Aıjannyń tósek tartyp jatqanyna jarty jyl boldy. Aıjan 7-shi synypty támamdap, jazǵy demalysqa shyqqanda anasy ony bir aptaǵa kórshi aýyldaǵy aǵasynyń úıine jibergen edi. Sol úıden qaıtyp kelgennen keıin úsh kún ótpeı-aq tósek tartyp jatyp qaldy. Másele fızıkalyq saýlyǵynda emes, psıhologıalyq jaǵdaıynda. Sebebi tósek tartyp jatyp qalǵaly beri eshkimmen sóılespeıdi, bir núktege qarap jata beredi. Arasynda ózdiginen qarqyldap kúletini bar. Mundaı kezde ákesi úıge syımaı, qyzynyń mundaı múshkil halin kórýge dáti shydamaı, syrtqa shyǵyp ketedi. Anasy bolsa jan ushyra qyzyna kómekteskisi keledi, biraq qyzy tipti anasyn múlde kórmegendeı, daýysyn estimegendeı keıip tanytady. Aıjan aýyryp qalǵaly beri ózge túgil týǵan anasyn tanymaıdy. Aıjan tipti óz betinshe dárethanaǵa shyqpaıtyn boldy. Dárigerler odan eshqandaı kinárat tappady. Al psıhologtar jyndyhanaǵa jatqyzý kerek ekenin aıtady. Alaıda Aıjannyń ata-anasy bul usynystan úzildi-kesildi bas tartty. Sodan beri anasy Aıjandy dál sábı kezindegideı baqty.
Aıman qyzyna qarap jatyp, uzaq oılandy. Bul belgisiz aýrý qaıdan shyqty, qyzy nelikten osyndaı halge jetti? Bul suraqtar ony kópten mazalap júrgen edi. Biraq jaýabyn taba almady. Osyndaı qalyń oıdyń ústinde uly Birjannyń kórgen túsi esine túsedi.
Qorqynyshty tús
Aıjan aýylǵa týystarynyń úıine ketkende Birjan tańǵy shaı ústinde túsinde Aıjandy kórgenin aıtty. Túsinde Aıjan peshtiń janynda bir núktege qarap túr eken. Janyna kelgen Birjandy baıqamady da. Bir ýaqytta Birjan qaryndasymen qaljyńdaspaq bolyp «Vaaaa!» dep aıqaılap, Aıjandy qorqytpaq bolady. Sol ýaqytta Aıjan aǵasyna jalt qarady. Birjannyń aıtýynsha, sol ýaqyttaǵy Aıjannyń kózqarasyn sózben jetkizý múmkin emes. Tipti oǵan qaryndasy Aıjan emes, shaıtannyń ózi qarap turǵandaı kórindi. Birjan esin jıǵany sol edi Aıjan Birjandy bas salyp júregin julyp aldy da jeı bastady. Quddy qorqynyshty fılmderdegideı. Birjan qansyraǵan denesine qarap aıqaılasa da daýysy shyqpaıdy. Osylaı qınalyp jatyp oıanyp ketkenin aıtady.
Aıman Birjannyń osy bir túsin esine alyp boıyn qorqynysh bıledi. Qyzyna taǵy bir kóz salyp, bir kúrsinip aldy.
Aıman qyzyn emdeý úshin barmaǵan jeri, baspaǵan taýy joq. Túrli táýip, emshilerdiń tabaldyryǵyn tozdyrdy. Alaıda eshqandaı nátıje bolmady. Bir kúni kórshisinen Kókshetaýǵa myqty emshi kelgenin estıdi. Dárigerler men emshilerden ábden kóńili qalsa da Aıman qyzyn jazý úshin barlyq múmkindikti paıdalanýǵa ázir edi. Emshiniń naýqastardy quranmen emdeıtinin de unady. Kóp uzamaı Aıman kúıeýimen aqyldasyp emshini úıine shaqyrady.
Emshi ábden aryp, tozǵan. Halyqtyń aıtýynsha, ol emdegen adamdardyń aýrýynyń kishkene bóligin ózine qabyldap alady eken. Sodan bolar emshiniń júzi surǵylt tartqan, óne boıy solyp qalǵandaı.
Emshi Aıjan jatqan bólmege qolyna quran alyp kirip ketti. Súrelerin oqyp, betine sýdy burq etkizdi. Emshi Aıjandy uzaq emdedi. Tań ata kelgen emshi keshkisin bir-aq shyqty. Ábden sharshaǵan, ústiniń barlyǵy terden malmandaı sý. Emshi sylq etip oryndyqqa otyrdy da esin jıyp alǵysy kelgendeı biraz ýaqyt únsiz otyrdy. Birazdan keıin, «Qyzdaryńyzdyń derti aýyr eken. Aýrýdy sýdan tapqan» dedi emshi.
Ǵajaıyp
Aıman men kúıeýi emshiniń sózderinen keıin uzaq oılandy. Nelikten sýdan? Qandaı sýdan? Degen saýaldar biriniń artynan biri maza bermedi. Oıǵa shomyp otyrǵanda Aıjannyń «Anashym, anashym» degene daýysyn estidi. Aıman men Rahymjan qyzynyń bólmesine júgirip baryp, ony qushaǵyna qysty. Ekeýi de kózine jas aldy. Sebebi Aıjannyń daýysyn estimegenine bir jyldaı ýaqyt bolǵan.
Aıjan jazyldy. Mektepke bardy. Ózinen bir synyp tómen oqyǵandarmen birge oqýyna týra keldi. Kúnder ótip jatty. Aıjannyń aýyrǵany da, emshi de eshteńe esinde qalmaǵan. Úıdegiler de ony eske salýyna qoryqty. Biraq qurdastary onyń bastan ótkergen jaǵdaıyn aıtyp, Aıjandy suraqtyń astyna aldy. Biraq Aıjannyń olarǵa aıtatyn jaýaby joq edi. Bir kúni Aıjan anasynan barlyq jaǵdaıdy surady. Sondaǵy emshiniń «aýrýy sýdan boldy» degen sózin uzaq ýaqyt umyty almady.
Ormandaǵy jaǵdaı
Aıjannyń jazylǵanyn estip, kórshi aýyldaǵy aǵasy bala-shaǵasymen úıge keledi. Onyń Aıjanmen qatarlas Ásıa degen qyzy bar. Ekeýi aıyrylmas dos edi. Bastary qosyla ketse ýaqytty qyzyqty ótkizýdiń túrli jolyn tabatyn. Ásıa bir jyldyń ishinde bolǵan oqıǵalardy toqtaýsyz aıtyp jatty. Bir ýaqytta kenetten toqtap qaldy da, «Aıjan, emshi seniń aýrýyń sýdan boldy depti ǵoı» dedi Ásıa áńgimeniń tórkinin basqaǵa aýdaryp. «Iá, biraq qandaı sý ekenin bilmeımin» dedi Aıjan.
— Sonda ekeýimizdiń qupıamyz esińde joq pa?
— Joq, qandaı qupıa?
— Ekeýimiz ormanǵa baryp, adasyp, keshki ýaqytta kóldiń arǵy betine júzip ótip edik qoı. Bálkim aýrýdy dál sol kólshikten tapqan bolarsyń?
Ásıa sol ýaqytqa qaıta oralǵandaı baısaldy túrde áńgimesin bastady. Ekeýimiz ormanda oınap júrip úıden alystap kettik. Men qoryqqannan jylaı bastadym. Ekeýimiz durys joldy tabamyz dep bir jerdi bir saǵat boıy aınalyp júrgen bolyp shyqtyq. Keshqurym ýaqytta úıge bastaıtyn jol dep tapqan jolmen kele jatqanda aldymyzdan kólshik shyqty. Men júze almaıtynymdy aıtyp, jylaı bastadym. Sol ýaqytta sen meni alyp júzip óttiń. Óziń meniń kesirimnen birneshe ret sýǵa battyń da. Jaǵaǵa shyqqanda dalaǵa qarańǵy túsken. Ekeýimiz sol kólshiktiń jaǵasynda túnep shyǵamyz dep sheshtik. Sen birden uıyqtap qaldyń. Men qoryqqannan kópke deıin kóz ilmedim. Bir ýaqytta qalyń aǵashtyń arasynan sol jaq tustan qara qasqyr bizge qaraı tisterin aqsıtyp kele jatty. Men aıqaılap, jylap seni oıata bastadym, biraq sen oıanbadyń. Seni qansha oıatýǵa tyryssam da bul áreketimnen eshteńe shyqpady. Qasqyr bizge qaraı jaqyndap kele jatqanda oń jaqtan aq qasqyr shyqty. Aq pen qara qasqyr bir-birimen tóbelese bastady. Aq qasqyr ekinshi qasqyrdy jeńdi de kelgen jaǵyna qaraı ketti. Qalyń ormanǵa tolyq jutynyp ketpeı turyp, bizge kóz tastady.
Tań atqanda sen oıandyń. Men túnde bolǵan jaǵdaıdy aıtyp bergende senbegen ediń. Tań ata bizdi aýyl turǵyndary da taýyp aldy. Ekeýimiz eki qasqyr týraly oqıǵany da, kólshikten júzip ótkenimizdi de eshkimge aıtpaımyz dep sheshtik.
Aıjan sol kezde bastan ótkergenin emis-emis esine túsirdi. Úlkenderdiń «Sý perisi bolady», «Túnde áıel adamǵa sýǵa barýǵa» bolmaıdy degen sózder esine tústi. Bálkim sol túni emshi aıtpaqshy aýrýdy sýdan tapqan bolar dep topshylady.
Ótken kúnder qorqynyshty tús sekildi ótti de ketti. Aıjannyń otbasyna shýaqty kúnder qaıta keldi. Bir kúni Aıjandy emdegen emshi qaıtys boldy. Halyqtyń aıtýynsha, Aıjandy emdegennen keıin emshi tósek tartyp jatyp qalǵan. Sodan ońalmaǵan eken.
Aıjannyń derti neden bolǵany belgisiz. Oǵan medısına qyzmetkerleri de túsinikteme bere almady. Ásıanyń ormanda, sý jaǵasynda kórgen eki qasqyry da qoryqqannan nemese qıalynan týǵan dúnıeme joq pa ol da belgisiz. Aıjannyń aýrýy sol kúıi jumbaq kúıinde qaldy.
(jalǵasy bar)
Ásem Álmuhanbet
