Búgin Egemen Qazaqstanǵa Aqparat jáne komýnıkasıalar mınıstri Dáýren Abaevtyń Elbasy saıasatynyń nátıjeleri men Qazaqstannyń qazirgi tańdaǵy álemde alatyn orny týraly oıyn bildirgen jazbasy jaryqqa shyqty. Qamshy.kz aqparat agenttigi atalmysh maqalany nazarlaryńyzǵa usynady. 

Biz jolaıryqta turmyz. Jahannyń kelbeti adam sengisiz jyldamdyqpen ózgerýde. Buǵan deıin eń qundy qazynadaı kóringen munaı men gaz da, basqa shıkizat ataýly da XXI ǵasyrdyń eń baǵaly baılyǵy – bilim men ǵylymǵa oryn berip, bylaı ysyryla bastady. 

Adamzat tabaldyryǵynan attaǵan osy myńjyldyqta bolashaqty kimder aıqyndaıdy? Bul saýaldyń jaýaby qazirdiń ózinde belgili sıaqty. Endigi jerde qoǵamdy alǵa jeteleıtinder shákirtterin qalyptan tys qadamdarǵa rýhtandyra alatyn ustazdar, tutynýshynyń qalaýyn qapysyz tanyp, basqanyń túsine kirmegen dúnıelerdi oılap tabatyn, tyńnan jol salatyn bıznesmender, el kórmegen jańalyq ashyp, álemdi ózgertýge daıyn ǵalymdar bolmaq. 

Osynaý alasapyran dúnıedegi Qazaq­stannyń orny qandaı? Bizdi qandaı bolashaq kútip tur? Árıne, álemdegi qaı eldi alsańyz da, bárine ortaq bir ar­man­nyń bar ekeni anyq: qaı-qaısysy da basqalardan ozǵysy, aldaǵy onjyldyqtarda gúldengen elderdiń ortasynan oıyp oryn alǵysy keledi.

Alaıda endigi jerde oǵan jetý úshin sol elderdiń úkimeti ǵana emes, árbir azamaty, tipti buǵanasy qatpaǵan balasyna deıin kúreske túsetin bolady. Úshinshi myńjyldyqta eldiń taǵdyry búgingi jas urpaqtyń qolynda tur.

Osydan 25 jyl buryn EVM operatory degenimiz, dál bir ǵaryshker mamandyǵynan kem túspeıtin edi. Al búginde kompúterdi qoldana almaıtyn adam neken-saıaq. Uly Dala elinde qazir attyń qulaǵynda oınaıtyndardan góri aqparattyq tehnologıalardy bes saýsaǵyndaı biletinder áldeqaıda kóp. Tutas álemdik bilim bazasyna qosylý qazirdiń ózinde júrip jatyr. Bul tek bas­tamasy ǵana.

Myńjyldyqtar toǵysyndaǵy osyndaı almaǵaıyp kezeńde óskeleń býynǵa asa qajet bolyp turǵan dúnıe – ózderine temirqazyq eter baǵyt-baǵdar. Mine osyndaı aıqyn baǵdardy Memleket basshysy «Bolashaqqa baǵdar: rýhanı jańǵyrý» atty baǵdarlamalyq maqalasynda kórsetip berdi. Osy maqalany saralaı kele, táýelsiz Qazaqstannyń jastaryna bıik zańǵarlarǵa nyq senimmen samǵaýǵa múmkindik beretin qos qanat ispetti eki máseleni aıryqsha ótap ótýge bolady.

Mektep aıaqtalǵanymen oqý ómir boıy jalǵasady

Birinshiden, áńgime básekege qabi­lettilik týraly bolyp otyr.

Oqý orny men eresek ómirdiń arasynda buryn aıqyn shekara bolǵany málim. Endigi jerde bul shekara ǵaıyp bolady. Túlekter qolyna kýáligin alǵanymen, oqýdyń eshqashan aıaqtalmaıtynyn, onyń endi ǵana bastalatynyn sezinýi kerek. Endigi jerde udaıy oqýǵa týra keledi. Bar aıyrmashylyǵy – bilimdi endi mindetti túrde dárisqanada ǵana emes, úıde de, keńsede de alamyz, kitaptan da, noýtbýk pen smartfonnan da oqımyz. Onyń ústine qandaı da bir jobalardy oılap taýyp, taýyp qana qoımaı, iske asyra júrip, tóńiregińe múddelesterdi toptastyra bilý, ózgelerdiń súringen tusynan sabaq alyp, ózińniń osal tustaryńdy nyǵaıtý arqyly kúnnen kúnge biliktiligińdi shyńdap, jańa qyrlaryńdy ashý qajet bolady.

Budan bylaı óz boıyndaǵy talantty ushtaı biletinder, ony maqsatqa jetý jolynda kádege jarata alatyndar ǵana jeńimpaz atanady.  Bastapqy kapıtal, bastapqy múmkindik degen nárseler ózin-ózi damytýdyń kóleńkesinde qalyp, ekinshi orynǵa ysyryla bastaıdy.

Óz-ózińdi damytýǵa qabiletti bolý degen sóz – kásibıliktiń sınonımi. Mysaly, Shamalǵan sıaqty qarapaıym aýylda, kópbalaly otbasynda týyp, bilimge degen qushtarlyq pen udaıy izdenýdiń arqasynda qazaq jastarynyń arasynda alǵashqylardyń biri bolyp sol zamannyń eń aýyr ári ınovasıalyq kásibi – metalýrg mamandyǵyn meńgergen Memleket basshysynyń ómir jolyn alaıyq. Úzdiksiz oqý, aýyr eńbektiń qazanynda qaınaý, tyńnan jol izdeý  –  osynyń barlyǵy ushtasa kele, Memleket basshysynyń boıynda kósheli kóshbasshy tulǵasyn somdady. Salıqaly saıasattyń arqasynda biz 90-jyldardaǵy aýyr daǵdarystan aman-esen ótip, naryqtyq qoǵam qurdyq. 8 myń shaqyrym avtokólik joldary, 3 myń shaqyrym temir jol (kúlli TMD elderin qosa alǵannan da kóp) tóseldi, al respýblıkadaǵy turǵyn úı qurylysynyń kólemi keńestik kezeńdegi rekordtardan da asyp ketti. Esildiń boıyna eńseli elorda saldyq, mıllıonnan astam qazaq atamekenine oraldy, 10 myńnan astam talantty da talapty jas memlekettiń qamqorlyǵymen álemniń eń úzdik ýnıversıtetterinde oqýǵa múmkindik aldy.

Úmit urpaǵy

Memleket basshysy kórsetken ekinshi baǵdar – birtektilikti saqtaý.

Jańǵyrý degenimiz, bir jaǵynan – syrtqy álemge barynsha ashyq bolýdan, ekinshi jaǵynan – biregeıligińdi saqtaýdan turatyn dıalektıkalyq úderis ekenin Prezıdent aıqyn ańǵartady.

Biz Uly Dalanyń baı mádenıetin dáýirden dáýirge jetkizýshilermiz. Halqymyzdyń birtektiligi – bul bizdiń tabanymyzdyń astyndaǵy jerdi nyq basyp, aldymyzǵa bıik maqsat qoıýǵa, myna álemdegi ornymyzdyń qandaı ekenin jáne qaıda bet alatynymyzdy jete paıymdaýǵa múmkindik beredi.

«Azıa jolbarystarynyń» tájirıbesi jahandanyp jatqan ǵalamdaǵy serpindi damý degenimizdiń rýhanı jáne mádenı salany batystandyrý emestigin kórsetti.

Kerisinshe, biregeı dástúrler, qun­dy­lyqtar, týǵan til – zamannyń eń kúr­deli syn-qaterleri aldynda ulttyń judy­ryq­taı jumylǵan, birtutas qalypta qa­lýyna múmkindik beretin artyqshylyqtar bolmaq.

Jahandyq ózgeristerdiń ekpini qanshalyqty kúshti bolsa da, Táýelsizdiktiń ár jylynda biz álemdik kordınattar júıesinde óz ornymyzdy nyǵaıta tústik. Qazirgideı qubylmaly zamanda Qazaqstan jańa jaǵdaılardy  jiti baǵamdaı otyryp, maqsat-muratyn naqtylaýy, soǵan jetýdiń tyń joldaryn izdeýi qajet.

Kez kelgen qıyndyq, eger onyń aldynda qol qýsyrmaı, jańa bir synaqtan ótýge batyl qadam basatyn bolsań, zor múmkindikterdiń terezesi bola alady. Nazarbaev kóshbasshylyǵynyń fe­no­meni, onyń kemel qýaty osynda jatyr.

Dáýren ABAEV, Aqparat jáne komýnıkasıalar mınıstri