Elimizdegi kóshi-qon degen uǵym tek qandastarymyzdyń elge oralýy ǵana emes, ol ishki kóshi-qon máselesin de qamtýy tıis. Sebebi elimizde memleket ıesi qazaq ultynyń basym kóp bólimi Ońtústik óńirlerde qonystanyp, soltústik óńirlerimiz Qazaq balasyna tapshy bolyp otyr. Sondyqtan arnaıy Kóshi-qon agenttigi qurylyp qazaqtyń ishki-syrtqy kóshin ońtaılastyrýy qajet.
Statısıkaǵa súıensek, Qazaqstanda qazaqtardyń úles salmaǵy 65,6 paıyzdy qurasa, orystardyń úles salmaǵy — 21,5 paıyz, sonyń ishinde Soltústik Qazaqstan oblysy boıynsha aıtar bolsaq, qazaqtardyń úles salmaǵy — 34,2 paıyz, orystar — 49,9 paıyz eken. Bul alshaqtyqty tek shetten kelgen qandastarymyzǵa ǵana súıenip joıa almaımyz. Sondyqtan byltyrdan beri qolǵa alyna bastaǵan Ońtúsik óńirlerdegi artyq eńbek úshi men stýdentterdi Soltústikke tartý baǵdarlamasyn júıeli túrde qalyptastyryp, myqtap jalǵastyrǵanymyz jón. Olardy kásippen, baspanamen qamtamasyz etý – eń mańyzdy másele.
Álem boıynsha jer kólemi 9 orynda turatyn Qazaqstanda 11 mıllıon qazaqtyń basym kópshiliginde ne úı salatyn, ne sharýashylyqpen aınalysatyn jer joq. Jeńil jáne shaǵyn ónerkásiptiń jaıy belgili. Tek aýyl-sharýashylyǵyn durystap jolǵa qoıý ǵana kósegemizdi kógerteri anyq. Qaı aýylǵa barsań, jer sol aýyldaǵy birneshe adamnyń qolyna shoǵyrlanǵan. Qalǵandary jerdi «jýandardan» jaldaıdy. Tipti, sol aýyldan kóship ketkenine 15, 20 jyl ótip ketse de, jeri áli solardyń menshiginde. Ne ózderi paıdalanbaıdy, ne paıdasyn halyq kórmeıdi, memleketke salyǵy tólenbeıdi. Mine, osyndaı jer teńsizdigin rettep, jerdi paıdalanatyn adamdarǵa shamasyna qaraı bólip berse, bar qazaq úshin paıdaly bolar edi.
20 jyldan beri «Qazaq kóshi» bir júıege túsip, durys jolǵa qoıyldy dep aıta almaımyz. Shekaradan attaǵan qazaq tek Almaty oblysynda nemese shekara mańynda qalyp qoıdy. Iaǵnı biz olarǵa Soltústik óńirler týraly mandymdy maǵlumat bere almadyq. Durys baǵyt silteı almadyq. Arnaıy Kóshi-qon agenttigi sol úshin qajet. Bul mekeme jańa kóship kelgen qandastarymyz ben soltústik óńirlerge barǵysy keletin jumys kúshi artyq oblys azamattaryna mamandyǵyna qaraı oblystar men aýdandar týarly málimetter usynyp, olardyń tańdaǵan jerlerine baryp turaqtanyp ketýin qamtamsyz etýi kerek.
Turdybek Qurmethan
