Memlekettik til týraly zań emes, Qazaq ulttyq memleketi týraly konstıtýsıalyq zań kerek sıaqty.
Osy jyldyń qyrkúıek aıynda elimizdiń til týraly zańynyń qabyldanǵanyna 25 jyl tolǵan eken. Osy 25 jyl ishinde "táýelsiz memleketke tán jańa zań kerek" degen áńgimeler esh toqtaǵan emes. Birneshe zań jobasy usynylyp ta kórdi. Olardyń barlyǵy jaltaq saıasattyń kesirinen ysyrylyp, keıinge qaldyrylyp otyrdy. Meniń oıymsha, búgingi kúni memlekettik til týraly zańnyń qabyldanýy da azdyq etedi. Geosaıası jaǵdaıdy, elimizdiń ishindegi úrdister múldem kúrdelenip ketti. Elimizdiń qabyrǵasyn qataıtyp, ultymyzdyń eńsesin kóterý úshin bizge "Qazaq ulttyq memleketi týraly" zań qabyldaý kerek sıaqty!
Onyń birneshe alǵysharty bar: Aldaǵy jyly Qazaq handyǵynyń 550-jyldyǵyn atap ótemiz. Aldaǵy jyly Qazaq eliniń egemendigin qamtamasyz etken eń úlken qujat - Egemendik týraly deklarasıanyń qabyldanǵanyna 25 jyl tolady. Bul qujattyń basty maqsattarynyń biri - qazaq ulttyq memleketin qurý dep aıqyndalǵan bolatyn. Aldaǵy jyly Egemendik týraly deklarasıa men Memlekettik Táýelsizdik týraly konstıtýsıalyq zańnyń negizinde jalpyhalyqtyq referendýmda qabyldanǵan Qazaqstan Respýlıkasy Konstıtýsıasynyń 20 jyldyǵy. Aldaǵy jyly qazaqqa qatysty biraz dúnıe qarastyrylǵan, biraq iske aspaı qalǵan Ulttyq birlik Doktrınasynyń talqylanyp, qabyldanǵanyna 5 jyl tolady.
Saılaý ótedi de ketedi. Biraq, osy zań jobasyn ázirleý, daıyndaý, jalpyulttyq uranǵa aınaldyrý qazaq ultshyldarynyń barlyq býyndaryn biriktire alatyn tuǵyrǵa aınala alady.
Qazaq ulttyq memleketi týraly konstıtýsıalyq zańda birneshe iri-iri másele qarastyrylýy kerek: - zań Qazaqstan Respýblıkasynyń qazaq ulttyq memleket ekendigin aıqyndap, qazaq ulttyq memlekettiginiń, táýelsizdiginiń myzǵymas prınsıpteri men múddesin belgileýi kerek (onyń ishinde ıntegrasıalyq jobalarǵa qatysý-qatyspaý týraly másele bar); - zań elimizdiń ýnıtarlyq qurylymy men tutastyǵyn taǵy da rastap, oǵan qarsy shyǵýǵa qatań tyıym salýy kerek; - zań Qazaqstan Respýblıkasynyń Qazaq Respýblıkasy bolyp atalýyn qamtamasyz etýi kerek; - zań elimizdiń otarsyzdanýyna qatysty basty prınsıpterdi anyqtap, osy úrdisterdiń memlekettik saıasatqa aınalýyna jol ashýy kerek (osynyń ishinde komýnızmdi qylmystyq ıdeologıa dep tanyp, oǵan saıası-quqyqtyq baǵa berý, elimizdegi jańa onomastıkalyq jáne toponımıkalyq saıasattyń negizderin jasaqtaý máseleleri de bar); - zań elimizdiń barsha turǵyndaryn shyǵý tegine qaramastan "qazaq" dep taýyp, qazaq halqynyń memleketquraýshy statýsyn aıqyndaýy tıis; - zań qazaq ulttyq memleketiniń dúnıe júzinde turyp jatqan barsha qazaqqa qatysty tarıhı jaýapkershiligin, Qazaq álemin qurý saıasatynyń negizin qalaý, qazaq kóshin jandandyrý máselelerin kóterýi kerek; - zań qazaq tiliniń memlekettik til mártebesin taǵy da aıqyndap, árbir sheneýnik pen depýtatty qazaq tilin erkin bilýge mindettep, memlekettik tildi meńgerýge mindetti kásip pen qyzmet túrleriniń tizimin bekitip, barlyq memlekettik mekemeler men qyzmetterdiń memlekettik tilde qyzmet etýin, is qaǵazdaryn qazaqsha júrgizýge mindetteýi tıis; - zań elimizdegi barlyq bala-baqshalardyń tek qazaq tilinde bolýyn qamtamasyz etip, orta, ortakásiptik jáne joǵary bilim berý mekemeleriniń ulttyq múddege saı jumys isteýin qamtamasyz etýi kerek.
Ekinshi múmkindik: zań kerek emes dese, onda Prezıdent, Parlament, Úkimet, Sot, partıalar, negizgi qoǵamdyq uıymdar, etnomádenı ortalyqtar qol qoıǵan "ulttyq kelisim deklarasıasy" bolýy múmkin. Bir jyl boıy toı-tomalaq ótkizgende ne bitiremiz? Odan da ult bolyp, qoǵam bolyp osyndaı iri, ózekti dúnıelerdi talqylaıyq! Qalaı oılaısyzdar?
(Aıdos Sarymnyń feısbýktegi paraqshasynan)
