(Poema )
I
Ot,
Qyzyl ot,
Jasyl ot,
Jıren ot.
Sýynyp ósheıdi-
Jaı otynyń jasyl alaýy.
Aq boıaý,
Kók boıaý,
Sary boıaý,
Tozyp jyrtylmaıdy,
Tabıǵattyń altyn jalaýy.
Naızaǵaı!
Naızaǵaı!
Batys taýynyń pyshaqtaı arqasy,
Kókjıek betine qyzaryp súıkeldi.
Bult marjany saýdyrap tógilgen,
Aspan álemi dirildep jıirkenedi.
Shýlaıdy,
Jyrtylady,
Qap-qara teńiz,
Jer shuǵylasy úzilip ketedi.
Shubyrǵan kóleńke-
Qorqynysh kóleńkesi,
Dóńbekship ótedi.
Aqyryp aıdaǵar,
Ókirip arystan,
Beıýaqyt-
Óńim be, túsim be ?
Qara kók bult bar,
Qara kók jaýyn bar,
Dúnıe ústinde, álem ústinde.
Kúrkire bult býralarynyń
býda-býda ashýly shýdasy!
Jer, táńirisi,
Kók táńirisi,
Silkin jer buddasy!
Laqtyr aspanǵa,
Altyn sadaǵyńnyń júırik jebesin!
Zýyldat
Aspan qanyna malyp
Ótkir qanjaryńnyń múıiz kóbesin.
Jarqyldaıdy jáı otynyndaı qara ala
Aı nuryna malynǵan.
Tún kirpigin týraıdy,
Kók shapany sypyrylyp alynǵan.
Ot, ot,
Aq ot,
Kók ot!
Túsir kýdeme
Jer júziniń ashýyn!
Qaıda qý shómshekter
Órtep jaǵaıyn.
Jáı otyndaı kúrkirep
Jer qudaıynyń súıegin shaǵaıyn.
Aq boıaý,
Kók boıaý,
Qyzyl boıaý...
Men sol boıaýlarǵa toıǵansha qanaıyn.
Sorǵala mýzyka,
Sorǵala jıvopıs!
Tabıǵat qanymen shuǵyladaı janaıyn.
Ákel aq ala semserińdi,
Juldyzdar jalynyna sýaryp,
Meteorıttar tasyna súıkeıin.
Nege qoımaıdy aspan titireýin,
Ushyqtap,
Óz demimdi muzdy burshaqtarmen búrkeıin.
Ber maǵan jylanbaýyr bıshigińdi,
Aq basty generaldardy aıdap shyqpyrtaıyn.
Oqaly kapıtandardy
Sybap syqpyrtaıyn.
Barmysyń?
Esirke meni
Rım men Romýldy emizgen
Italıanyń qanshyq bórisi!
Qoldaıgór óziń
Jer Mádisi
Isos-Hrıstos,
Ata-baba árýaqtar perisi!
Salaqtap tússeńshi
Jáı otynyń jasyly,
Kóterileıin bult qanatyna.
Shyǵaıyn ǵarysh-aǵylaǵa,
Uqsaıyn áýlıeler sanatyna!
Jarqylda janymnyń naızaǵaıy,
Kórinsin jeti basty samuryq!
Ysqyrsyn aspan aıdaǵary,
Dúrkiresin, meıli,
Jyn shaıtandar sabylyp.
Qoryqpaımyn,
Saspaımyn,
Satyrlasyn dúnıe,
Kóterilsin súıegim.
Meniń denem- ot dene,
Meniń keýdem adam keýdesi,
Saqyldasyn ıegim.
Ur!
Synbaımyn,
Shaǵylmaımyn,
Ot bop órtenem
Jalyn bolyp laýyldaımyn.
Jelpildet beıis samaly,
Jet atmosferasy
Qarakók shashymdy,
Kórińder, qýanyńdar
Barsha qarlanǵandar- ashýly.
Adam!
Barsha jer adamy,
Jaratylǵansyń jer zatynan,
Qyzyqtyra almas álem venerasy,
Aıyrylma jer mahabbatynan.
Jer, Jer!
Jer- meniń jasyl tósegim,
Saǵynamyn, jer seni,
Juqtyrmaımyn pák tánime aspan ósegin.
Aı sulý,
Kún sulý,
Hor qyzdary kózin qyspasyn!
On eki múshe- aıaq-qol...
Taza saqtasyn baqı dúnıe
Meniń nusqamdy- adam nusqasyn!
Jer jynysy, japyraqtar nilinen,
Taý ózenderiniń móldir tunyǵynan,
Jaratylǵanmyn,
Adamzattyń asyl synyǵynan.
Kımeımin satýrynnyń altyn shlıapasyn,
Aıyrmasyn, táńirim,
Óz aýlymnyń aıyr qalpaǵynan!
Óz planetam- óz mekenim,
taýlar- záýlim,
jatsyn dalalar jalpaǵynan.
Súıemin kún kúrkirin,
Dúrildesin perishtelerdiń ot arbasy,
Zýyldasyn jaı otynyń qara-ala shalmasy!
Qaıda atom bombasy,
Dopsha qaǵyp.
Batyraıyn teńizder tereńine
Ketsin sý bop aǵyp.
Kórinip tur kók kúmbezi,
Ashaıyq aspan esigin.
Shyńdar bult ústine,
Jazyńdar eń bıikke adam esimin!
Barsha tynyshtyq kepterleri,
jyn-periler saraıyn taspen uraıyq,
Azıanyń ústinde,
Evropanyń ústinde...
Qol ustasyp qatar turaıyq!
Basta, naızaǵaı,
Altyn múıizińdi alysqa kóterip,
Afrıka- jer ókpesi,
Bul entigedi, jer jótelip.
Usta uly qurlyq óń etegińdi,
Jańbyr marjany tógilsin.
Jer kógersin,
Ákel saharaıkabr qum dastarhanyńdy,
Baqyt egilsin, nıǵymet egilsin.
Bar palneta,
Qaǵyp al adam janynyń naızaǵaıyn,
Lırıka jartasy, mýzyka jartasy,
Daýyl sımfonıasy!
Tússin jyltyr kenebińe-
Jıvopıs boıaýy,
Jıvopıs sıasy.
Jarqylda naızaǵaı lentasy,
Túsir meniń sýretimdi- adam sýretin.
Iskýsstvo kartasy, jer kartasy,
Kórset jer qudiretin!
Jer- meniń qara topyraǵym,
Aıtshy, planetam,
Neshe atomońnan men seniń?
Tirshilik etedi meniń sábı tánimde
Seniń qansha kletka-qansha bólshegiń?
Jer,
Jer!
Saǵynamyn jer seni,
Azyq etip aq sútińdi maǵan bergen,
Qalyqtaımyn
Ushyp kelemin mine men
Eń pák sezimmen saǵan degen.
II
Naızaǵaı,
Naızaǵaı!
Laqtyrma meni,
Túsir jer krateriniń eń shuńqyr oıańyna!
Ornaıyn,
Shomylaıyn eń ystyq qan qyzyl boıaýyńa.
Jer qabyǵyn myń qabat tesip ótip,
Myń qabat qulaıyn
Kúrkire laýla tasqyny,
Soq,
Udaı soq- iláıim!
Áıda, Alǵa!
Jer japsarymen quldılap keteıin.
Mezazoı,
Arhıazoı,
Onan da óteıin.
Kúrkire okıankúrkire ot teńiz,
Jer ıadrosyn baryp qushaıyn.
Órteneıin- kúıeıin
Mende jer otyna usaıyn.
Bólineıin magmanyń mıllıon mollekýlasyna,
Qosylaıyn eń uzaq tozańyna.
Erıin, balqıyn,
Planeta peshinde, laneta qazanynda.
Jer denesi- óz denem,
Atym meniń- naızaǵaı.
Anam meni ot týǵan,
Týǵan boıym- jasyl jaı.
Sýymaımyn, sónbeımin,
energıa- naǵashym,
energıa- jıenim.
Taýsylmaımyn, bitpeımin,
Ólmeımin,
Shirimeıdi súıegim.
Arqyra asaý tasqyn- alaýla tasqyny,
Jer qabyǵy kirlep barady.
Taý taǵydaı búktelgen,
Ushqan qustyń qanaty talady.
Ata meken- ana besik,
Qara jer qandaı ańqaýsyń,
Óz qolyń óz deneńe ólim egip júr.
Álde kimder
Qaıda, bir jaqta
Teńiz sýyna birdeńe tógip júr.
Shynjyr tabandar izinen qan tamshylap,
Jer mańdaıyna qaraıyp kir juqqan,
Apelsın japyraǵy otqa qaqtalyp,
Zeńbirek zavody qyzaryp býlyqqan.
Jer denesi tiksiner,
Taý arǵymaǵy pysqyryp silkiner.
Bult naızaǵaıy qamshysyn úıirip
Alaýla tasqyny doldanyp kúrkirer.
Jer denesi- ot dene,
Atym meniń naızaǵaı.
Men aqyldy- topyraq,
Tula boıym- jasyl jaı.
Atylamyn jer betine,
Ǵasyrlar japsarymen órlep óteıin.
Eralar kitabymen sanap taýysyp,
jap-jasyl topyraqqa keshikpeı jeteıin.
Zúlqarnaıyndy múıizinen,
Shyńǵysqandy saqalynan alyp,
Jyldar jaqparyn aqtaryp silkemin,
Tarıhtyń aq betine aıat oqyp,
Qara betine qarǵys otyn búrkemin.
Perǵaýyn beıtin túbinen tesip,
Salamon saraıynyń irgesinen shyǵamyn.
dıý-perilerdi sıqyrmen býyp,
kórsetemin olarǵa,
ne sharafatyn tilsim- duǵanyń.
Óz denemnen elektr,
Óz qanymnan magnıt,
Babalar qabyryna posfor lampasy,
Danalar mazaryna metro soǵamyn,
Jaı oǵyndaı jasyl iz qaldyryp,
Áýlıeler árýaǵyn izdep tabamyn.
Láıli kirpigi mahabbat- naızaǵaıy,
Men sonan Májnún keýdesine atylamyn,
Qaıda Májnún?
Qaıda Láıli?
Mahabbat tóginiń
Ot symy bolyp tartylamyn.
Qaıda toǵyz mýza afellony,
Úıret maǵan aqyndyq arynyńdy!
Qaıda arfa ıon sazy,
Ber maǵan qasıetti sarynyńdy!
Ereıin, balqıyn,
Planeta peshinde, jer peshinde,
Qozǵalaıyn, tirlik eteıin
Jer jynysynyń óz denesinde.
Taý bolyp kóterileıin,
Temir bolyp óteleıin,
Ot,
Qyzyl ot,
Jasyl ot!
Barsha ottar boıaýynan
Jallyn atamyz.
Kim adamzat promeıin
Qara tasqa baılmaq ?
Biz saǵan, zevs qudaıy,
Osylaı til qatamyz.
Jer ústinde qylmys kóp,
Jer ashýy- ot ashý,
Jýp ketirer.
Prometeı rýhy máńgi óshpeıdi.
Adamzat jaraqaty otpen jetiler.
Alaýla, alaýla tasqyny-
Aq ot, sary ot, jıren ot
Tas ǵasyry bilmegen,
Ot ǵasyry- meniń ǵasyrym,
Temirler ǵasyrynyń alyp kórkin
Meniń keýdem úrlegen.
Meniń qolym- uzyn qol,
Ákel, naızaǵaı,
Ala jolaq shynyr arqanyńdy,
Órmeleıin.
Jer meniń besigim,
Men sol besigimde terbeleıin.
Araldardan attaıyn,
Teńizderden óteıin.
Shalqıyn, shalyqtaıyn,
Muqıttarǵa keteıin.
Asyǵamyn,
Atyl tez naızaǵaı,
Jaryp ót janar taýlardyń
Jartas saýyryn.
Tirep qoı yıyǵymdy kók kúmbezińe,
Arqalat maǵan
Jer qasiretiniń eń aýyryn!
Aspan beıneti- atylas kótergen,
Jer beıneti- men kótergen.
Jer boryshy áli kóp,
Jer ashýy meniń ashýymmen ótelgen.
Ot, ot!
Qyzyl ot,
Jasyl ot,
Jıren ot,
Ot sónbeıdi,
Ot ushqyny tógiler.
Naızaǵaı synbaıdy,
Aspan synyp irgesi sógiler.
Jer,
Jer!
Jer sýynyp ósherme ?
Jer denesi- ot dene,
Atym meniń naızaǵaı,
Men- aqyldy topyraq,
Tula boıym jasyl jaı.
Ot,
Aq ot,
Kók ot!
Ot sýynyp solar ma ?
Ot bizdiń ózimizde,
Ot denesi tońar ma ?
Bult býlary kúrkirep keledi,
Kúrkirep arystan,
Tez bol,
Tik turǵyz jer betine.
Men- jer adamdy,
Qarańdar sol jer adamnyń kelbetine.
Qushaqtaımyn, Aımalaımyn,
Jer meniń altyn besigim.
Anam meni ot týǵan,
Ot- meniń esimim.
Ot, ot!
Ot- máńgilik,
Ot bolyp janyp turar,
Adamzat aqyly,
Beıýaqyt,
Qara kók bult, qara kók jaýyn bar,
Naızaǵaı,
Naızaǵaı!
Saǵynamyn,
Qaıda, naızǵaı, seniń
Jaı otyńnyń sol jasyl jarqyly!
1957jyly jazylyp, 1991jyly qaıta óńdelgen.
Tóte jazýdan daıyndaǵan: Tilek YRYSBEK
