Erekshe kóńil aýdaratyn derektanýlyq taldaý talaptarynyń biri, ol “Ǵasyrlar toǵysynyń” táýelsiz Qazaqstan tarıhynyń derek kózi retinde paıda bolýynyń tarıhı jaǵdaıy. Joǵaryda avtordyń ózi aıtqandaı, eńbek Qazaqstannyń jańa Konstıtýsıa boıynsha ómir súre bastaǵan alǵashqy aılarynda daıyndalǵan. Jańa Konstıtýsıanyń basty ereksheligi Qazaqstan Respýblıkasynyń tolyǵymen Prezıdenttik bılik frmasyna kóshýi edi. Al Prezıdent 1990 jyldyń sáýirinen osy mindetti atqaryp kele jatqan Nursultan Nazarbaevtyń ózi. Demek, eńbek burynnan bılik basynda bolǵan, biraq endigi jerde, Ata zańymyzǵa sáıkes, tutas bir respýblıka taǵdyry úshin bar jaýapkershilikti tolyǵymen óz moınyna alǵan adamnyń el basqarý isindegi jańa kezeńiniń basynda jazylǵan. Bul faktordyń kitaptyń mazmunyna, ıaǵnı derektik ereksheligine áser etpeı qoımaıtyndyǵy túsinikti. Avtordyń: “Óz basymyz – keıbir úzildi-kesildi kesip-piship sóıleýge qumar “bir kúndik qana” saıasatshylardaı emes, ár alýan bılik ortasynda kópten aralasyp kele jatqan adambyz. Sol sebepti de kisilerge baǵa bergende mámlegerlik ádep aýqymynan attaı almasaq, nege olaı bolatynyn oqyrman aıtpaı-aq túsinedi ǵoı dep oılaımyz”-dep jazýy sonyń dáleli [126, 3 b.].

1998 jyly N. Nazarbaevtyń “Qazaqstan – 2030” degen atpen El Prezıdentiniń Qazaqstan halqyna Joldaýy jarıalandy. Óziniń uzaq jyldarǵa arnalǵan strategıalyq usynyspen Qazaqstan halqynyń aldyna shyǵý sebebin N. Nazarbaev: “Men sizdermen keler ǵasyrǵa, jańa myńjyldyqqa, alys perspektıvaǵa endep boılaıtyn bolashaq jaıly ózimniń oı-tolǵanystarymmen bóliskim keledi. Biz ózimizdiń bolashaǵymyzdy jáne balalarymyzdyń bolashaǵyn qandaı kúıde kórgimiz keledi, osyny aıqyndap alatyn ýaqyt jetti”-dep túsindirdi [127, 5 b.]. Al, onyń qalaı paıda bolǵandyǵy týraly: “Osy joldaý meniń Qazaqstan halqyna ishki jáne syrtqy saıasatymyzdyń negizgi baǵyttary týraly jyl saıyn Joldaý arnap sóz sóıleý jónindegi Konstıtýsıalyq mindetterimniń sheńberinde ázirlengen boltyn”-dep jazdy [127, 11 b.]. Demek, birinshiden, eńbek Elbysynyń el bolashaǵynyń qandaı bolatyndyǵy týraly óz oıyn, ýaqyt talabynan shyǵa otyryp, halyqpen bólisý arqyly aıqyndap alý qajettiginen týyndasa, ekinshiden, Prezıdenttiń atqarýǵa tıisti Kostıtýtsıalyq mindetin oryndaý barysynda paıda bolǵan. Sondyqtan eńbek birjaǵynan, el basqaryp otyrǵan tulǵanyń el bolashaǵynyń alys perspektıvsy týraly oı-tolǵanystarynyń jemisi bolsa, ekinshi jaǵynan Prezıdenttiń óz quqyqtaryna saı usynǵan memlekettiń damýynyń 2030 jylǵa deıingi Damý strategıasynyń baǵytyn aıqyndaǵan baǵdarlama, ıaǵnı resmı qujat bolyp tabylady. Bizdiń oıymyzsha eńbektiń basty erekshelikteriniń biri de osynda.

2005 jyly 11 qazanda Astana qalasynda Damý strategıasynyń jarıalanǵanyna segiz jyl tolýyna arnalǵan “Qazaqstan-2030” Strategıasy is júzinde” degen taqyrypta ótken halyqaralyq ǵylymı-praktıkalyq konferensıada sóılegen sózinde N. Nazarbaev Joldaýdyń qandaı jaǵdaıda qabyldanǵandyǵy jáne onyń negizgi erekshelikteri týraly: “Elimizdiń 2030 jylǵa deıingi damýyn aıqyndaǵan osy joldaý jarıa etilgende ony qoldaýshylardan synaýshylar áldeqaıda basym edi. Men sol kezde el ómirindegi áli sheshilmegen túıindi problemalardyń kóptigine qaramastan, alǵan baǵytymyzdyń anyqtyǵyna, tańdaǵan jolymyzdyń týralyǵyna sendim. Búgingi Qazaqstannyń qol jetkizgen tabystary – bizdiń birden-bir durys joldy tańdaǵanymyzdy aıqyn dáleldep shyqty.

Birinshiden, bul keńesten keıingi respýblıkalar ishindegi uzaq merzimdi strategıalyq damýǵa arnalǵan alǵashqy qujat boldy.

Ekinshiden, baǵdarlama Qazaqstan ekonomıkasy damýynyń bar múmkindigin meılinshe elep-eskerip, elimizdiń naqty múmkindikteri men aıqyn perspektıvasyna quryldy.

Úshinshiden,Strategıa qoǵam ómiriniń: ulttyq qaýipsizdik, ishki saıası turaqtylyq pen qoǵamdyq kelisim, túbegeıli ekonomıkalyq reforma, densaýlyq saqtaý, ǵylym-bilim men halyqtyń ál-aýqatyn kóterý salalaryn túgel qamtyp, búginde sheteldik sarapshylar “qazaqstandyq damý joly” dep at qoıyp úlgergen damýdyń qazaqstandyq modeli jasaldy”- dep baıandady [128, 56 b.].

Joldaýdyń mazmunyna derektanýlyq taldaý jasaý onyń Prezıdent N.Á. Nazarbaev jasaǵan táýelsiz Qazaqstan tarıhynyń derek kózderi arasynda ózindik oryny bar erekshe derek kózi ekendigin kórsetedi. Mysaly, “Biz búgin qaı jerde turmyz”-dep atalatyn Joldaýdyń birinshi taraýynda elimizdiń 1997 jylǵy, ıaǵnı táýelsizdik tarıhynyń alǵashqy jyldaryndaǵy saıası, ekonomıkalyq jáne áleýmettik jaǵdaıy aıqyn kórsetilse, “Qazaqstan muraty” dep atalatyn taraýda 2030 jylǵy Qazaqstan modeli sýrettelgen. Al, “Uzaq merzimdi basym maqsattar men olardy iske asyrý strategıalary” dep atalǵan taraýda sol modelge jetý joldary aıqyndalǵan. Bul táýelsiz Qazaqstan tarıhyn zertteýshilerge osy eńbekti derek kózi retinde paıdalana otyryp, bizdiń neden bastaǵanymyzdy, aldymyzǵa qandaı maqsattar qoıǵanymyzdy, oǵan qalaı jetkenimizdi zerdeleýge múmkindik beretin birden-bir qaıtalanbas /ýnıkalnyı – S.S./ derek kózi ekendigin kórsetedi.

Sonymen qatar 1998 jyly N. Nazarbaevtyń “Qalyń elim, qazaǵym” jáne “Qazaqstan-Reseı qatnastary” dep atalatyn eki eńbegi jaryq kórdi. Eki eńbekke de tán ortaq erekshelik, ekeýiniń de jınaq túrinde daıyndalyp, jaryq kórýi. Birinshi kitapqa N. Nazarbaevtyń Dúnıejúzi qazaqtary qaýymdastyǵy tóralqasynyń Tóraǵasy retinde qazaq halqynyń ótken tarıhy, búgini men bolashaǵy jáne shet elderdegi qazaq dıasporasy jaıly áńgime-suhbaty, baıandamalary men sóılegen sózderi ense, ekinshi kitapqa Qazaqstan Respýblıkasynyń eń iri kórshisi jáne strategıalyq seriktesi Reseı Federasıasy arasyndaǵy qatnastar týraly aıtylǵan baıandamalar, sóılegen sózder, maqalalar, suhbattar engen. Eki týyndynyń daıyndalý jáne jaryq kórý formalary uqsas bolǵanymen, ekeýi tarıhymyzdyń eki túrli salasynan málimet beretin eki bólek derek kózderi bolyp tabylady.

“Qalyń elim, qazaǵym” jınaǵyna HH ǵasyr sońyna qaraı óz táýelsizdigine qol jetkizip, óz jerinde, ata mekeninde óz memleketin qaıta qura bastaǵan qazaq ultynyń tarıhy men taǵdyryna, búgini men keleshegine arnalǵan dúnıeler engen. Demek, olardyń paıda bolýy, jańa memleket qalyptasyrýshy negizgi ult retinde, qazaqtardyń táýelsiz Qazaqstan memlekettigin qalyptastyrý isindegi erekshe ornymen aıqyndalady [129].  Al, “Qazaqstan-Reseı qatnastaryna” engen dúnıelerdiń paıda bolýy tarıhı, geografıalyq, ásirese áleýmettik jáne t. b. ár túrli faktorlrǵa baılanysty Qazaqstan tarıhy úshin de, búgini men keleshegi úshinde Reseıdiń alatyn erekshe ornynan týyndaǵan[130].

N. Nazarbaev eńbekteri arasynda basqalarynan óziniń paıda bolý obektıvtiligi jaǵynan da, maqsaty men mindetteri jaǵynan da, mazmuny men maǵanasy jaǵynan da, demek, derek kózi retindegi ereksheligi jaǵynan da oqshaý turǵan eńbek, ol 1999 jyly “Atamura” baspasynan jaryq kórgen “Tarıh tolqynynda” atty kitap. Elbasynyń, álem moıyndaǵan saıasatkerdiń tarıh tolqynyna den qoıyp, eliniń, ultynyń búgini men keleshegin sol tarıh tolqyndary jalǵastyǵynan izdeý sebebi týraly avtor kitaptyń alǵy sózinde: “Kezdeısoq bolmaýy kerek, Qazaqstannyń aspan tústes týynyń betinde altynǵa aınalǵan búrkit qanat kergen. Osynaý táýekeli kelisken mazmundy da maǵanaly nysannyń ón boıynda tabıǵat ta, tarıh ta toǵysyp jatyr. Qazaqtar tarıh tolqynynda…

Eger saıasatker búginmen ǵana betteser bolsa, onda olardyń taǵdyry anaǵurlym jeńildeý bolar edi. Áreket ústindegi saıasatkerler, meıli kúıretýshi nemese kórkóıtýshi bolsyn, olardyń dramaǵa toly tirligi qaıtken kúnde de tarıhtyń tolqyndarymen shendesip jatady. Muny saıası teatr akteriniń ózi sezine me, joq pa, onda turǵan eshteńe joq. Gáp basqada – gáp jańaǵy tarıh tolqyndarymen shendestirip jatatyn kúshtiń taza praktıkalyq nemese ótkinshi isterdi birde aıqyndap, endi birde kóleńkelep jatatynynda bolsa kerek.

Meniń tarıhqa den qoıýymnyń syr-sebebi de búgingi kúnniń oqıǵalarynan tarıhtyń “tabyn” sezingendigimde dep bilemin”-dep túsindiredi [131, 4 b.]. Demek, N. Nazarbaevty tarıhqa “alyp kelgen” tarıh sabaqtastyǵy, “búgingi kúnniń oqıǵalary” syryna tarıh arqyly tereńirek úńilýdiń qajettiligi.

Tyńdaı bilgen adamǵa tarıh taǵylymy mol ustaz, paıdalana bilgen adamǵa tarıh teńdesi joq tanym tásili. Ol bárine de, onyń ishinde saıasatkerge de qajetti qural. Sondyqtan da Elbasy: “Tarıhqa arheologıalyq zertteýlerdiń páni turǵysynan qaramaı, búgingi ómirdi tanýdyń tásili turǵysynan qaraǵanda “saıasat” degen kinámshil úrdis árqashan aldyńnan shyǵyp otyrady.

Úshinshi myńjyldyqqa sanaýly kúnder qalǵanda bizdiń bolmysymyzdyń eń kókeıtesti suraqtary – ulttyq úndestigimizdiń mán-maǵanasy nede, qazirgi Qazaqstan úshin mádenıetke qatysty úlginiń qandaıy qonymdy, bizdiń ulttyq sanamyzdyń arqaýy nede, qazirgideı jedel qubylatyn zamanda “MEN” degizerlik ulttyq qasıetterdi qalaı saqtap qalýǵa bolady – mine, munyń bári de naqtyly ómirmen bettesken saıasattyń suraqtary. Al onyń jaýaby búgingi ómirmen ǵana astasyp jatqan joq, tunyǵy men tumany qabattasqan tarıhtyń tuńǵıyǵymen de tamyrlasyp jatyr”-dep jazdy [131. 6 b.].

Sonymen qatar N. Nazarbaev: “Búgingi tańda, ulttyq tutastyǵymyzǵa tuǵyr bolatyn azat memlekettigimizdiń qurylysyn berikteı túsýden mándi maqsat ta, mindette joq”-dep [131, 56 b.], ult aldynda turǵan eń basty mindetti atap kórsete kele, bul mindetti oryndaýdaǵy tarıhtyń róli týraly: “Tarıhı tek-tamyryńnyń tereńnen bastaý alǵanyn tanyp-túsiný, ata-babańnyń shapaǵaty mol shabytty isterin zańdy maqtanysh etý, totalıtarly kezeńniń zardaptarynan arylý, sóıtip tarıhı sanany ýaqyt talabyna saı qalpyna keltirý ulttyq tutastanýǵa tegeýrindi serpin berýge tıis… Tarıhtaǵy óz ornyńdy bilý,babalaryńdy rý tómpeshiginiń deńgeıinde emes, jalpyulttyq órede maqtan tutý, ulan-baıtaq Evrazıa tarıhynda uly isterge uıtqy bolǵan qazaqtar men olardyń babalarynyń ózindik ornyn tanyp-túsiný, ulttyq qadir-qasıetińdi qorlaıtyn jattandy jalalardan arylý, mine, ulttyq tutastyqqa kepil bolatyn búgingi kúnniń eń qýatty tetikteri osylar!”-dep jazdy [131, 56-58 bb.].

Sonymen qoryta aıtsaq, N.Á. Nazarbaevtyń “Tarıh tolqynynda” atty kitabynyń táýelsiz Qazaqstan tarıhynyń jeke adamdyq jazba derek kózi retindegi basqa eńbekterinen basty aırmashylyǵy, avtordyń táýelsizdik tarıhynyń tamyryn tarıhtan izdeýshildigi. Eger, basqa eńbekterde táýelsiz Qazaqstan memlekettiginiń paıda bolýynyń obektıvti alǵysharttary týraly aıtylyp, naqty memleket qurý isi beınelense, “Tarıh tolqynynda” sol memlekettiń tereńnen bastaý alǵan irge tasy týraly aıtylǵan.

Táýelsiz Qazaqstan memlekettigin qurý jáne nyǵaıtý tarıhynyń mańyzdy derek kózderiniń biri, N. Nazarbaevtyń 2001 jyly Astana qalasyndaǵy “Elorda” baspasynan jaryq kórgen “Beıbitshilik kindigi” atty eńbegi. Kitaptyń alǵy sózinde avtor: “Adamdar ıadronyń energıasyn basqarýdy úırenip aldy, biraq ózin basqarýdy úırene alǵan joq. Adamdar adamǵa senýden qaldy, biraq ıadrolyq kúshke senip aldy… Adamnyń mundaı seniminiń aqyry nemen tynady? Adamzat ózine degen senimge qashan oralady?

Bul “ıadrolyq” qundylyqtardy tanýdyń shegi men ony qaıta baǵalaýdyń resepteri týraly kitap emes. Bul kitap – kúshtiń parasatqa óktemdiginiń kúsheıe túsken qateri men adamzattyń “ıadrolyq” qaýipsizdik formýlasyn qınala izdestirýi týraly tolǵam-kitap”-dep jazǵan [132, 3 b.]. Demek, kitap elimizdiń ıadrolyq qaýipsizdigi máselesine arnalǵan. Ol bizdiń tarıhı taǵdyrymyzdyń ereksheliginen týyndaǵan másele. Ótken ǵasyrdyń 90-shy jyldarynyń basynda álemge Qazaqstan tek jańa táýelsiz memleket retinde ǵana belgili bolyp qoıǵan joq, sonymen qatar ıadrolyq qarýy bar jańa memleket retinde de belgili boldy. Taǵdyrdyń tálkegimen, táýelsizdik bizge joıqyn qýaty bar, kóptegen elderdiń qoly jetpeı júrgen, ıadrolyq qarýmen qosa keldi. El aldynda, Elbasy aldynda tek jańa memlekettiń irgesin qalaý ǵana emes, sol memlekettiń qaýipsizdigi úshin ıadrolyq qarýdan qutylý mindeti de turdy.

Kitaptyń paıda bolýynyń obektıvtiligi ıadrolyq qarý máselesimen tikeleı baılanysty. Ol týraly N. Nazarbaev “Semserler men soqalar” dep ataǵan kitaptyń prologynda: “Qazaqstan ıadrolyq qarýdan bas tartty. Ýaqyt bizdiń tańdaýymyzdyń kemeńgerligin qýattady. Bul jóninde búkil adamzatqa aıtyp berý kerek te, qajet te jáne muny sóz ıesiniń ózinen bilgen abzal. Osynaý aq jarylyp, syr aıtar kitap osylaı týdy”-dep, kitaptyń dúnıege kelý sebebin anyq aıtqan [132, 12 b.]. Kitaptyń birneshe álemdik tilderge aýdarylýy álem tarıhynda Qazaqstannyń birinshi bolyp ıadrolyq qarýdan óz erkimen bas tartqan el ekendigin “búkil adamzatqa sóz ıesiniń ózinen bilýge” múmkindik berdi.

N.Á. Nazarbaevtyń kelesi 2003 jyly Almaty qalasyndaǵy “Atamura” baspasynan shyqqan “Syndarly on jyl” atty kitaby da, sol qaýipsizdik máselesine arnalǵan. Biraq, onda ıadrolyq qaýipsizdik emes, sońǵy onjyldyqtarda keń etek jaıǵan halyqaralyq terorızm, separatızm, ekstremızm sıaqty álemdik dertter jáne olarǵa qarsy kúres joldary týraly aıtylǵan. Mysaly, kitaptyń kirispe bóliminde avtor: “Terorızm, separatızm, ekstremızm degenimiz soǵys. Demek kez kelgen soǵystaǵy sıaqty, biz, antıterrorlyq koalısıa men erikti elder yntymaqtastyǵynyń múshesi retinde qarý qoldanbaı otyra almaımyz. Alaıda halyqtar men memleketterdiń múddesine qaıshy keletin baılar men kedeıler áleminiń arasyndaǵy túpsiz shyńyraýdy, beıbitshilik deklarasıasyna qatysa otyryp, qarý-jaraq satýshylyqty, planetadaǵy mıllıondaǵan adamdardyń esirtkige kiriptarlyǵyn paıdalanyp, qyrýar qarjy jasaýshylyqty, geosaıası órkókrektik pen ózimshil ólermendikti joımaı turyp, terorızmdi joıý da múmkin emes”- deıdi [133, 12 b.].

Bul joldardan kitaptyń paıda bolýynyń obektıvtiligi halyqaralyq qaýipsizdik jáne oǵan jetý joldary ekendigin baıqaýǵa bolady. Sonymen qatar álem qaýipsizdigi aımaqtyq, ulttyq qaýipsizdiginiń basty faktorlarynyń biri ekendigi de, Qazaqstannyń beıbitshilikti saqtaý jolyndaǵy ustanymy da, kitaptyń paıda bolýyna áser etkendigi daýsyz. Ol týraly N. Nazarbaev: “Bizdiń aımaqtyq, ulttyq qaýipsizdigimizge degen qaýip-qater barshylyq jáne onyń sıpaty ózgermeı tur. Alaıda men burynǵysha, tek ózara kelisimge negizdelgen bitimgershil saıasat pen senim ǵana aldaǵy ýaqytta da, Qazaqstannyń osy jyldar ishinde ustanyp kelgenindeı, beıbitshilik rejımin ornyqtyrý jolynda yqpaldy da tıimdi qural bola alady, sonymen birge aldaǵy ahýalǵa da qyzmet etedi dep esepteımin”-deıdi [133, 26 b.].

Táýelsiz Qazaqstan halqynyń, qazaq ultynyń, onyń búgingi jáne keleshekte dúnıege keler urpaǵynyń óz tarıhyndaǵy maqtan tutar tustarynyń, táýelsiz Qazaqstan memlekettigin qurýdaǵy atqarǵan basty isteriniń, Elbasy bastap, eli qoldap turǵyzǵan jasampazdyq nysany – El Ordasy Astana qalasy. N. Nazarbaevtyń 2005 jyly jaryq kórgen “Eýrazıa júreginde” atty kitaby sol Astana qalasynyń tarıhyna arnalǵan. Kitaptyń alǵy sózinde N. Nazarbaev: “Astanany qurý – ulttyq tarıhtyń jańa mátinin jazý. Mundaı mártebe ár urpaqtyń mańdaıyna buıyra bermegen. Eki myńjyldyqtyń toǵysynda biz sheshim qabyldap, Eýrazaıanyń júreginde is júzinde jańa astana qurdyq”-dep jazsa [134, 9 b.], kitaptyń sońynda “Nursultan Nazarbaev, 1993-2005.”-degen jazý bar [134, 182 b.]. Demek, kitaptyń paıda bolýynyń obektıvtiligi, táýelsiz Qazaqstan tarıhynyń ózekti salalarynyń biri – Astana qalasynyń dúnıege kelýi, onyń kórsetilgen jyldar aralyǵyndaǵy, ıaǵnı segiz jyldyq tarıhynyń kitapta beınelenýi. Astana tarıhy kitapta tek jazba túrde ǵana emes,sonymen qatar qala tarıhy, onyń ǵıamarattary kórkem fotosýretter arqyly da beınelengen. Mańyzdy derek kózderi retinde olar kitaptaǵy avtor jetkizip otyrǵan málimetterdi tolyqtyra túseri kúmánsiz.

Zertteý jumysynyń hronologıalyq sheńberi aıasynda dúnıege kelgen bizdiń taqyrybymyzǵa tikeleı qatysty eńbek, ol Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń 2005 jylǵy “Qazaqstan ekonomıkalyq, áleýmettik jáne saıası jedel jańarý jolynda” atty Qazaqstan halqyna Joldaýy. Árıne, Joldaýdyń Ata zańymyzda kórsetilgendeı Prezıdenttiń jyldaǵy mindetti Joldaýy retinde paıda bolǵandyǵy belgili. Degenmen, bul Joldaýdy Qazaqstan halqy erekshe mańyzy bar tarıhı Joldaý retinde qabyldaǵany da shyndyq. Onyń saıası-áleýmettik mańyzyn aıtpaı-aq, Joldaýdyń birinshi taraýynyń “Biz neden bastadyq”-degen máseleden bastalyp, ekinshi taraýda osy jyldar aralyǵynda júrip ótken jolymyzǵa, naqty qol jetkizgen tabystarymyzǵa, memleket qurý barysynda atqarylǵan isterge  tereń taldaý jasalynýy, eńbektiń derektik mańyzyn arttyra túsken.

Memlekettiligimiz tarıhynyń derek kózderiniń mańyzdy bir bóligin N. Á. Nazarbaevtyń ár jyldary, ár túrli basylymdarǵa bergen suhbattary quraıdy. Olardyń bir toby joǵaryda atalǵan Jınaqtarǵa engen, endi bir bóligi gazet ne jornal betterinde saqtalynǵan. Kóp jaǵdaıda N. Nazarbaev suhbattarynda ózi týraly ne memleket tarıhyna  qatysty máseleler týraly aıtqan. Sondyqtan olar da bizdiń zertteý obektimiz bolyp tabylady. Mysaly, solardyń biri QR Prezıdenti N. Á. Nazarbaevtyń 1997 jyly “Egemen Qazaqstan” gazetiniń bas redaktory Ý. Qalıjan men saıasatker M. Qul-Muhamedke bergen “Halyqtan jasyratyn eshteńe joq”degen taqyryppen jarıalanǵan suhbaty[120].

Sonymen qatar N. Á. Nazarbaevtyń Elbasy retinde QR mereıtoılaryna arnap  1996, 2001 jáne 2006 jyldary saltanatty jıyndarda jasaǵan baıandamalary da  táýelsiz Qazaqstan memlekettigi tarıhynyń derek kózderin quraıdy. El táýelsizdiginiń 5, 10 jáne 15 jyldyǵyna oraı jasaǵan óz baıandamalarynda Elbasy táýelsizdik kepili retinde jańa memlekettiń paıda balý, qalyptasý jáne damý tarıhy týraly oılaryn Qazaqstan halqyna jetkizip otyrǵan.

Derektanýlyq zertteýde synyptaý problemasynyń mańyzy úlken. Ol zertteýshige naqty derektiń nemese derek kóziniń ereksheligin anyqtaýǵa jáne sol erekshelikten shyǵa otyryp zertteý tásilderin paıdalanýǵa múmkindik beredi. Osy qaǵıdaǵa saı N.Á. Nazarbaev eńbekterin táýelsiz Qazaqstan memleketi tarıhynyń derek kózi retinde kezeńdik, hronologıalyq, taqyryptyq, mazmundyq, maqsattyq, formalyq t. b. prınsıpterge saı synyptaýǵa bolady. Mysaly, 1991 jyly jaryq kórgen “Ádilettiń aq joly” keńestik kezeńde daıyndalyp, jarıalanǵan eńbekke jatsa, basqa derek kózderi retinde qarastyrylyp otyrǵan N. Nazarbaev eńbekteri táýelsizdik kezinde jarıalanǵan eńbekterge jatady. Al, olardyń derek kózderi retindegi erekshelikteri de sol kezeńderdiń erekshelikterinen týyndaıdy.

Atap aıtqanda, “Ádilettiń aq joly” Qazaqstannyń áli de bolsa KSRO-nyń quramynda, saıası bıliktiń Ortalyqtyń, ıaǵnı Máskeýdiń jáne KOKP basshylarynyń qolynda turǵan kezinde jazylǵan. Bul faktordyń kitaptyń mazmunyna áser etkendigi túsinikti. Sondyqtan avtor respýblıka aldynda turǵan problemelardy jalpy Odaqtyq problemalar konteksinde qaraǵan. Al, basqa eńbekterde táýelsiz memleket qurý tarıhy baıandalǵan. Degenmen, olardyń ózderin de táýelsizdik tarıhynyń damý kezeńderine saı synyptaý qajet bolady. Mysyly, táýelsizdiktiń bastapqy kezeńinde dúnıege kelgen eńbekter men sońǵy jyldary paıda bolǵan eńbekterdiń arasynda úlken aıyrmashylyqtar bar. Eger, óten ǵasyrdyń 90-shy jyldarynyń birinshi jartysyndaǵy eńbekterde negizinen eldegi saıası jáne ekonomıkalyq ózgeristerge baılanysty týyndaǵan qıyndyqtar men jańa memleket qurýdyń teorıalyq negizderi men joldary týraly aıtylsa, keıingi eńbekterde qol jetken tabystar men táýelsizdikti odan ári nyǵaıtý baǵyttary týraly aıtylǵan.

Hronalogıalyq prınsıpke saı synyptaý da N. Nazarbaev eńbekteriniń ár qaısynyń erekshelikterin anyqtaı túsýge múmkindik beredi. Mysyly, 1993 jyly QR birinshi Konstıýtsıasynyń qabyldanýy elde parlamentik-prezıdentik saıası bılik júıesiniń qalyptasýyn zań júzinde bekitse, 1995 jyldyń 30 tamyzynda búkilhalyqtyq referendým arqyly qabyldanǵan Ata zańymyz elde Prezıdenttik basqarý formasynyń ornaǵandyǵyn zań júzinde bekitti. Osyǵan saı eńbekterdiń de 1995 jyldyń tamyzyna deıingi eńbekter jáne odan keıingi eńbekter bolyp synyptalýy múmkin.

Sonmen qatar, N.Á. Nazarbaev eńbekterin taqyryptaryna jáne mazmunyna qaraı da synyptaý tásilin paıdalanýǵa bolady. Olardy mazmuny jaǵynan: saıası, áleýmettik, ekonomıkalyq máselelerge, halyqaralyq qatnastarǵa nemese syrtqy saıasatqa, ulttyq qaýipsizdikke, ulttar dostyǵyna, qazaqstar qaýymdastyǵyna, ult tarıhyna, el keleshegine t.t. arnalǵan eńbekter dep synyptaýǵa bolady. Árıne, onyń bári shartty túrdegi synyptaýlar ekendigi túsinikti. Óıtkeni N. Nazarbaev eńbekteri el ómiriniń barlyq salasyn qamtıdy, sondyqtan olardan ár alýan máseleler boıynsha mańyzdy málimetter alýǵa bolady. Degenmen shartty synyptaýlardyń ózi de zertteýshige zerteý maqsatyna saı óz keregin tabýǵa kómekteseri kúmánsiz.

Paıda bolý formasy jaǵynan da N. Nazarbaev eńbekteri ár alýan bolyp keledi. Olar: zamanhattyq sıpattaǵy eńbekter, estelikter, oı tolǵaýlar, suhbattar, Joldaýlar, baıandamalar, maqalalar t.t. Keıde osylardyń birnesheýi kezdesetin kúrdeli eńbekter de bar. Olardyń ár qaıysy da ózderine saı derektanýlyq taldaý tásilderin qoldanýdy qajet etedi. Sonymen qatar Elbasy týyndylarynyń arasynda óziniń paıda bolý formasy jaǵynan erekshe týyndy bolyp tabylatyn — óleńder de bar. N. Nazarbaevtyń halyq arasyna keń taraǵan birneshe án mátinderiniń avtory ekendigi kópshilikke belgili. Bodandyq qoınaýynda dúnıege kelip, búgingi kúni elimizdiń án-uranyna aınalǵan “Meniń Qazaqstanym” da Nazarbaev sózderimen tolyqtyrylyp, táýelsiz eldiń án-urany dárejesine ıe boldy.

N.Á. Nazarbaev eńbekteri tarıhı derek kózi retinde saqtalý formasy jaǵynan da ár alýan. Olar buharalyq aqparat quraldarynyń negizgi túrin quraıtyn – gazet ne jornaldarda, jeke kitaptar men kitapshalarda jáne aqparat kózderiniń eń jańa túri — ınternette qazaq, orys jáne basqa da kóptegen ulttardyń tilinde saqtalýda. Jánede solardyń kóbi qazaq nemese orys tilinde tilinde paıda bolǵan túpnusqalyq eńbekter bolyp tabylady. Bul derektaný ǵylymy úshin mańyzy asa úlken faktor.

Qoryta aıtqanda, N. Nazarbaev eńbekteriniń táýelsiz Qazaqstan memlekettigi tarıhynyń derek kózderi retinde paıda bolýynyń obektıvtiligi, KOKP-nyń 1985 jylǵy sáýir Plenýmynan keıin bastalǵan KSRO-daǵy qoǵamdyq qubylystarmen tikeleı baılanysty. “Qaıta qurý” degen atpen bastalǵan qoǵamdyq proses KSRO-nyń ydyrap, táýelsiz respýblıkalardyń paıda bolýymen aıaqtaldy. Al, ol, óz kezeginde, basqa da burynǵy odaqtas respýblıkalardǵy sıaqty, Qazaqstanda da jańa memleket qurýǵa alyp keldi. Osynyń bári N.Á. Nazarbaev eńbekterinde beınelendi. Demek, N. Nazarbaev ózi kýá bolyp, belsene aralasqan qoǵamdyq qubylystar týraly jazý arqyly, táýelsiz Qazaqstan tarıhynyń ózindik erekshelikteri bar mańyzdy derek kózderin jasady.

Sheksiz bılikke ıe bolǵan KOKP basshylyǵyn synaǵan “Ádilettiń aq joly…” atty kitabynyń KSRO ómir súrip turǵan kezde paıda bolýy, ondaǵy táýelsizdik qarsańynda qalyptasqan eldegi jaǵdaı týraly málimetterdiń shynaıylyq deńgeıiniń joǵary ekendigin dáleldese, táýelsizdik jyldary dúnıege kelgen eńbekterinde óz memleketimizdi qaıta qalyptastyrý tarıhynyń beınelenýi N. Nazarbaev eńbekterin táýelsiz Qazaqstan memlekettigi tarıhynyń mańyzdy jazba derek kózderine aınaldyryp otyr. Sonymen qatar, N. Nazarbaev eńbekterin paıda bolǵan ýaqytyna, mazmuny men maqsatyna, janyry men formasyna qaraı synyptaý, ár eńbektiń ózindik erekshelikterin eskere otyryp, sol erekshelikterge saı derektanýlyq taldaý tásilderin qoldaný qajettigin kórsetedi.