(Jýrnalıs-jazýshy Jumabek Kenjalın – 60 jasta)
Jazǵan kúndelikterimdi kitap etip baspadan shyǵaryp qoıǵanmyn. Qolǵa alyp, ótken kúnderdi eske alyp turatyn ádetim. Sol bir ótken shaqtarǵa qaıyryla qarap otyryp, myna joldarǵa kózim tústi.
***
«Qarashanyń 15-shi jańasynan bastap, «Halyq Keńesi» gazetine tilshi bolyp jumysqa alyndym. Ázirgi mindetim sekretarıat bóliminde. Bylaı aıtqanda hatshylar bólimi. Onyń ishinde maket syzý, bet júrgizý sekildi jumystar. Bas redaktor – Jumabek Kenjalın, birinshi orynbasary – Janbolat Aýypbaev, orynbasary – Samat Ybyraıymov, Jaýapty hatshy Qydyráli Qoıtaev, bári de jaqsy adamdar, qamqor kisiler. Shetel qazaqtaryn túsinedi. 22.11.1994j»
***
«Men keshe maket syzdym. Qydyráli aǵaı kómektesti. Búgin gazettiń №178 sanyn júrgizdim. Redaksıadan Meırambek Tólepbergenov jaýapty boldy. Dál qazir túngi kezekshilikti oryndap bolyp, úıge kelgen betim. Jumystar sátti. Osy kúni alǵashqy jarty aıǵa eńbek aqymdy - 1201 tg 40 tıyn aldym. 29.11.1994j»
***
«Bizdiń gazettegi eń bir jaqsy adamdar: Janbolat Aýypbaev pen Jumabek Kenjalın, Samat Ybyraıymov pen Qydyráli Qoıtaev taýyp qoıylǵan tolymdy basshylar. 07.01.1995j»
***
«Keshe redaksıada jańa jyldy qarsy alý qımyly boldy. Asa bir kóńildi, mándi kún bolǵan sekildi. Mekemeden 100 tg syılyq aldym. Ol ótkendegi «Halyq Keńesi» men «Iman» qorynyń birlesip ótkizgen is-sharasy barysynda etken eńbegimiz úshin boldy. Onan Jumabek Kenjalınniń jarıalaǵan jeke syılyǵy úshin óleń oqyp, án aıtyp, topqa túskenderden: Ádilǵazy Qaıyrbekov, Mádı Qaıyńbaev jáne men 50 tg-den syılyq aldyq. 30.12.1995j»
***
Iá, kúndelik betteri onan ary jalǵasa beredi. Dál osy aradan qaıyrǵanym jón. 30jeltoqsan oıyma Jumabek Kenjalın aǵany saldy. Meniń Qazaqstanǵa kelgendegi alǵashqy redaktorymnyń aldaǵy 30 jeltoqsan 60 jasqa tolatyn týǵan kúni. Bylaı qaraǵanda, alpys dep aıtýǵa bolmaıtyndaı. Biraq, ýaqyt kerýeni bul kisini de alpystyń asýyna alyp shyqty. Joǵarydaǵy kúndelik betterine qarap otyryp, sondaǵy alǵashqy sezimderimniń meni aldamaǵanyna qýandym. Jaqsy adamdardyń qataryna jatqyzǵan ekenmin-aý! Osy oıym 20 jyl boıy dáleldenip, tıanaqtanyp keledi.
Qyry men syryn bilmeıtin beıtanys ortaǵa top ete túskende, qandaı adamdarǵa kezdesemin, qandaı jaǵdaıǵa tap bolamyn dep alańdaıtynymyz belgili. Onyń ústine basqa tárbıe, basqa júıeden kelgen adam úshin myń jerden qazaq bolsań da, minsiz bolmaıtynyń taǵy bar. Júrisiń, turysyń, kózqarasyń men sóz jarasymyń da birkelki bola bermeıdi. Biz áne sondaı kúıdi basymyzdan keshirdik. Birge kelgen dosym Qul Kerim Elemes «Egemen Qazaqstanǵa» jumysqa turdy da, meniń baǵytyma «Halyq Keńesin» laıyq kórdi. Ózi myqty aqyn, batyl, batyr adam ǵoı, ol meılinshe erkin júrdi. Al men bolsam, burynǵy fızıka ustazy bolǵandyǵym úshin be, tabıǵatymda sál bógelip, tartynshaqtaı qalatyn minezimniń bolǵandyǵynan ba, qobaljyǵanym ras. Dál sondaı kezde aldymnan ashyq jarqyn, eń bastysy baryńa da, joǵyńa da túsinistikpen qaraıtyn aǵalar men zamandastardyń kezdeskeni qandaı baqyt!
Adam bir-aq kúnde bilimdi, parasatty, kemeldi bolyp jasala qalmaıdy. Súıkimdi izdengish bala salıqaly, ornyqty azamatqa, onan ary qazyly qarıaǵa jol alsa kerek-ti. Áli de jasy qyryqqa tolmaǵan Jumabek aǵa bir mekemege basshy bolyp, san alýan minezdegi alýan ereksheliktegi adamdardy ortaq jumysqa jumyldyrýynyń ózi úlken óner edi.
Meniń jazǵan ótinishim negizinde orynbasarlarymen aqyldasyp alǵan bolý kerek, «Halyq Keńesi» gazetiniń redaksıasyn shuǵyl jıyp, jınalys ashty. Sózdiń uzyn yrǵasy «... osylaı da osylaı, alystan aǵaıyndar kelip, qara shańyraqqa qosylýda, solardyń biri – baýyrymyz Dáýletbek Baıtursynuly aramyzda otyr. Sekretarıat bólimine jumysqa aldyq. Bilmegenine kómektesip, baýyrlaryńyzǵa tartyńyzdar»-dedi. Maǵan bola qyryqqa jýyq adamdy tik kóterip, qadap turyp aıtyp tapsyrǵany nesi eken dep, ishteı yńǵaısyzdansam da, mereıim ósip, kádimgideı kóterilip qaldym. Jumysym osylaısha bastalyp ketip edi. Birte-birte kóppen tanysyp, qyzmettiń tilin túsine bastadym. Atamekenniń altyn besiginde, berekeli ómirdiń qaınaǵan ortasynda ósken aǵalarmen tatý-tátti ómirimiz jalǵasa tústi. Sol kezden qalyptasqan qarym-qatynastar nátıjesinde Janbolat Aýypbaev, Samat Ybyraıymov, Samat Musa, Qydyráli Qoıtaev, Ádilǵazy Qaıyrbekov, Talǵat Aıypbaıuly, Qýanbek Boqaev, Meırambek Tólepbergenov, Dýman Ramazan, Serik Qarajan sekildi aǵa-baýyrlarmen áli kúnge deıin kezdesken jerde qushaq aıqastyryp, aǵynan jarylamyz. Oılap otyrsam, osynyń bárine sebep bolyp, septestirip júrgen, úılestirip, úndestirip júrgen isker basshy, meıirimdi aǵanyń alǵyrlyǵy ekenin ómir ózi uǵyndyrdy.
Men jumysqa turǵan kezde áli de Qazaqstan azamatyn alyp úlgirmegen kezim edi. Sóıte tura joǵarǵy keńestiń organy bolǵan Bas basylymǵa qabyldaý jeńil sharýa emes ekenin keıin bildik. Jumabek aǵa «Aqıqat» jýrnalynda, «Qazaq ádebıetinde», «Qazaq gazetterinde» birinshi basshy bolyp júrgende, týra men sekildi aldyna kirgen fotojýrnalıst Sársenbek Qyzaıbekulyn (qazir «Almaty aqshamynda») jumysqa alyp, tájirıbe jınaýyna baspasózde kórinip, boıdaǵy múmkindigin ashýyna arqa-tirek boldy. Bul týraly bas qosyp kezdeskende, Jumabek aǵanyń syrtynan qulaǵyn qyzdyratynymyz bar. Árıne, sharapatyn jarıa qyp, nuryn tasytý úshin...
Atqan oqtaı, shapqan attaı aıalsyz ótip jatqan ýaqytqa toqtaý joq. Qazaqstan qoǵamy túbirimen ózgerdi. Endi ǵana táýelsizdiktiń úsh jas kezinde kelgen bizder osy elmen bar men joqty, ash pen toqty birge kórdik. Bylaıynsha daıar asqa tik qasyq bolaıyq dep emes, ystyǵyna kúıip, sýyǵyna tońaıyq dep kelgen edik. Ol armanymyz múltiksiz oryndaldy. Qıyndyǵyn kóre júrip qyzyǵyna keneldik. ózderińiz jańa ǵana kórgenderińizdeı shamamen 2400 tg jalaqyny mise tuttyq. 150 tg syıaqyǵa balasha qýandyq. Osy áńgimeni búgingi tańda artynyp-tartynyp kelip jatqan oralman qandas baýyrlaryma aıtsam sener me? Eldiktiń alǵashqy kezinde at basyn burǵan az ǵana qazaqtyń biri bolyp, kóptiń kóshýine muryndyq bolǵanymyzdy oılasam, ishteı rıza bolyp, myń shúkir deımin. Osynyń bári aldymyzdan shyqqan aǵaıyndardyń, arqamyzdan qaqqan aǵalardyń bar bolǵany dep bilem. Árkim ár qyrynan, qabiletine, qolynan kelgen sharýasyna qaraı qyzmet etedi. Al bizdiń mańdaıǵa jazylǵany – aq qaǵaz ben kók qalam arqyly eńbektený boldy. Jazýshylar odaǵyna, Jýrnalıster odaǵyna múshe boldyq. Birneshe mekemede mindet atqardyq. Mine osylardyń basynda meniń alǵashqy saýatymdy ashqan ustazym Batyrbaı muǵalim sekildi, Qazaqstandaǵy ómirimde alǵashqy ustazym bolyp Jumabek aǵa qylań beredi...
Osy kúnge deıin ózimniń daýysymnyń jetken jerinde radıoda, gazette, áleýmettik jelilerde bar shyndyqty aıtýdan tanǵan emespin. Sebebi bul álem osyndaı jaqsy kisilermen jaryq jáne mándi.
Aldaǵy 30 jeltoqsan jaqyndaǵan saıyn taǵy bir márte osy bir taqyrypqa oralǵanym durys dep sheshtim. Astanada Aýyp Muqıbek baýyrym «Esenǵalıdyń elý qoıyn» jıi aıtyp, jyly-jyly sóılep júr. Qul Kerim Elemes myrza Farıza Ońǵarsyn apamyz ben Nurlan Orazalındi kezdesken saıyn aýzyna alsa, Murat Shaımaran aqyn baýyry Baýyrjan Jaqypty jadynan tastamaıdy. Árkimniń kirgen esigi ártúrli bolsa da, baratyn óri, shyǵatyn tóri bir. Ol kıeli shańyraq ottaı ystyq Otanymyz Qazaqstan! Sol kúnderdegi bir óleńimdi qaz-qalpynda usynaıyn.
Aralasyp halyqtyń keńesine,
Mingendeımin alyptyń kemesine.
Baıaý jyljyp, baǵdarmen ketip baram
Bolashaqtyń bozamyq kóbesine.
Shejireli ǵajaıyp jer ańyzdan,
Tanyp óstim tálim ap el abyzdan.
Qandaı baqyt Otannyń qushaǵynda,
Eldigim dep eńbekpen ter aǵyzǵan.
Bir qazaqtan bilemin kem óspedim,
Ańsap ótken alystan emes pe edim?..
O, Jaratqan, súıindir uzaǵynan –
Atameken, Astana, «Keńestemin»!
(28.11.1994j) «Kúnásiz meken» 164 b.
Bizge osyndaı múmkindik bergen, aıtýǵa, jazýǵa jaǵdaı jaratqan táýelsiz elimiz. Aqjúrek uldary men meıirimdi qyzdary.
Jumabek aǵanyń laýazymdaryn, alǵan ataq dárejelerin, medal-ordenderin, alty kitabyn jipke tizbedim. Kezdesýlerde, birge júrgen saparlarda ózine de rahmetimdi aıtqanmyn. Alaı da aǵanyń ónegesin artynan ergen ini-qaryndastary da bilsin dep, kelip jatqan baýyrlar keń qoltyq eldiń keń peıilin kórsin dep, basylym betinde jarıa etýdi jón kórdim.
Dáýletbek Baıtursynuly, aqyn
