Bizdiń elde bilimdiler az, aqyldylar odan da. Oıyn sheber jetkizetin sheshender, alysty anyq kóretin kósemder kóp emes.  Biraq, soǵan qaramastan  bizdiń elde tanymaldar, ataqtylar, qurmettiler, súıiktiler, qalaýlylar kóp. Attarynan keıin ataqtaryn atap bitkenshe aýyz aýyryp, til talady. Olardyń basym kópshiligi jas juldyzdar. Ózderin óte sanaly sanaıdy. Eger az jylda jetken jetistikterin eskersek, myqty ekendikterin moıyndaısyń.

Keshe «Sonymen, solaı deıtin» baǵdarlamaǵa sol myqtylar keldi. İshindegi eń irisi – "Sobchaktyń sińlisi" – Marjan. Shashyn alyp, nebir ataqtylardy shań qaptyrdy.  Batys halqy mundaı áreketke kóz qyryn da salmas edi. Biraq aldyńǵy býyny konservator, keıingi jastary jańashyl Qazaqstanda bastyń taqyrlyǵy – tapqyrlyq boldy. Marjannyń aldyn- ala aqylǵa salyp, "aılaǵa" aınaldyrǵan  áreketi áli kúnge deıin aıaqtalmaıtyn áńgimege arqaý. Jurttyń jartysy jaqtaıdy, qalǵany qaralaıdy. Degenmen eki top ta Marjannyń ataqty bolýyna atsalysty.

Sol kúni stýdıada sóılegen qonaqtar epatajdy arýdy qoldaı qoımady. Kerisinshe, onyń ataq úshin jasaǵan amaldaryn qate dep qatty da aıtty, jumsaq ta jetkizýge tyrysty. Qysqasy, qolyn alyp, arqasyn qaqqan qonaq bolmady. Alaıda, solaı bolýy kerek te edi. Jaqsy obrazdardy ǵana somdaǵysy keletin óner ókilderi konservator kórermenniń kóńilin sýytyp alýdan saqtanady. Bizdińshe, Marjandy unatpaý, ony aıyptaý - qazaqylyq pen tárbıeliliktiń belgisi. .

Bizdiń qoǵamda qazaqy ári tárbıeli bolyp kórinýge tyrysatyndar jastar emes. Árıne, aldyńǵy býyn azamattar. Qaı elde de otyzdan asqandar asaý minezdiń aldyn alyp, baıypty bolýǵa baryn salady. Qazaqtar da jasy kelgende jaqsyǵa uqsaýǵa umtylady ǵoı.   Sondyqtan Marjannyń soıyl alatyn "sotqar minezine" min taǵady. Eger stýdıaǵa mektep jasyndaǵy jetkinshekterdi shaqyrǵanda kýmırlerin tóbege kóterip, oǵan oǵash qaraǵandarǵa atylyp, eki jaq abyroıdy aıran etetin edi. Sondyqtan baǵdarlamaǵa kelgen qonaqtardyń eshqaısysy Sultanbaevany qoldamady eken dep, qýanýǵa bolmaıdy. Marjandy  kórgen boıda arnany aýystarýǵa asyǵatyn apama da keshe osyny aıtqanmyn. Ekrannyń bergi betindegi jastar jaǵy Marjan dese ishken asyn jerge qoıady. Biz olardyń kýmırin kórgimiz kele me, joq pa, jumystary joq. Bastysy, kýmırleri bizden basqa.

Oıyn osyp turyp aıtatyn arýǵa qarap, tanymal bolýdyń formýlasy ózgergenin túsinesiń. Búgin bolmysy qarapaıym, sózi salmaqty, ózi sulý qyzdar kórermenniń kýmıri emes. Óreskel sóıleıtin, ótkir qaraıtyn, ór kókirek kórinetin boıjetkender aldyńǵylardan oq boıy ozyq. Jigitter de jetistikke jetkisi kelse talap sol. Ózińdi jaqsy kórip, ózgeni aıama. Sonda aınalań seni ardaqtaıdy. Mádenıet, tárbıe, ıba, uıatty umyt. Mundaı qadiri qalmaǵan qasıetterdi jas qazaqtar jaqtyrmaıdy. Qazaq mentalıtetine qarsy shyq. Áıtpese, jasandysyń dep japatarmaǵaı jala jabady.

Muny oqyp, baısaldylar shamdanyp, shart búlinbesin: «Juldyz bolý bizdiń mańdaıǵa jazylmaǵan ba?» dep, «Ataq, abyroı, dańq ańdamaı sóıleıtin aqymaqtarǵa buıyrǵan ba?» dep. Biraq taǵy da moıyndaý kerek, joǵarydaǵy tıpti aqymaq adamǵa telýge bolmaıdy. Olar aqyldy, alaıda mıy bilimge emes aılaǵa beıim.  Olardyń az ýaqytta jınaǵan «abyroılaryn» ómirsheń dep te aıtý artyq. Shyntýaıtyna kelgende, epatajdy azamattardyń aýdıtorıasy jıyrmaǵa deıingi jastar qaýymy. Býyna bekip, buǵanaǵy qatpaǵan jetkinshekterdiń qalaýy aǵysqa qarsy júzý. Esi kirmegender erekshelikke elikteıdi jáne ol erekshelik asqan eńbekti qajet etpeıtin bolsa, onda tipti keremet. «Ózimdi neǵurlym erkin ustasam, ata -ananyń tyıymdaryna mán bermesem, alamanda aldyda bolam» deıtin kúmándi kúshke senedi. «Kúshtimin deıtin sózdiń ózinde kúsh bar» deıdi, keıbireýler. Alaıda telearnadaǵy shoý men shyn ómirdi shatastyrmaý kerek. Kınonyń senarıi sekildi baǵdarlamanyń da mátinnen basqa senarıi bar. Juldyzdardyń rolderi bar. Kelisilgen suraq-jaýap, oılastyrylǵan oqıǵalar bar. Marjannyń asaý minezi telearnada utymdy kórinýi múmkin. Alaıda, siz sol  óktem minezdi ómirde kórsetseńiz kópshilik astyńyzǵa kórpe tósep, abyroıyńyzdy arttyrady dep aıta almaımyn.

Shyndyǵy sol, shataq shyǵaryp ataqqa jetetinderdiń mereıi mezgilimen bitedi. Eger, olar esteri kirip, el qatarly eńbek etpese. Nege? Óıtkeni jas aýdıtorıa ósedi. Tanym tereńdep, túsinik turaqtaıdy. Juldyzdar sol qalpynda qalǵanymen, tabynýshylardyń talǵamy ózgeredi. «Joq, sol elikteýden shyǵa almaı qalady» dep qaýiptenýlerińiz zańdy. Biraq paıym -parasaty pispegenderdiń ózderi jasy kelgende jańaǵy juldyzdardy jaqtyrmaıtyndaı keıip kórsetedi. Syrt kóz bolyp, synaıdy. Áıtpese, ortasy oı órisi óspegen dep oılaýy múmkin. Mundaı kemsitýge ózin-ózi óte jaqsy kóretin qazaq azamatynyń psıhıkasy shydamaıdy. Sondyqtan sary ýaıymǵa salynýǵa sebep joq. Al kelesi «keıingi býyn» jetkinshekteri jasaqtalǵansha myna «minezdi» juldyzdardyń jasy kelip, kelbeti ózgeredi. Burynǵydaı burymyn qyryqsa da, qyra almaıdy. Jasy kelgen soń, tentek minezdi qalasyn, qalamasyn tyıýǵa týra keledi. Sol kezde qazirgi «shataqty juldyzdar» shynaıy jumys istep,  bilimi men kásibıligin kórsetedi nemese jerge túsedi.

Maqpal Meıirbekqyzy

Astana

sýret elarna.kz saıtynan alyndy