BABR portalynyń redaktory Qazaqstandaǵy orystardyń ómiri jaıly óz oıymen bólisedi, maqalanyń qazaqsha nusqasyn «Qamshy» portaly oqyrman nazaryna usynady.

«2016 jyldyń kúzinde Qazaqstanǵa baryp qaıttym. Qalalardy aralap, adamdarmen tildesip kórip, nátıjesinde bul eldiń basym kópshiligi orys tilinde sóıleıtinine kózim jetti.

Sóz júzinde bári keremet. Orys tili – eldegi ekinshi memlekettik til. Barlyq jarnamalar, jol júrý belgileri jáne t.b. barlyǵy da orys tilinde. Orys tildi BAQ, telearnalar, ınternet-portal men onlaın qyzmetter bar.

Qazaqstan Soltústik jáne Ońtústik dep bólinedi. Soltústiginde tolyqqandy orysshalanǵan halyq turady, olar Ońtústik turǵyndarynan syrtqy kelbeti jaǵynan da aıyrmashylyqtary bar, - dep jazady reseılik jýrnalıs.

«Bir jergilikti polkovnıktiń aıtýynsha, jıyrma jyl buryn Qazaqstan bıliginde, negizinen orystar otyratyn, ol kezde oryssha bilmeı, tek qazaqsha sóılegen adamnyń bolashaǵy joq sıaqty kórinetin. Al, qazir bári de kerisinshe eken. Eger, ol jaqta qazaq tilin de, orys tilin de qatar meńgergen bolsań, múmkindigiń kóp bolady eken de, tek orys tilinde sóıleıtin bolsań, kóp problemaǵa tap bolady ekensiń», - dep orys tiline qatysty óz oıyn jazady. Degenmen, redaktor-jýrnalıstiń bul oıymen kelisýge bolmaıtyn sekildi. Elimizdegi ashshy shyndyqtardyń biri – orys tiliniń búkil jerde talap etilip, orys tildi qyzmetkerlerdiń kóptep kezdesýi.

«Bir jaǵynan bul qalypty proses: keńestik kezeńdegi orys tildi adamdar sahnadan ketip, ulttyq tárbıe alǵan urpaq ósip keledi. Olar úshin orys tilin meńgerý – óz qalaýlarymen júzege asyratyn is, eshkim de olardy qystamaıdy. Tabysty bolý úshin aǵylshyn tilin meńgerý orys tilinen de m mańyzdy bolyp tur.

Bul aksıoma tek Qazaqstan úshin ǵana emes, Belarýsıa, Ýkraına elderinde de shyndyqqa aınalýda. Reseı KSRO quramynan shyqqan memleketterde mádenı jáne ekonomıkalyq dárejesin joǵalta bastady. Biz áli kúnge deıin Qyrǵyzstan men Tájikstan sekildi kedeı elderde ǵana mártebemizdi joıǵan joqpyz, alaıda Qazaqstan men Ázirbaıjan sekildi baı memleketterge qatysty bulaı aıtýǵa bolmaıdy», - deıdi jýrnalıs.

Reseılik redaktordyń aıtyp otyrǵandary shyndyqqa janasqanymen, orys tilinde sóıleıtinderdi til turǵysynan qysymǵa alyp jat yr degeni múldem durys emes.

«Qazaq tildi halyq óz kúshine engenine biraz boldy. Sol sebepten de, biraz tirlikterde qıyndyq týǵyzyp jatyr. Mysaly, qazaq tilin bilmeı memlekettik qyzmetke turý múmkin emes. Orys tilinde jazylǵan kóptegen zańnamalyq aktilerdi jattaýǵa bolmaıdy, olardyń qazaqsha nusqasyn orys tiline aýdarýǵa kóbisi bas tartady. Sonymen qatar, kásipkerler de osy syndy qıyndyqtarǵa tap bolyp jatady, olar tek qazaq tilinde júretin kelissózderdi júrgizip, mámile ornatý úshin qazaq tildi aýdarmashy jaldaýǵa májbúr.

Elde orys tilinde sóıleıtinderge kópshiligi esikterin jaýyp qoıdy. Halyqtyń sanasy qazaq tilin bilmeıtinder ómir súre almaıdy degen túsinikke aýysyp jatyr.

Bul jaǵdaıda tek eki túrli jol ǵana qalady: qazaq tilin úırený kerek nemese Reseıge ketý kerek», - degen redaktordyń sózderimen qanshalyqty kelisýge bolady. Álde, onyń kózine elimizdegi qazaq tiliniń mártebesi dál osylaı kórindi me?..

Maqalasynyń sońynda redaktor bylaı dep jazady:

«20-30 jyldan keıin Qazaqstannan «orys tildiń máselesi» tolyǵymen joıylatynyna senemin. Qazaqstan óz jolymen ketip barady.

Qazaqstandaǵy orystarǵa aıtar keńesim: qazaq tilin úırenińder nemese Reseıge ketińder!» - dep uran tastady.

Aýdarǵan: Nazerke Labıhan