kompanıalar tarapynan suranys týdyrýdy tapsyramyn.
· Bolashaǵy zor ulttyq klasterler qalyptastyrý jóninde naqtyly Jol kartalaryn ázirleý asa mańyzdy.
· Memlekettik-jekemenshik áriptestigi úshin quqyqtyq bazany anyqtaýdy da tezdetý qajet. Mindet - mundaı áriptestiktiń búgingi kúngi eń ozyq quraldary men tetikterin engizý.
· Avtorlyq quqyqtar men patentter máselelerin retteıtin zańnamany qaıta qaraý. Úkimet 2014 jyldyń sońyna deıin buǵan deıin berilgen barlyq patentter men tirkelgen avtorlyq quqyqtardy olardyń komersıalanýynyń yqtımaldyǵy jóninen taldaýdan ótkizýi qajet.
Qurmetti otandastar!
Men sózimdi, ásirese, jastarymyzǵa arnaǵym keledi.
Búgin men jarıalaǵan Jańa saıası jáne ekonomıkalyq baǵyt sizderge jaqsy bilim berýdi, ıaǵnı budan da laıyqtyraq bolashaq syılaýdy kózdeıdi.
Men sizderge - jańa býyn qazaqstandyqtarǵa senim artamyn. Sizder Jańa baǵyttyń qozǵaýshy kúshine aınalýǵa tıissizder.
Memleket basshysy retinde men árdaıym sizderdiń oqýlaryńyz ben ósip-ónýlerińiz úshin barlyq jaǵdaıdy jasaýǵa tyrystym. Álemdik deńgeıdegi ýnıversıtet, zıatkerlik mektepter ashtym, «Bolashaq» baǵdarlamasyn qurdym.
Qazir memlekettik jastar saıasatynyń jańa tujyrymdamasy ázirlenýde.
Memleket sizderdiń aldaryńyzdan jańa múmkindikter ashylýy úshin barlyǵyn jasaýda. Olar - sizderdiń ata-analaryńyz tipti oılap ta kórmegen múmkindikter.
Esterińizde bolsyn: sizderdiń tabystaryńyz - ata-analaryńyzdyń tabysy, týǵandaryńyz men týystaryńyzdyń tabysy, otbasylaryńyzdyń tabysy, barlyq otandastaryńyzdyń tabysy, bizdiń Otanymyzdyń tabysy.
5. MEMLEKETTİLİKTİ ODAN ÁRİ NYǴAITÝ JÁNE QAZAQSTANDYQ DEMOKRATIANY DAMYTÝ
Bizdiń maqsatymyz - memlekettik basqarýdyń jańa túrin qalyptastyrý. Ol qoǵamǵa qyzmet etý men memlekettilikti nyǵaıtýdyń jańa mindetterine saı bolýy tıis.
Birinshi. Bizge Memlekettik josparlaý jáne boljaý júıesin odan ári jetildire túsý kerek.
Qoıylatyn maqsat - josparlar men baǵdarlamalar ázirleýde memlekettik organdardyń jaýapkershiligin kúsheıtý. Osyǵan baılanysty Úkimetke beretin tapsyrmam:
· Meniń paıymdaýymdaǵy Qazaqstannyń 2050 jylǵa deıingi Damý strategıasyn eskere otyryp, jumysta jáne ómirde elimiz basshylyqqa alatyn strategıalyq qujattardy qaıta qaraý.
· Elde Memlekettik aýdıt engizý tujyrymdamasyn ázirlep, kelesi jyly Parlamentke tıisti zań jobasyn engizý. Bizge memlekettik aýdıttiń eń ozyq álemdik tájirıbesi negizinde keshendi júıe qurý qajet.
· Ekonomıkalyq strategıalarymyz júzege asýy úshin memleket daǵdarystyq jaǵdaılardy kúni buryn tıimdi túrde bilip, olarǵa qarsy shara qoldanýy tıis.Bul úshin bizge daǵdarysqa qarsy áreket etýdiń kópdeńgeıli júıesin qurý qajet.
Bizde yqtımal daǵdarystyq jaǵdaılarǵa arnalǵan standartty is-áreketter jıyntyǵy bolýy kerek. Bul, ásirese, óńirler úshin mańyzdy. Ol júıeni ázirleý barysynda men aıtqan barlyq qaterlerdi eskerý qajet.
Ekinshi. Biz basqarýdy ortalyqsyzdandyrýdy saýatty júrgizýimiz kerek.
Ortalyqsyzdandyrý ıdeıasynyń máni - sheshim qabyldaý úshin quqyqtar men qajetti resýrstardy ortalyqtan óńirlik bılik organdaryna berý.
Biz 2013 jyly jaýapkershilik pen ókilettikterdi ortalyq pen óńirler arasynda bólý jóninde naqty sharalar qabyldaýymyz qajet.
Jergilikti jerlerdegi bılik organdarynyń ókilettikteri qarjylyq jáne kadrlyq resýrstarmen nyǵaıtylatyn bolady.
Qoǵam jáne azamattar memlekettik sheshimder qabyldaý prosesi men olardyń júzege asyrylýyna tikeleı qatystyrylýy qajet. Jergilikti basqarý organdary arqyly halyqqa jergilikti mańyzy bar máselelerdi óz betimen jáne jaýapkershilikpen sheshýine naqty múmkindik berý kerek.
Men Jergilikti basqarýdy damytý tujyrymdamasyn bekittim. Ol aýyldyq, selolyq deńgeıde basqarý sapasyn arttyrýǵa múmkindik jasaıdy jáne azamattardyń jergilikti mańyzy bar máselelerge qatysýyn keńeıtedi.
Biz selolyq ákimdikterge qosymsha ókilettikter beremiz jáne olardyń aýyldaǵy ahýalǵa yqpalyn kúsheıtemiz.
Biraq, sonymen birge, bizge qoǵamdyq baqylaýdy, jergilikti jerlerdegi ahýalǵa azamattardyń yqpalyn kúsheıtý kerek.Sondyqtan men máslıhat arqyly aýyl ákimderiniń saılanbalylyǵyn engizý týraly sheshim qabyldadym. Saılaýdy biz2013 jyldyń ózinde-aq bastaımyz.
Barlyǵy 2533 ákim, sonyń ishinde selolyq okrýgterdiń, kentterdiń jáne aýdandyq mańyzy bar 50 qalanyń ákimi saılanatyn bolady.
Bul barlyq deńgeıdegi ákimderdiń jalpy sanynyń 91,7%-y!
Osylaısha, biz azamattarmen tikeleı jumys jasaıtyn jáne máseleni jergilikti jerde sheshetin barlyq ákimderdi saılanbalylyqpen qamtıtyn bolamyz.
Azamattardyń jergilikti jerlerdegi ózekti máselelerdi sheshýge, jergilikti bılik organdarynyń jumysyn baqylaýǵa belsene aralasatyn ýaqyty týdy.
Úkimetke meniń Ákimshiligimmen birlesip, qajetti zańnamalyq aktiler ázirleýdi tezdetýdi, al Parlamentke olardyń basymdyq tártibimen qabyldanýyn qamtamasyz etýdi tapsyramyn.
Biz búkil álemmen birge órkenıetti jolmen júrýge jáne qoǵamnyń odan ári demokratıalanýyna baǵyt ustaýǵa tıispiz.
Parlamenttiń ókilettikterin kúsheıtý jónindegi saıasatymyzdy jalǵastyrý kerek.
Sonymen birge, ortalyqsyzdandyrýǵa tek jergilikti deńgeıde belgili bir ókilettikter berýge bolatyn jańa bılik organdaryn qurý prosesi retinde qaraýdyń keregi joq.
Ortalyqsyzdandyrý - eń aldymen memlekettik basqarý júıesiniń sapalyq ózgerisi, máselelerdi jergilikti deńgeıde sheshý júıesin ózgertý.
Bul oraıda ortalyqsyzdandyrý joǵarydan tómen qaraı basqarý bıliginiń álsireýine, oryndaýshylyq tártip men rettiliktiń tómendeýine aparyp soqtyrmaýy tıis. Oǵan jol berýge bolmaıdy. Jergilikti jerlerde ákimder, Úkimet muny erekshe baqylaýda ustaýǵa tıis.
Úshinshi. Aldymyzda, men búgin jarıalaǵan qaǵıdalarǵa sáıkes, halyqqa jáne memleketke qyzmet etýdi barlyǵynan joǵary qoıatyn kásipqoı memlekettik apparat qalyptastyrý mindeti tur.
Biz memlekettik qyzmettiń kadrlyq quramyn irikteý jáne kásibı daıarlyqtyń jetildirilgen ádistemelerin engizý arqyly sapaly túrde jaqsartýymyz kerek.
Basqarýshylyq sheshimder memleket deńgeıinde tómendegideıtalaptarǵa saı bolýy tıis:
· Tek qysqamerzimdi ǵana emes, uzaqmerzimdi nátıjelerdi de esepke alý.
· Basqarýshylyq sheshimniń mýltıplıkatıvti áserin esepke alý.
· adal básekelestik jáne kásipkerliktiń erkindigi erejelerin qamtamasyz etý.
· Memlekettik qyzmetshilerdiń laýazymdyq mindetteriniń eki túrli túsindirilýin boldyrmaý. Olardyń qyzmetiniń zańnamalyq turǵydan dál reglamenttelýi.
Jańa talaptardy eskere otyryp, biz ákimshilik reformasynyń ekinshi kezeńin bastap kettik.
Eń aldymen memlekettik apparat reformalanatyn bolady. Men memlekettik qyzmettiń jańa júıesi týraly Zańǵa qol qoıdym. Ol sybaılas jemqorlyqqa qarsy sharalardy kúsheıtýdi, memlekettik qyzmetshilerdi irikteýde ashyqtyqty arttyrýdy, merıtokratıa qaǵıdalaryn engizýdi, ıaǵnı jaqsy kadrlardy ilgeriletýdi qamtamasyz etedi.
Biz Kadr saıasaty jónindegi ulttyq komısıa quratyn bolamyz. Memlekettik saıasattyń naqty baǵyttaryn júzege asyrýǵa jaýapty kásipqoı basqarýshylardyń múldem jańa sanaty - «A» korpýsy qurylady.
«A» korpýsyna birinshi kezekte jaýapty hatshylar men oblys ákimderiniń apparat basshylary, komıtet tóraǵalary, qalalar men aýdandar ákimderi kiredi. Ózimniń Ákimshiligime «A» korpýsyna úmitkerlerge qoıylatyn biliktilik talaptary týraly Jarlyq jobasyn daıyndaýdy tapsyramyn.
Budan bylaı memlekettik qyzmetshi laýazymdyq satymen kezeń-kezeńmen, bılik ıerarhıasynyń bir satysynan kelesisine óziniń mashyǵyn jetildire jáne kásibı deńgeıin arttyra otyryp kóteriletin bolady. Belgilengen kórsetkishterdi asyra oryndaǵandar men óziniń tıimdiligin kórsetkenderge jáne joǵary nátıjege qol jetkizgenderge ǵana erekshelik jasalýy kerek.
Memlekettik qyzmet isteri jónindegi agenttikke 2013 jyldyń sońyna deıin memlekettik qyzmetshilerdiń laýazymdyq ósýiniń osyndaı múlde jańa tetigin engizýdi tapsyramyn.
Erekshe nazardy memlekettik qyzmetter kórsetýdiń sapasyn arttyrýǵa aýdarý qajet. Mindet - memlekettik apparattyń halyqpen ózara qarym-qatynastarynda birjaqty-óktem kózqarastardan arylyp, azamattarǵa memlekettik qyzmetterdi tıimdi jáne jedel túrde kórsetýge kóshý.
Qazir Parlamentke «Memlekettik qyzmet týraly» zań jobasy engizildi. Ony 2013 jyldyń birinshi toqsanynyń sońyna deıin qabyldaý kerek.
Biz memlekettik organdardy olarǵa tán emes fýnksıalardy oryndaýdan bosatyp, memlekettik ınstıtýttardyń derbestigin sapalyq turǵydan keńeıtýge tıispiz. Úkimet onyń oryndalýyn 2014 jyldan bastap jergilikti búdjet qalyptastyrýdyń jańa tetigin engizýmen ushtastyrýy kerek.
Tórtinshi. Memlekettik apparat bıznes-qaýymdastyqpen jańa ózara is-qımyl júıesin qurýy kerek.
Biz bızneske aralaspaýǵa jáne «bárin qolynan jetelep júrmeýge» tıispiz. Biz bızneske erteńgi kúnge degen senimdilik sińirýge tıispiz, kásipkerler ózderiniń kúshine senýge jáne memleket olardy aldamaıtynyn, qorǵaıtynyn bilýge tıis. Olardan tek adal jumys isteý ǵana talap etiledi.
Bul úshin biz, birinshiden, jekemenshik quqyǵynyń beriktigin is júzinde qamtamasyz etýge kepildik berýge tıispiz dep sanaımyz. Ekinshiden, sharttyq mindettemelerdi qorǵaýǵa kepildik berý kerek.
Memlekettiń mindettemesi - azamattarǵa olardyń iskerlik belsendiligin júzege asyrýǵa barynsha múmkindik berý. Al bul degenimiz - otandyq bıznes úshin ınfraqurylym qurýdyń qamyn oılaý.
Osy maqsatta jańa 2013 jyldyń ózinde ulttyq quqyqtyq júıeni jańǵyrtýdyń kezekti kezeńin bastaý kerek.
Zańnama tek ulttyq múddelerdi ǵana qorǵap qana qoımaı, qarqyndy damyp otyrǵan halyqaralyq quqyqtyq ortamen de úılesýge tıis. Úkimetke jarıa, sondaı-aq jeke quqyqtyń barlyq bazalyq salalarynda bizdiń quqyq júıemizdiń básekelestigin arttyrý jóninde júıeli sharalar qabyldaýdy tapsyramyn, - dep habarlaıdy Qamshy.kz kazinform saıtyna silteme jasap.
