4 Naýryz kúni burynǵy KGB agenti Sergeı Skrıpal men onyń qyzy Iýlıa Skrıpaldyń Ulybrıtanıanyń Solsberı qalasynda hımıalyq qarýmen óltirilýinen keıin premer mınıstr Tereza Meı ólimniń Reseı barlaý uıymy tarapynan uıymdastyrylǵan bolýy múmkindigin aıtyp, Máskeýdi aıyptaı bastady. Reseıdiń bul aıypty «jala» dep úzildi-kesildi qabyldamaýynan keıin eki el arasynda dıplomatıalyq daǵdarys bastaldy. Eýropa Odaǵy men AQSH-tyń Ulybrıtanıany qoldaýymen bul jaǵdaı Batys-Reseı dıplomatıalyq daǵdarysyna aınaldy. Barǵan saıyn ýshyǵyp bara jatqan bul daǵdarysta Túrkıanyń ustanymy óte mańyzdy bolyp sanalady. Óıtkeni Túrkıa NATO múshesi bolǵanymen sońǵy kezeńde Reseımen tyǵyz qarym-qatynas ornatyp, ásirese Sırıa máselesinde yntymaqtastyq júrgizip jatyr.

Ankaradan bul másele týraly alǵashqy málimdeme 26 naýryz kúni Túrkıa úkimeti baspasóz hatshysy Bekır Bozdaǵ tarapynan jasaldy. Bozdaǵ málimdemesinde  «Ulybrıtanıa men Reseı arasyndaǵy daǵdarys osy eki el arasyndaǵy daǵdarys bolyp tabylady. Ulybrıtanıa kimmen qarym-qatynas quryp, kimmen qurmaıtyndyǵyn óz biledi. Reseı de sol sekildi ózi sheshim qabyldaıdy. Ulybrıtanıa men Reseı – óz sheshimderin qabyldaı alatyn táýelsiz memleketter. Bul elderdiń basqa memleketterden qoldaý alýy – sol memleketterdiń sharýasy. Biz qandaı da bir eldiń basqa bir memleket týraly alǵan sheshimin óz múddemiz turǵysynan qarastyramyz.» dedi. Bozdaǵ Túrkıa men Reseı arasynda jaqsy qarym-qatynas bar ekendigin eskerte kele, Túrkıanyń Reseıge qarsy qandaı da bir sheshim qabyldamaıtyndyǵyn aıtty. «Óıtkeni Túrkıa – óz saıasatyn ózi qalyptastyratyn táýelsiz el.»

Bekır Bozdaǵdyń málimdemesi Túrkıanyń osy daǵdarystaǵy ustanymyn aıqyndap turǵandyqtan óte mańyzdy. Bul jerde Ankara óziniń syrtqy saıasatyn derbes memleket retinde qalyptastyrady. Basqasha aıtqanda, Túrkıa basqa bir eki eldiń qarym-qatynasyna bola óziniń basymdylyqtarynan bas tartpaıtyndyǵyn jetkizip tur. Ásirese Batystyq bir eldiń múddesine burynǵydaı qyzmet etý nıeti bolmaǵandyǵyn málimdeıdi. Eýropa men Amerıkanyń Máskeýge qarsy bir aýyzdan Londondy qoldaýyna qaramastan Ankaranyń Reseıge qarsy qandaı da bir qadam jasamaıtyndyǵyn málimdeýi Túrkıanyń halyqaralyq saıasatta óz orny bar sýbektige aınalǵandyǵynyń belgisi bolyp tabylady.

Reseı-Ulybrıtanıa arasyndaǵy bul dıplomatıalyq daǵdarysqa Túrkıa tarapynan jasalǵan ekinshi málimdeme Syrtqy ister mınıstrliginen keldi. Mınıstrliktiń baspasóz hatshysy Hamı Aksoı «Túrkıa hımıalyq qarý qoldanýdy adamzatqa qarsy jasalǵan qylmys retinde baǵalaıdy. Anglıada oryn alǵan shabýyldy osy turǵydan qarastyramyz jáne aıyptaımyz» dedi. Túrkıanyń NATO, OBSE jáne Eýropa Keńesi qararlaryn qoldaıtyndyǵyn bildire kele Aksoı osy aýyr oqıǵa týraly qajetti tergeýdiń júrgizilip, jaýaptylar tez arada sotqa beriledi dep senetindigin bildirdi.

Aksoıdyń málimdemesindegi mańyzdy jer Túrkıanyń Ulybrıtanıadaǵy shabýyldy adamzatqa qarsy qylmys dep qabyldaıtyndyǵy bolyp tabylady. Basqasha aıtqanda, Ankara máseleniń saıasılanýyna qarsy ekendigin bildirip tur. Onyń ústine «jaýaptylardyń anyqtalyp sotqa tartylý kerektigin» aıtý arqyly Túrkıa bul máselede Reseıdi aıyptaýdyń orynsyz ekendigin bildirip tur. Óıtkeni tergeý áli jalǵasyp jatyr. Tergeý bitpeı, aıyp dáleldenbeıinshe, bul jaı ǵana jala bolyp esepteledi.

Qoryta aıtqanda, Túrkıa Reseıge qarsy saıası naýqanǵa aınalyp bara jatqan bul daǵdarysta Batystyń sapynda Reseıge qarsy shyqpaıtyndyǵyn jetkizedi. Rasynda da, bul daǵdarystyń ýshyǵýynan, Reseı men Batystyń qarys-qatynasynyń shıelenisýinen Túrkıaǵa eshqanda paıda joq. Kerisinshe, Túrkıa ári NATO-nyń múshesi ári Reseıdiń senimdi seriktesi retinde bul daǵdarystyń sheshilýine úles qosýy múmkin. Bul oqıǵada Túrkıanyń burynǵy daǵdarystarda bolǵandaı Batystyń jeteginde ketpeı óz múddesin qorǵaýǵa tyrysýy Ankaranyń halyqaralyq qatynastardyń mańyzdy aktoryna aınalǵandyǵynyń kórinisi. Eger Túrkıa Reseı men Batys arasynda órship kele jatqan osy jańa «qyrǵı-qabaq soǵysta» óz ustanymdarynan bas tartpaı derbes saıasat júrgize bilse, onda ol ári Batys turǵysynan ári Reseı turǵysynan mańyzdy strategıalyq áripteske aınalady.