1968 jyly KSRO Chehoslovakıaǵa basyp kirdi. Sonda birneshe orys demokraty Máskeý Qyzyl alańynda narazylyq bildirip, shaǵyn qarsylyq aksıa jasapty. Olardy KSRO úsh áripteri on mınýtten keıin ustap alǵan bolatyn. 2014 jyly Reseı Qyrymdy Ýkraınadan jalǵan referendým jasap aneksıa jolymen tartyp alǵanda, birde bir Reseı orysy qarsy shyqpaǵan. Sodan beri búgingi kúnge deıin Reseı Shyǵys Ýkraınada jarıalanbaǵan soǵys júrgizip keledi. Bul soǵys gıbrıdtik, jasyryn, jymysqy soǵys Ekinshi dúnıejúzilik soǵysynan da uzaq ýaqyt sozylyp keledi. Shyǵys Ýkraına men Qyrym orystary «Ýkraına – ońaı olja bolady» dep oılaǵan eken. Reseı áskeri Ýkraınadan barlyq ońtústik ólkelerin basyp alyp, ony “Novorossıa ólkesi” dep jarıalap, Reseıge tıisti jerler demek jospary bolǵan. Imperıalyq pıǵyldaǵy Reseı orystary bul saıasatty quptap, Pýtınge qol shapalaqtady.
Biz orysqa ýkraınnen jaqyn ult joq dep júrsek, orekeńder aǵaıynnan jer tartyp alyp, máz boldy. Orys ýkraınderdi «hohol», ýkraınder orysty esesine «moskal» deýshi edi. Aǵaıyndy Shyǵys slaván halyqtardyń bir birine erkeletip qoıǵan attary dep oılaýshy edik. Joq, bul naǵyz kemsitýshilik eken, tipti rasalyq kemsitýshilik dep baǵalaıdy bireýler. Ómir kórsetkendeı bul ashshy shyndyq, rastyǵy osydan bylaı ýkraın halqy Reseı agresıasyn Pýtınniń tragıkalyq qateligi emes, orystyń ýkraınderge ǵasyrlar boıy kele jatqan jaýlyq pıǵyly deıtin boldy. Saıası nátıjesinde: Reseı agresıasy kóptegen tym orystanǵan ýkraınderdi «naǵyz ýkraındyqqa» apardy. Ýkraına áskerin tıisti áskerı daıyndyq deńgeıine ákeldi, Batys elderi NATO quramyndaǵy AQSH pen Eýropalyq Odaq Ýkraınaǵa aýqymdy qarý-jaraq pen fınanstyq ekonomıkalyq kómek kórsetti. Sońǵy eki-úsh jyly Ýkraına ekonomıkasy órleýde, bul Batys elderiniń ınvestısıalarynyń áseri. Iá, Ýkraına áskeri men beıbit halqy soǵys zardabyn kórýde.
Shyǵys Ýkraına men Qyrymnyń orysy men ýkraınder arasynda separatıstik pıǵyl kóp taraǵan edi. Búgin separatıstik ólkeler jurtshylyǵy ókinýde. 2014 jyly separatıster balalarymyz Máskeýde oqıtyn bolady, al ózimiz reseılik pensıaǵa qolymyz jetedi dep dámelengen. Al is júzinde olar Reseı azamattyǵyn alyp úlgerse de, olarǵa oıdaǵydaı jaqsylyq kelgen joq. Soǵystyń aty soǵys. Shyǵys Ýkraınada separatısterdiń balalary soǵysqa qatysýǵa májbúr. Adam shyǵyny bar. Shyǵys Ýkraına separatısteri atamandar men bandıtterdiń qolyna tústi, dúkender men bıznester tonalýda. Reseı jibergen qarjylar urlanýda. Búgingi kúni Reseıdiń ózi Batys sanksıalary áserinen tereń stagnasıa men turmystyq taýqymetterge uryndy. Reseıdiń ózinde Shyǵys Ýkraınadaǵy jáne Qyrym separatısterine kómektesýge qarjy tapshy. Qyrymǵa kelip demalýshylar sany sap tıyldy. Buryn Reseıden de, Ýkraınadanda kelýshiler kóp edi. Ýkraına Qyrymǵa jiberiletin sýdy bógep, Qyrymnyń aýyl sharýashylyǵyn sýsyz qaldyrdy. Qyrymmen bıznes jasaıtyn kompanıalar jáne jeke tulǵalar sanksıalardan shoshyp, Qyrymmen qatynas jasaǵysy joq. Sonymen Qyrym men Shyǵys Ýkraına yńyranyp, barmaǵyn tistep otyr, biraq amal joq. Shyǵys Ýkraına men Qyrym separatısteriniń basynan ótkeni bizdiń separatıstik oıdaǵy otandastarymyzdy qatty oılandyrdy.
Ázimbaı Ǵalı
