Aqparat aǵynynyń qarqyny qatty zamanda «otyz tisten shyqqan sóz» áp-sátte «otyz rýly elge» tarap jatyr. Onyń aǵy men qarasy mıdaı aralasyp, aqparat keńistigin qoıýlata tústi. Qazaq ádebıeti búgin QR Aqparat jáne komýnıkasıalar mınıstri Dáýren Áskerbekulymen aqparattyń anyǵy men tanyǵy týraly, jýrnalısik etıka jaıly, áleýmettik jeli men resmı aqparat taratý oryndary arasyndaǵy báseke jaıynda áńgimelesti.

– Dáýren Áskerbekuly, «Qazaq ádebıeti» gazeti san jyldan beri qazaqtyń ádebıeti men mádenıetine, rýhanıatyna qyzmet etip keledi. Adamdy izgilikke bastar jol áde­bı­et desek, Sizdiń ómirińizde dál qazir­gi kezde ádebıettiń alar orny qan­daı?

– Durys aıtasyz, adamzatty iz­gilikke bastaıtyn – ádebıet. Qa­zaq ertegilerinen bastap fólklor, ańyz­dar men aýyz ádebıetiniń de tamyry tym tereńde jatyr. Son­dyq­tan meniń ómirimde ádebıettiń alar orny erekshe. Bala kúnimizden qa­zaq jazýshylarynyń shyǵar­ma­laryn oqyp óstik. Ata-anamyzdyń zamandastary da ádebıettiń adal oqyrmany edi. Óıtkeni aı saıyn jaryqqa shyǵatyn jýrnaldardy jaz­dyryp alyp, jaryqqa shyqqan ár­bir týyndyny kútip júretin. Ki­tap jınaý, bir-birinen alyp ke­zekpen oqý sánge aınalǵan zaman­dy kózben kórdik. Eresekter ózderi úshin ǵana emes, balalary úshin de túrli ádebıetti arnaıy tapsy­rys­pen aldyratyn. Bizdiń úıde «Vse­mır­naıa detskaıa lıte­ra­týra» degen serıamen shyǵatyn muqabasy túrli-tústi kitaptyń barlyǵy boldy. Eldiń esinen áli de shyǵa qoıǵan joq, toqsanynshy jyldar­dyń basynda aýyldarda ja­ryq jıi sónip qalatyn. Oǵan qa­zirgi urpaq tań qalýy da múmkin. Eki aı boıy jaryqsyz otyrǵan kúnderimiz boldy. «Ár istiń qaıy­ry bar» degen sóz ras eken. Ja­ryq joq bolǵasyn teledıdar kóre almaımyz, ınternet degenniń ne eke­ninen múldem habarsyzbyz. Qas qa­raıǵannan tún aýǵanǵa deıin sham­nyń jaryǵymen kitap oqýdy ádet­ke aınaldyrdyq. Joldas ba­la­larmen jarysa oqyp, kúndiz kez­desken sátte oqyǵan shyǵarma­lardyń mazmunyn aıtyp, keıip­ker­lerdiń áreketi men oqıǵalardy talqylaımyz. Kim kóp kitap oqysa sol balanyń týy joǵary turatyn. Bul úlken tárbıe dep oılaımyn.

Muqabasy qyzyl «Qazaq erte­gi­leri» esimnen ketpeıdi, «Qańbaq shal» dep atalatyn jınaq ta áli kún­ge kóz aldymda. Syrty sary ki­taptyń ishinde qazaq ertegileri­niń oryssha aýdarmasy toptasty­ryl­ǵan. Qazir kez kelgen shyǵar­ma­ny qolyńyzdaǵy uıaly telefon arqyly oqı berýge bolady ǵoı. Alaı­da, kitaptyń orny bólek. Áke­den boıymyzǵa sińgen ádettiń biri kitapty qolymyzǵa ustap, pa­raqtap oqý. Munyń rahatyn se­zin­gen adam ǵana baǵalaıdy.

Bizdiń aýyldan aqyn-jazýshy­lar da, jýrnalıser de kóp shyq­ty. Oǵan taý baýraıynyń sulý ta­bı­ǵaty da óz áserin tıgizgen shy­­­­­ǵar. Qalamgerler qaýymy el­di-mekenderdi aralap, oqyrmandary­men jıi júzdesip júretin ýaqyt edi ǵoı. Sondaı kezdesýlerdiń birinde bizdiń aýylǵa dańqty batyr Baýyr­jan Momyshuly men maıdanger jazýshy Ázilhan Nurshaıyqov aǵa­lar kelipti. Meniń 3-4 jasar kezim.
Óse kele Ázilhan Nurshaıyqov­tyń «Mahabbat qyzyq mol jylda­ryn» arnaıy oqyp shyqtym, Baýyr­jan Momyshulynyń «Ush­qan uıasy» batyr tulǵaǵa degen qur­metimdi arttyra tústi. Áke-sheshem meni qos batyrdyń orta­sy­na otyrǵyzyp sýretke túsiripti, ol sýret áli kúnge saqtaýly. Men úshin onyń orny bólek.

Álem ádebıetine de yqylasym erek­she. Stýdent kezimde Latyn Ame­rıkasy men Shyǵys jazý­shy­larynyń shyǵarmalaryn oqýǵa áýes edim, áli de qolym qalt etken­de álem ádebıetin oqımyn. Gab­rıel Garsıa Markes pen Jorjı Ama­dýdan bastap, japon jazý­shy­sy Rúnoske Akýtagavanyń týyn­dy­lary birden baýrap aldy. Al qa­zaq ádebıetiniń meniń ómirimdegi alar orny erekshe bolyp qala be­redi.

– Jalpy aqparat naryǵyn qa­da­ǵalaýda ustaý múmkin be? Qazir jýr­nalıstik etıka degen múldem umy­tylyp bara jatqandaı áser bere­di. Ásirese, aqparat taratýshy saıttar men portaldardy qaraǵan ýa­qytta sondaı oı týyndaıdy. Siz ne baıqaısyz?

– Biz sóz bostandyǵyn al­dyń­ǵy qatarǵa qoıatyn memleketpiz. Son­dyqtan aqparat naryǵyn qa­da­ǵalaýǵa múmkindik mol bolǵany­men, basylymdardyń taqyryp tań­daýdaǵy, ony halyqqa jetkizý­degi shyǵarmashylyq erkindigine shek­teý qoıa almaımyz. Alaıda jýr­nalıstik etıkany árbir qoly­na qalam ustaǵan jýrnalıs esinen shyǵarmaǵany abzal. Máselen, ja­qynda ǵana qaıtys bolǵan jazý­shy, dramatýrg Raqymjan Otar­baev aǵamyzdyń: «Kóńiliniń kiri bar adamnyń qolyna qalam us­ta­týǵa bolmaıdy. Óıtkeni aq qaǵaz­dyń betine kóńiliniń kirin tógedi», – degen pikiri esimde qalypty. Áde­bıette ǵana emes aqparat sala­synda júrgen áriptesterimiz de jaz­ǵan maqalasyna, daıyndaǵan baǵ­darlamasyna úlken jaýapker­shi­likpen qaraýy tıis dep oılaı­myn. Óıtkeni bir aqparattyń ózi adam taǵdyryna erekshe áser etýi múm­kin. Mysaly úshin ótkende ǵa­na eldiń nazaryna iligip, qoǵamda qyzý talqylanǵan Ońtústik Qa­zaq­stan oblysyndaǵy jeti jasar ba­lanyń bolashaǵy týraly oılap kó­rińiz­shi. Balanyń jáne týys­ta­rynyń aty-jóni jarıalanyp, meken-jaıy belgili bolyp ketti. Efır­de onyń betin jaýyp kórset­ke­nimen kórshileri, ózge adamdar bilip otyr ǵoı. «Sensasıa» qajet. Alaıda, arzan sensasıa qýamyn dep zańdy buzýǵa bolmaıdy. Balanyń bolashaǵy men eldegi ár azamattyń taǵdyry oıynshyqqa aınalyp ketpeýi tıis dep oılaımyn. Qazir je­­ti jasar balaǵa qatysty jarıa­lanǵan aqparattarǵa bizdiń mı­nıstrlik arnaıy saraptama júr­gizdi, máseleniń mán-jaıyn ba­­­qylaýda ustap otyrmyz.

Qazir tehnologıa men ınternet qar­qyndy damyp jatqandyqtan basylymdardyń bárin qadaǵalap otyrýǵa tyrysamyn. Álbette, saıt­tar men portaldardyń bári aq­paratty qısynsyz taratyp ja­tyr deýge bolmaıdy. Oqyrman da meılinshe resmı aqparatqa ǵana júgingeni durys. Etıkany, «BAQ tý­raly zańdy» keı tusta attap óte­tin saıttar da bizdiń nazarymyzda. Olarǵa arnaıy eskertý hatyn jol­daımyz. Zańǵa qaıshy áreket qaı­talansa tıisti sharalar qoldanýǵa týra keledi.

– Qylmystyq Kodekstiń 174 ba­by boıynsha, ıaǵnı ulttyq, dinı, rý­lyq, toptyq-tektik arazdyqty qoz­dyrý boıynsha jazaǵa tartyl­ǵan­dardyń ishinde áleýmettik jeli­ler­diń úlesi qansha?

– Ózderińizge málim, 2017 jyl­dyń 28 jeltoqsanynda Prezıdent «Aq­parat jáne komýnıkasıalar jó­nindegi» zań jobasyna qol qoı­dy. Bul zań bizdiń azamattardyń qu­qyǵyn qorǵaýdyń mehanızm­de­rin kúsheıtedi. BAQ salasy men baılanys operatorlarynyń ju­my­syna qatysty talaptardy ońtaılandyrady.

Ótken jyly terorızm men dinı ekstremızmdi, sýısıd, zor­lyq-zombylyqty nasıhattaıtyn 10 myńnan astam áleýmettik je­li­degi paraqshanyń jumysy toqta­tyl­dy. Bıyl jyl basynan beri, eki aı kóleminde ǵana áleýmettik je­li arqyly qatigezdikti, ózine-ózi qol jumsaýdy jáne pornog­ra­fıa­ny nasıhattaıtyn myńǵa jýyq materıalǵa shekteý qoıyldy. Óziniń je­ke paraqshasyn ashyp, Zańǵa qaı­shy aqparatty taratyp otyratyn azamattar bolady. Biz eń aldymen olarǵa eskertý habarlamasyn ji­beremiz. Eger jumysyn óz erkimen toqtatpaǵan jaǵdaıda, qoldanys­taǵy zańnamaǵa sáıkes sharalar qol­danylady. Bul baǵyt qatań qadaǵalanyp otyr.

Osy maqsatta Aqparat jáne kom­mýnıkasıalar mınıstrliginiń resmı saıtynda «Shaǵymdaný» dep atalatyn arnaıy servıs jasaldy. Iaǵnı, ınternetti paıdalanyp otyr­ǵan kez kelgen azamat zańǵa saı emes aqparatty anyqtasa shaǵymdanýǵa múmkindigi bar. Barlyq shaǵymǵa dereý quqyqtyq baǵalaý júrgi­zi­ledi. Tıisti sharalar qoldanylady. Mınıstrlik aqparattyq keńistikte tıisti zańnyń saqtalýyn qamtama­syz etý barysyndaǵy jumystardy bir sátke de nazardan shyǵarmaıdy.

– Qazir aqparat resmı BAQ-tan bu­ryn áleýmettik jeli arqyly tez ta­raıdy. Aqparat jáne kommýnı­ka­sıalar mınıstri retinde buǵan qarsy turý­dyń qandaı joldaryn qaras­tyrar edińiz?

– Kez kelgen aqparattyń áleý­met­tik jeli arqyly jyldam ta­raýy zańdy qubylys. Oǵan qarsy turý­dyń qajeti joq. Ol qazirgi za­­man­nyń qalypty úrdisi dep oı­laı­myn. Qazirgi BAQ osy úrdis­ke beıimdelýi tıis.
Álbette, búgin ınternetti tu­ty­natyndar sany kún ótken saıyn ar­typ keledi. Degenmen biz ótkiz­gen áleýmettik ólshem boıynsha kóp­tegen adamdar úshin aqparat ala­tyn basty qural teledıdar bolyp tur. Saýalnama barysynda qo­ǵamnyń 63 paıyzy jańalyqty te­learnadan kóredi. Al ınternetke júginetinder 38 paıyzdy quraıdy.

Meniń oıymsha, teledıdar men ın­ternetti bólip qaraýǵa bolmaı­dy. Olar bir-birimen qatar damyp kele jatyr.

Tájirıbege súıensek, barlyq sala sıfrlandyrylǵan jaǵ­daı­dyń ózinde merzimdi baspasóz bá­sekege qabiletti qalpyn saq­tap qalady.

City University of London uıy­mynyń sońǵy zertteýleri boıyn­sha The Guardian basylymynyń oqyrmandary kúnine 43 mınýt ýaqytyn qaǵaz betindegi maqalalardy qaraýǵa jumsaǵan. Al sonyń on­laın nusqasyn sholyp shyǵý úshin 41 sekýndyn ǵana arnapty. Demek, ın­ternettegi aqparatty oqý úshin adam kóp ýaqytyn jumsamaıdy. Taqyrybyn, keıbir qyzyqty tus­taryn saýsaǵymen syrǵytyp shy­ǵady da basqa arnaǵa aýysyp ke­tedi. Al gazet maqalasyn túrtip oty­ryp, astyn qaryndashpen sy­zyp qada­ǵalaıtyn oqyrmanda­ry­myz bar. Taqyrypty tereńirek túsiný úshin, gazetke úńilgen abzal.

– Komýnıkasıa sóziniń maǵy­na­sy – baılanys. Siz úshin bılik oryn­­­­darynyń isin halyqqa jetkizý mańyz­dy ma, álde halyqtyń sózin bı­likke jetkizý mańyzdy ma?

– Maǵan bul qyzmetti Elbasy úl­ken senimmen tapsyrdy. Aq­parat jáne komýnıkasıalar mı­nıstri bolyp taǵaıyndalǵan sátte Halyq pen Elbasy aldyn­da­ǵy úlken jaýapkershilikti sezindim. Ja­qynda Prezıdenttiń qabyl­daýyn­da boldym. Nursultan Ábishuly bizdiń mınıstrlikke bir­neshe naqty tapsyrma berdi. «Jal­py aqparat quraldary Táýel­siz­digimizdi nyǵaıtý, jastarǵa pat­rıottyq tárbıe berý, salt-dás­túrimizdi nasıhattaý baǵytyna basa mán berýi qajet» – dep qadap aıt­ty. Elimizde qanshama ıgi ister at­qarylyp jatyr. Sony oqyrman men kórermenge, tyńdarmanǵa jet­kizý basty maqsattardyń biri bo­lyp qala beredi. Ulttyq máde­nıetimizdi, tarıhymyzdy jáne áde­bıetimizdi nasıhattaý da birin­shi kezekte turady. Jalpy, tele-ra­dıo, gazet-jýrnal, ınternet-saıt­tar men áleýmettik jelidegi blo­gerler ǵana emes, aqparatty tu­t­ynatyn kúlli áleýmet eń basty jaýap­kershilik – aqparattyq qaýip­­sizdik ekenin jete túsinse eken deımin. Sonda ǵana biz Elba­sy­nyń Ult Táýelsizdigi men Máńgi­lik Qazaqstan ıdeıasyn aıqyn se­zinetin bolamyz.

Osy tapsyrmalardy oryndaý ba­rysynda qoǵammen qarym-qa­tynastyń nyǵaıa túsetini de túsi­nik­ti.
Jaqynda ǵana Prezıdent bes áleý­mettik bastamasyn usyndy. El turǵyndarynyń turmysyn jaq­sartýǵa baǵyttalǵan bul bas­tamalardyń árbiri óte mańyzdy. Óıtkeni álemde áleýmettik baǵdar­lamalardyń sany qysqaryp jatyr. Al bizdiń elde halyqty qol­daýǵa baǵyttalǵan baǵdarlama­lar kóbeıip keledi.

Bir ǵana mysal: bizdiń mı­nıstr­likte jumys isteıtin jastar óte kóp. Olar bul bastamaǵa qatty qýandy. Bas­pa­na alý úshin, aı saıyn azdap aq­sha jınap júrgenderge bul ba­ǵyt qoldaý boldy. Endi úı alýǵa qa­jetti 20 paıyz salym bolsa jet­kilikti. Jas otbasylar ózde­ri­ne yńǵaıly, qaltalary kóteretin baspanaǵa qol jetkizedi.

Sondyqtan halyq pen bıliktiń ara­syndaǵy altyn kópir bolý jýr­nalıster qaýymyna ǵana emes, biz­ge, ıaǵnı memlekettik qyzmettegi aza­mattarǵa da mańyzdy. Óıtkeni biz halqymyzdyń ıgiligi úshin, eli­mizdiń bıik maqsattary úshin ju­mys istep otyrmyz.

– Budan biraz ýaqyt buryn «Qa­zaq­standaǵy 1,5 mln. adam qazaq­stan­dyq aqparat aıdynynan tys ómir súredi», – dep aıtqan edińiz. Bul sta­tıstıkany azaıtý jolynda qan­daı sharalardy qolǵa aldyńyzdar?

– Máselen, 600 myńǵa jýyq qa­­­zaqstandyq otbasy «sur tabaq­sha» ónimin tutynady eken. «Sur tabaqsha» dep otyrǵanym ózge el­diń operatorlary. Iaǵnı, sha­mamen 1,5 mıllıon adam ózge eldiń aq­para­tymen sýsyndap otyr degen sóz. Menińshe, bul durys emes. Son­­dyqtan da «BAQ týraly jańa Zań jobasyna» elimizde tir­kel­megen spýtnıkti operatorlardyń taralýyna tıym salý týraly ere­jeni engizdik. Aldaǵy ýaqytta jer­gilikti bılik ókilderimen biri­gip, bul jumystardy iske asyra­myz.
Qosymsha aıtatyn bolsam, sıf­rlyq efır men spýtnıkti te­lehabar taratý baǵyty da jandana túsedi.
Búgin kez kelgen eldi mekenniń spýtnık arqyly telehabar tama­sha­laýǵa múmkindigi bar. Derekter boıynsha, 2017 jyly 1,3 mıllıon tutynýshy «OTAU TV» qostyrǵan. Al­daǵy ýaqytta onyń aýqymyn keńeı­tý boıynsha jumystardy jal­ǵastyra beremiz.

Internetti jetildirsek, el tur­ǵyndaryna ózimizdiń ónimdi kórip, tyńdaýǵa jol ashylady.
Sondyqtan 2020 jylǵa deıin 1249 aýyl­dy joǵary jyldamdyqty ın­ternetpen qamtamasyz etýdi jos­parlap otyrmyz. Aýyldarǵa sa­pa­ly ınternet ornatýdyń áleý­­mettik mańyzy da zor. Sol arqyly tur­ǵyn­darǵa memlekettik qyzmet kór­setýdiń sapasy artady, me­dısı­nalyq, bilim berý, onlaın-saý­da men taǵy basqa baǵyttar da­mıdy.

– Shekaralyq aımaqtarǵa bizdiń eldiń elektrondy aqparat quralda­ry­nyń túgel taralmaıtyny az aı­ty­lyp júrgen joq. Qazaqstannyń Eń­bek sińirgen qaıratkeri, pýb­lısıst Nurtóre Júsip «Qazaq áde­bıeti» gazetine bergen suhbatynda: «Shý­dyń jazyǵyna túsken bette biz­diń radıonyń úni óshedi. Qyr­ǵyz­stannyń radıo jelisi kıip-jaryp shyǵa keledi. Shymkenttiń tusyna jet­kende ózbek radıosy kımelep efır­d­i bılep-tóstep ótedi», – dese, Qa­zaqstan Ulttyq arnasynyń jańa­lyqtar qyzmeti Almaty obly­sy Raıymbek aýdanyndaǵy jurttyń Qytaı radıolaryn tyńdaıtynyn aıtyp sújet jasady. Mundaı ol­qy­lyqty qalaı rettep jatyrsyz­dar?

– Memlekettik radıohabarla­ryn taratý bir kúnde sheshile sala­tyn ońaı sharýa emes. Máselen qa­zir bir ǵasyrlyq tarıhy bar «Qa­zaq radıosyn» 2 mıllıon adam tyń­daı almaı otyr eken. «Shal­qar» radıosynyń úni 5 mıllıon tur­ǵynǵa jetpeıdi.

Sondyqtan bıylǵy jyly ra­dıo qabyldaǵyshtardy ornatatyn arnaıy qurylǵylardy satyp ala­myz. Osylaısha, eń aldymen, Al­ma­ty, Ońtústik Qazaqstan men Shy­ǵys Qazaqstan oblystarynyń she­karalyq aýdandaryndaǵy eldi mekenderge radıo jelisin jetkizý jos­parlanyp otyr. Sodan soń ózge aımaqtarǵa da radıoqabyl­da­ǵyshtar ornatyla bastaıdy.

Strategıalyq mańyzdy suraq­tardyń biri – sıfrlyq efırlik tele-radıohabarlaryn taratý. Bú­gingi tańda halyqtyń 82 paıyzy qam­tylǵan. Bıylǵy jyly, Mań­ǵys­taý men Jambyl oblystaryna sıfrlyq efırlik tele-radıo ha­barlaryn taratý júıesin engizýdi josparlap otyrmyz. Sıfrlyq televızıalyq stansıa qurylysy­nyń josparly túrde oryndalýy mı­nıstrliktiń baqylaýynda. Al­daǵy ýaqytta eldiń ár túkpirindegi turǵyndar otandyq habarlardy tamashalap, tyńdaıdy.

– Aqparat jáne kommýnıka­sıa­lar mınıstrligi Elbasynyń bıylǵy «Tór­tinshi ónerkásiptik revolúsıa jaǵ­daıyndaǵy damýdyń jańa múm­kindikteri» atty Halyqqa Jol­daýyn­da aıtqan baǵyttarǵa qa­tys­ty qandaı jumystardy qolǵa aldy?

– Bıylǵy Joldaý – eń aldy­men «Sıfrlyq Qazaqstan» baǵdar­la­masyn júzege asyrýdy júıeli túr­de qolǵa alýǵa septigin tı­gizdi.

«Sıfrlandyrý», eń aldymen, qa­rapaıym turǵyndardyń ómir súrý sapasyn jaqsartýǵa arnalǵan.
Qarapaıym mysal keltireıin: siz qolóner buıymdaryn jasaýmen aı­nalysatyn bolsańyz, sol ja­sa­ǵan zattaryńyzdy ınternet ar­qy­ly satýǵa bolady ǵoı. Óte yń­ǵaı­ly. Tipti soǵym satý úshin de ba­zarǵa baryp júrmeısiz. Bul eń aldymen jol shyǵynyn qysqartady, ýa­qy­tyńyzdy únemdeıdi. Mysaldar kel­tire beretin bolsaq sıfr­lan­dyrýdyń artyqshylyqtary men ha­lyq­qa tıimdi tustary óte kóp.

Aýyldarda ornalasqan mektep­terge keıbir oqýlyqtar jetpeı ja­­tady. Sapaly ınternet arqyly ba­lańyz ózin qyzyqtyrǵan shyǵar­ma­lardy úıde otyryp-aq oqı be­re­di.

Eń mańyzdysy – medısına sa­lasynyń mamandary alys eldi me­kenderge jetip úlgermeı jatqan jaǵ­daıda, Astanadan arnaıy júıe ar­qyly baılanys ornatyp ope­ra­sıa jasaýǵa múmkindik týady. Osy­laısha halyqqa óte qolaıly jaǵ­daı jasalady.

Sonymen qatar, sıfrlandyrý arqyly bilim sapasyn jaqsartýǵa, ınvestısıalyq jáne iskerlik ortany damytýǵa jol ashylady.

Máselen, bıyl biz Astana HUB jo­basyn ashamyz. Tehnoparkte otan­dyq jáne sheteldik star­tap­tardy tarta otyryp, sıfrlyq eko­nomıkany qoldaý úshin barlyq jaǵ­daı jasalady. Birinshi kezekte startap joba­lar­ǵa jan-jaqty qoldaý kórseti­le­di. Bizde jo­ǵary tehnologıalyq ónimder shy­ǵara alatyn bilimdi, kreatıvti jas­tar óte kóp. Bizdiń maqsat – olar­dyń alańsyz jumys isteýine to­lyq jaǵdaı jasaý.

– Teleranalardyń óz ónimderin azaıtyp, aýtsorsıng júıesimen ju­mys isteýi nesimen tıimdi? Jýyrda ǵana sondaı ádispen satyp alynǵan «Qo­zy Kórpesh – Baıan sulý» se­rıa­ly tóńireginde biraz shý boldy. Bul shýdan ne túıdińiz?

– Memlekettik tapsyrys aıasy óte keń. Sondyqtan tapsyrysty aýt­sorsıng júıesimen jumys is­teıtin kompanıalarǵa da usyný yń­ǵaıly. Tapsyrysty kez kelgen shy­ǵarmashylyq ujymǵa emes óz ónim­derimen kórermen kóńilinen shyq­qan, jasaǵan jumystary sa­pa­ly kompanıalarǵa senip tap­sy­ramyz.
Iá, ol serıalǵa qatysty qo­ǵam­da talqylaý boldy. Meniń oıymsha, ta­rıh pen dástúrge qatysty taqyryptar árdaıym úl­ken pikirtalas týǵyzady.

Onyń ústine bizde telehıkaıa ın­dýstrıasy endi-endi qanat jaıyp kele jatyr. Ásirese ta­rıhı serıaldardy túsirý endi ǵa­na bastaldy. Sondyqtan, keıbir kem­shilikter bolýy múmkin. Bul tal­qylaý aldaǵy ýaqytta kıno ón­dirýshiler úshin de úlken sabaq bo­lady dep oılaımyn.

Telearnalarda arnaıy kór­kemdik keńester bar. Onyń qura­my­na osy salanyń mamandary ki­re­di. Fılmdi solar jan-jaqty qa­rap, sheshim qabyldaıdy. Sosyn biz­ge usynady.

Osy turǵydan kelgende, biz al­daǵy ýaqytta kórkemdik keńes­terge de talapty kúsheıtemiz.
Jalpy, biz birte-birte te­lear­na­lardaǵy sheteldik ónimderdi azaı­t­ýdy maqsat etip otyrmyz. Qa­zir qarap otyrsańyzdar, she­tel­dik serıaldar azaıdy, óz fılm­de­rimiz kóbeıdi.

Bul turǵyda m­­emleket tarapynan úlken qol­daý kórsetilip otyr. 2017 jyl­dyń ózinde otandyq 40 serıal tú­si­rildi. Osylaı birte-birte sanmen bir­ge sapa da qalpyna keletinine se­nimdimin.

Oqyrmanǵa túsinikti bolý úshin aıta keteıin, 2016 jylmen salys­tyr­ǵanda otandyq serıaldardyń to­lyq ýaqyty eki jarym myń sa­ǵatqa artty. Demek sheteldik ónim­der­diń kólemi birneshe saǵatqa azaı­dy. Bul jumys bıyl da jal­ǵa­sady. Bizdiń serıaldardy óz elin­de kórsetýge Reseı, Qytaı, Qyr­ǵyzstan men basqa memle­ket­ter qyzyǵýshylyq tanytyp otyr. Bul sapanyń artqanyn da ańǵar­tady.

– Ózińiz qaı basylymdy oqı­syz, qaı telearnany qaraısyz, qaı radıony tyńdaısyz?

– Jumys kúnim «Egemen Qazaqstan» men «Kazahstanskaıa pravda» gazetterin oqýdan bastalady. Kólikte, ushaqta bolsyn barlyq ba­sy­lymdy sholyp shyǵýǵa tyry­sa­myn. Onyń arasynda, árıne, siz­­derdiń de gazet bar. «Qazaq áde­bıeti» – ult zıa­lylarynyń minbesi, dańqty qa­lamgerlerdiń izi qalǵan, eli­miz­diń rýhanıatyn, mádenıetin nası­hat­tap otyrǵan qara shańyraq de­sem qatelespegen bolar edim. Qazaq qa­lamgerleriniń pikiri de, shy­ǵar­malary da árqashan qundy, qoǵam­ǵa qajet. Sondaı-aq, tanym­dyq dú­nıeler unaıdy. Te­le­ar­na­lar­dyń jańalyqtaryn muqıat qaraımyn. Radıony tyńdaýǵa ýaqyt bola bermeıtini ras. Alaıda qandaı ha­barlary baryn, tyń­dar­man úshin jasalyp jatqan jo­ba­lary týraly jaq­sy bilemin. Kó­lik­te ketip bara jat­qanda qazaq kúıleri berilip jat­sa, daýysyn shyǵaryp tyńdaı­myn. Óıtkeni dombyranyń úni, dalanyń sazy árbir qazaqqa ja­qyn. Sondyqtan mýzykalyq muramyz­dy da kózdiń qarashyǵyndaı qa­dirleýimiz kerek dep oılaımyn.

Sherhan Murtaza aǵamyzdyń: «Otan­dy, ultty, ádebıetti, onyń bo­lashaǵyn súıý úshin kóp aıqaı­dyń keregi joq. Tynymsyz, jana­shyr, tabandy áreket qajet», – de­gen keremet sózi bar. Sondyqtan rý­hanı qundylyqtarymyzdy na­sıhattaý jolyndaǵy áreketti bir sátke de toqtatpaýymyz qajet.

– Áńgimeńizge rahmet!

Áńgimelesken
Nazym DÚTBAEVA