Reseı Federasıasynyń áskerı kúshterin qalpyna keltirý máselesi – bul Reseı men Batys bıleýshi elıtalary úshin paıdaly dúnıe bolǵanymen, shyndyqqa sákes kelmetin aqpar. Bul ulttyq avtorlyq ınstıtýttyń bedeldi áskerı sarapshylarynyń qatysýymen daıyndalǵan baıandamanyń qorytyndysy. Baıandamanyń avtorlary Reseıdiń qarýly kúshteri tereń daǵdarysty bastan keship jatqanyn jasyrmaı aıtyp, memlekettik nasıhat jumystaryna qarsy shyqty.
Reseı Federasıasynyń prezıdenti retinde Pýtınniń basqarýy tusyndaǵy Qarýly Kúshterdiń damýyndaǵy jaǵymsyz úrdister qaıtymsyz boldy. Avtorlar sońǵy birneshe jylda Reseıdiń áskerı kúshterin KSRO deńgeıine kóterý týraly ańyzdy qalyptastyrýǵa úlken kúsh jumsady dep sanaıdy.
Bul mıf Batysta da tanymal, ony sheteldik saıasatkerler taratýǵa barlyq amal-tásil qoldanýyp jatyr. Bul batystyq áskerı laýazymdy sheneýnikterge óz elderiniń bılik oryndarynan áskerı qajettilikti qarjylandyrýdy kóbeıtýdi talap etýge jaqsy múmkindik beredi eken.
Sarapshylardyń pikirinshe, Amerıka Reseı úshin jalǵyz jaý bolyp sanalady. Reseı Qytaıdy dushpanǵa balamaıdy, óıtkeni ol Reseıge qarsy áskerı teńiz operasıalaryn júrgizýdi maqsat tutpaıdy.
Biraq Reseı Federasıasynyń shyǵysynda «strategıalyq shekaralar men ómir súrý keńistigi» uǵymyn ustanatyn QHR-nyń áskerı qaýpi bar ekenin moıyndaýyn qajet. Ol Qytaı armıasynyń shabýyl áreketterin túsindirý jáne aqtaý úshin jasalǵan. Qytaılyq tujyrymdama halyqtyń ósýi men resýrstardyń jetispeýshiligi «ómirdiń tabıǵı salasyn» keńeıtý qajettiligin týdyratyn ıdeıaǵa negizdelgen. Sarapshylardyń aıtýynsha, Qytaı qaqtyǵystyń kez-kelgen shkalasy men uzaqtyǵyn jeńýge qabiletti armıa qurýdy maqsat etip otyr. Bul tujyrymdamada QHR shekaralary qaı baǵytta keńeıtiletini týraly tikeleı nusqaýlar bermeıdi, biraq nazar Reseıge túsip otyr. Eń aldymen, úlken aýmaqty alatyn, shıkizat qory mol jáne az halqy bar (halyqtyń sany turaqty túrde azaıýda) Reseıdiń shyǵysyn kózdeýi múmkin.
Soltústik-eýroatlantıkalyq aláns nemese NATO qazirgi ýaqytta Reseı Federasıasynyń negizgi yqtımal áskerı qarsylasy emes. Resmı reseılik úgit-nasıhat reseılik shekaralarda NATO-ny jandandyrý máselesi boıynsha azamattardy jıi adastyrady. Sarapshylar «qyrǵı-qabaq soǵys» aıaqtalǵan soń eýropalyq aýmaqta bloktyń áskerleri eleýli túrde tómendegenin habarlaıdy, bul azaıý áli jalǵasýda. Áskerı sarapshylardyń pikirinshe, 1992 jyldan 2007 jylǵa deıin reseılik basshylyq Reseıge nege armıa kerek jáne tıisinshe ol qandaı bolýy kerek degen suraqqa naqty jaýap bermeı otyr.
1990-shy jyldardyń aıaǵynda Reseıdiń qarýly kúshteriniń negizgi túrlerin qazirgi jaǵdaımen salystyrǵanda reseılik armıanyń tehnıkalyq jabdyqtalý daǵdarysyn kóre alamyz. Al reseılik áskerı qyzmetkerlerdiń jaǵdaıy qarýly kúshterge áskerı tehnıkany jetkizý jaǵdaıynan góri áldeqaıda qıyn ekendigin moıyndaý kerek. Bul jerde negizgi máseleler áskerı qyzmetkerlerdiń demotıvasıasynda bolyp otyr, sondaı-aq reseılik áskerı personaldyń kásibı deńgeıi kúrt tómendep ketken deıdi sarapshylar.
Kerimsal Jubatqanov,
Qazaq-Orys Halyqaralyq Ýnıversıtetiniń dosenti, tarıh ǵylymynyń kandıdaty
