Reseı olıgarhtary ózderiniń qosarly pozısıalarynyń qurbandaryna aınalýda. Bir jaǵynan olar Pýtınge degen nıettestigin barynsha kórsetýge tyryssa , ekinshi jaǵynan qarjylaryn shet elde saqtap júrý arqyly ózderine qaýip tóndirýde. Al, qazaq olıgarhtary bolsa, reseılik kórshilerine elikteıdi. Osy oraıda, olıgarhtardyń basyna qıyn jaǵdaı ornamaq.. Qamshy.kz aqparat agenttigi Exclusive.kz jarıalaǵan málimetterge súıene otyryp Reseı men Qazaqstan olıgarhtary men olardyń kapıtaly jaıyndaǵy maqalany oqyrman nazaryna usynady.
Kapıtaldy memleket syrtynda jınaý – aqshany saqtaýdyń tıimdi tásili bolýdan qaldy. Bul jaǵdaıdan shyǵýdyń joly bar ma?
Barlyq qarajatty memleketke jumsaý, memleketke ınvestısıalaý. Iá, mundaı jaǵdaıda aqshańyzdy tartyp alyp qoıýy múmkin. Alaıda, bizde barlyǵyna kelisýge bolady. Kerisinshe, shetelde saqtaǵan qarajattan aıyrylyp qalýǵa qaýip basym.
khazin.ru aqparat kózi reseılik olıgarhtardyń óz quqyǵynan aıyrylatyn kúndi jarıalady. Reseılik mass-medıa ókilderi AQSH-tyń sońǵy salǵan sanksıalaryna qatysty mańyzdy dáıekterdi aıtpaı, aınalyp ótkenimen, olar báribir júzege asady. Sanksıalar negizinde AQSH rezıdentterin de, rezıdent emesteriniń de, kez kelgen sanksıaǵa ilingen memleketterdiń zańdy tulǵalary men azamattarynyń shoty buǵattalatyn bolady. Sonymen birge, reseılik shıkizat kompanıalarynyń sanksıaǵa ushyraǵandyǵy taǵy bar.
Ne degenmen de, «olıgarhtardyń aqyry» jaqyndap qaldy. 2018 jyldyń qańtarynda sanksıalar zańy kúshine engennen keıingi alǵashqy 180 kún ishinde Kongreske Reseıdiń laýazymdy adamdarynyń, olıgarhtarynyń qarjylyq qyzmetteri týraly egjeı-tegjeıli málimet jiberiletin bolady. Osy arqyly reseılik saıası bıliktiń ǵana emes, barlyq RF Úkimeti men Memlekettik Dýma depýtattary, Federasıa Keńesi músheleriniń jemqorlyqqa qatystylyǵy tolyqtaı tekseriledi. Reseı olıgarhtary memlekettik salyq tóleýshi rezıdentter qatarynda bolý-bolmaýyna qaramastan tekseristen ótedi.
Osy oraıda, Amerıka Eýroodaq pen TMD elderimen (Qazaqstan men Belorýssıany qosa alǵanda) kerek bolǵan jaǵdaıda sanksıa engize otyryp, saıası jáne ekonomıkalyq áser ete otyryp seriktestik júrgizbekshi.
Amerıkalyq sanksıa zańdaryna sáıkes, reseılik saıası qyzmetkerler, olıgarhtardyń barlyq aktıvteri, ınvestısıalary, kez kelgen qyzyǵýshylyqtary, kiris tabýǵa baılanysty aqparattardyń barlyǵy qatal túrde tekseriletin bolady. Iaǵnı, eger belgili-bir bıznes jeke adamdarǵa nemese basqa bireýdiń atyna jazylǵan bolsa, onda ol jemqorlyqqa qatysty tekseristen ótedi. Osy oraıda, memlekettik kompanıalardy jekeshelendirý máselesi de kóterilmek. Mundaı kompanıalarǵa Pýtınniń týǵan-týystary men dostary ıelik etetin uıymdar da kiredi.
Reseılik saıası elıtanyń jáne olardyń týystarynyń sheteldegi bank shottary men múlikteri-barlyǵy anyq kórinedi jáne jemqorlyqqa qatysty tekseriledi. Osy arqyly AQSH barlyq saıası elıtany quryqtamaq.
Demek, reseılik olıgarhtar: Pýtındi aýystyrady, ne olardyń aktıvteri buǵattalady. Jáne olar 2018 jyldyń qańtaryna deıin prezıdenttik saılaýǵa qaraı sheshim qabyldaýlary tıis.
Deı turǵanmen, reseılik aqparat kózderi olıgarhtardyń qandaı sheshim qabyldasa da eshqandaı ózgeristiń bolmaıtynyn aıtady. Sebebi, AQSH-tyń maqsaty olıgarhtardyń jemqorlyqqa qatysty áreketterin anyqtap, olardy bar múlkinen aıyrý.
Al Qazaqstandaǵy jaǵdaıǵa keletin bolsaq, birinshiden bizdiń olıgarhtardyń qaıǵylary óz bastarynan jetip artylady. Olardyń aktıvteri men pasıvteriniń kóp bóligi bankterge salynyp, al ol bankter óz kezeginde qaryzǵa belshelerinen batyp jatyr. Bul jaǵdaıdy devalvasıa tolqyny odan ary ýshyqtyrýy múmkin. Sondyqtan mamandar tıanaqtalǵan baǵamdy engizýge keńes beredi. Alaıda, onyń ózi bizdiń olıgarhtardyń kapıtalyna tóngen qaýipti joıa almaıdy. Olıgarhtardyń kópshiligi reseılik sanksıalanǵan kompanıalarmen baılanysyp, seriktestikte ekenin de aıta ketý qajet.
Tek ózderiniń jeke bıznesterine ınvestısıa quıǵan bıznesmender ǵana óz kapıtaldaryn saqtap qalmaq. Alaıda, olarǵa óz kapıtaldaryn ulǵaıtýǵa baǵyttalǵan jańa bıznes-strategáılar qurý qajet bolady.
Eger, memlekettiń óziniń jeke menshik olıgarhtary bolmasa, onda memleket ózge eldiń olıgarhtarynyń jeke menshigine aınalmaq...
Aýdarǵan: Nazerke MUSA
