1994 jyl. «Sapfır» operasıasy

/uploads/thumbnail/20171125184004557_small.jpg

Qazaqstan Respýblıkasyna Keńes Odaǵynan qaterli mura qalǵan edi. Bul mura ıadrolyq qarý arsenaly edi: atap aıtsaq, respýblıka aýmaǵynda 104 jer ústinde ornalasqan SS-18 raketasy men 240 qanatty raketa bar edi, — dep jazady Qamshy.kz aqparat agenttigi.

Prezıdent Nursultan Nazarbaev basty ıadrolyq iri memleketterdiń qaýipsizdik kepilin ala otyryp Qazaqstandy ıadrolyq qarýsyz memleketke aınaldyrýdy maqsat tutqan aýyr dıplomatıalyq jolǵa shyqty. Basty qıynshylyq Amerıka Qurama Shtattarymen bolǵan kelissózderde boldy. AQSH Qazaqstandy eshqandaı kepilsiz qarýdan bas tarttyrmaq boldy. Bul bizdiń elimizdiń múddelerine saı kelmedi. Degenmen, AQSH prezıdenti Bıll Klıntonmen jáne vıse-prezıdent Albert Gormen kezdesý ótken soń Qazaqstannyń sharttary qabyldanyp, ıadrolyq qarýdan arylý úshin elimizge 84 mıllıon dollar bólindi. Iadrolyq arsenal Reseıge áketilip, Qazaqstanǵa ıadrolyq qarýlar úshin ótemaqy tólendi.

Qaterli muralar qatarynda Úlbi metalýrgıalyq zaýytynda 24 ıadrolyq bomba jasaýǵa jetetin 600 keli joǵary baıytylǵan ýran saqtalǵan edi. Bul ýran sý asty ıadrolyq otyny salasyndaǵy qupıa joba úshin ázirlengen bolatyn. Qaıta qurý jyldarynda joba jabylyp, al ýran-235 ÚMZ aýmaǵynda qalyp qoıǵan bolatyn. Ýrandy tasymaldaýmen aınalysqan amerıkalyq Veberdiń aıtýynsha, qaýipti júk metal qutylar men shelekterde saqtalyp, betteri faner taqtashalarmen jabylǵan kórinedi. Ydystar basqarylmaıtyn ıadrolyq rekasıany boldyrmas úshin bir-birinen úsh metrlik araqashyqtyqta ornalasqan.

Qazaqstanǵa osyndaı qaýipti shıkizatty ýysyna túsirý úshin kelýshiler kóbeıdi. Qazaqstan Prezıdenti ýrandy amerıkalyqtarǵa satý eń qaýipsiz sheshim dep uıǵardy. 1994 jyly ÚMZ aýmaǵynan ıadrolyq otyndy shyǵarýdyń erekshe qupıa «sapfır» operasıasy bastaldy. Bir aı boıy joǵary baıytylǵan ýran arnaıyqutylarǵa salynyp, úsh S-5 ushaǵymen Delaver shtatyna jetkizildi.

Osylaısha Shyǵys Qazaqstan KSRO-nyń qaýipti murasynan qutyldy. Qazaqstanǵa 27 mıllıon dollar tólendi.

SHQO