Bizdegi sheneýnikter  «balany óziń úshin týdyń» degen oıdan arylmaıynsha, ana men balanyń jaǵdaıy jaqsarmaıdy

Astanadaǵy qaıǵyly jaǵdaı kim-kimdi bolsyn, oıǵa batyrmaı qoımady. Bes birdeı búldirshinniń qazasy eldegi áleýmettik jaǵdaıdyń qandaı deńgeıde ekenin kórsetip-aq berdi. Kesheli beri áleýmettik jelide Eńbek jáne áleýmettik qorǵaý mınıstri Madına Ábilqasymovanyń atyna synı pikirler qarsha borady. Eldegi kóp balaly analardyń jaǵdaıy anaǵurlym aýyz toltyryp aıtarlyqtaı emes ekenin osy bir oqıǵa aıdaı álemge ashyp berdi. Oıǵa battyq, saraladyq. Barlyq túıtkildi sheshýge atqaminerlerdiń qulqy joq pa, álde biz shynymen de kóp balaly otbasylardyń jaǵdaıyn jasaı almaıtyn háldemiz be?

Biz tildesken arnaıy mamandardyń paıymdaýynsha, eger shynymen de ana men balaǵa jaǵdaı jasaǵymyz kelse, odan búdjet kemip qalmaıdy eken. Al sonda ne kedergi?

Mınıstr ne deıdi?

Bilesizder, jýyrda ǵana Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstri Mádına Ábilqasymova  Qazaqstandaǵy kópbalaly analarǵa beriletin járdemaqyny Reseıdegi ana kapıtalymen salystyrdy. Onyń aıtýynsha, «Kúmis alqa» jáne «Altyn alqamen» marapattalǵan analarǵa beriletin járdemaqy memlekettiń ana men balaǵa kórsetip otyrǵan kómeginiń tek bir bóligi.

«Ana men balany qorǵaý júıesi jaıly aıtatyn bolsaq, búginde olarǵa kómek kórsetetin járdemaqylardyń túr-túri bar. Bul júıe azamattyń ómirindegi búkil kezeńinde qoldaý kórsetýdi qarastyrady», - dedi mınıstr.

Mınıstrdiń aıtýynsha, bizde analarǵa kóptegen járdemaqynyń túri qarastyrylǵan.

-Máselen, bala dúnıege kelgende bir jolǵy járdemaqy berý jaqsy jolǵa qoıylǵan.  Birinshi, ekinshi jáne úshinshi bala dúnıege kelgende beriletin járdemaqynyń mólsheri - 95 950 teńge. Tórtinshi balaǵa - 159 075 teńge. Sońǵy úsh jylda járdemaqy 38 paıyzǵa ósti. Jáne de sol otbasylardy qoldaý úshin 2018 jyldyń qorytyndysy boıynsha memlekettik búdjetten 41 mıllıard teńgege jýyq qarajat bólindi. Byltyr osy járdemaqyny 395 myń adam aldy,- dedi Madına Ábilqasymova.Sóıtip mınıstr alǵa tarqandaı, Qazaqstanda bala týý men bir jasqa deıin tólenetin járdemaqy ósti Járdemaqynyń ekinshi túri - bala bir jasqa tolǵanǵa deıin beriletin áleýmettik qoldaý. Oǵan qarajatty memlekettik búdjet men Áleýmettik saqtandyrýdyń Ulttyq qory bóledi.

-Ulttyq qordan bólinetin aqshany jumys istemeıtin barlyq ana alady. Birinshi baladan tórtinshi balaǵa deıin beriletin járdemaqy ortasha eseppen 14,5 myń teńgeden 20,5 myń teńgege deıin, ol aı saıyn. Al anasy ol ýaqytqa deıin jumys istegen bolsa, ol járdemaqynyń eki túrin alyp otyrýǵa quqy bar. Birinshisi - bala qaraýǵa, bala kútimine beriletin járdemaqy - sońǵy eki jyldaǵy ortasha tabysynyń 40 paıyzy. Ol ortasha eseppen 2018 jyly 32 361 teńge boldy. Járdemaqynyń ekinshi túri - júktilik pen bala bosanýǵa beriletin járdemaqy, onyń mólsheri anasynyń sońǵy bir jyldaǵy ortasha tabysyna baılanysty, - dedi mınıstr.

Ábilqasymovanyń aıtýynsha, 2018 jyly Ulttyq qordan járdemaqynyń osy eki túrine 165 mıllıard teńge jumsalǵan. 400 myńǵa jýyq ata-anaǵa kómek kórsetilgen.

-Odan bólek kópbalaly analarǵa kómek qarastyrylǵan, ıaǵnı bes baladan kóp analarǵa. Olar 53 jasynda zeınetke shyǵa alady. Búginde 322 myń áıel osy quqyqqa ıe boldy. Degenmen olar jumysyn jalǵastyryp jatyr,- dedi Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstri.

Osylaısha mınıstr hanym Ulttyq qordan kóp balaly analarǵa mıllıondaǵan qarjy bólinetinin eseptep, bizdegi kóp balaly anadardy mıllıonerlerge teńep jibergen bolatyn.

«Altyn alqamdy lombard ta almaıdy»

Al mınıstr hanym osylaı dep jatqan tusta biz birqatar kóp balaly analarmen de pikirleskenbiz. Bizdiń elde kóp balaly anadardyń jaǵdaıy mınıstr aıtqandaı anaǵurlym jaqsy emes. Bul rette Almaty qalasy, Jetisý aýdandyq «Kóp balaly analar» Odaǵynyń múshesi Rabıǵa Aqanovanyń aıtýynsha, kóp balaly anaǵa beriletin járdemaqy tipten aıtýǵa da kelmeıtin dúnıe.

-Men 9 balanyń anasymyn. Kóp balaly ana atanyp, altyn alqany óńirime taqtym. Keıde janym qysylǵanda sol altyn alqany alyp alyp lombardqa ótkizgim keledi. Biraq ony lombardtar da almaıdy. Sebebi synamasy joq, taza altyn ekenine de kúmán kóp. Kezinde Keńes ókimeti kezinde jaryq, sý, jolaqysy kóp balaly analarǵa tegin boldy. Munymen men Keńes ókimetin ańsap otyrǵan joqpyn. Sol Reseıde 5 balaly analarǵa tegin úı beretin memlekettik qor bar eken. Al bizde 16 myń teńgeni bergenderin jyr qylady. Ol járdemaqyny rásimdeý úshin qanshama qujat jınaýyń kerek?! Ony jumys isteıtin áıelderge bermeıdi. Kirisiń kóp dep. Al jumyssyz otyrǵan áıelderge 16 myń teńge bir aıǵa jete me?! Mınıstrler  ózi sol 16 myń teńgeniń túski asyn ishe me eken?! Bizde keıbir sheneýnikter bar jaǵdaıyńdy aıtyp barsań, «balany týsań óziń úshin týdyń» dep shyǵaryp salady», - dedi Rabıǵa Aqanova.

Rasymen de bizdegi sheneýnikterdiń basym bóligi «týsa ózi úshin týdy» degen oıdy qalyptasyryp alǵany shyndyq. 

Bul rette áleýmettanýshy maman Aımara Tileýkına qazirgi qoǵamda kóp balaly analar naqty qoldaýdy qajet etetinin alǵa tartty.

-Qaıda barsań, kóp balaly analardyń máselesi shyǵady. Tórt-bes balasy bar analar qazir ne bala kútimimen úıde otyra almaıdy, ne emin-erkin jumysqa shyǵa almaıdy. Sebebi, balasyna qaraıtyn eshkim joq. «Tórt  balama qaraı tur» dese, jaqyn aǵaıyny da jaqtyrmaıdy. Sondyqtan bizdiń elde osylaı balasyn jalǵyz tastap, qamap ketip jumys istep júrgen analar qanshama?! Óz basym, «bizdegi bala kútimen baılanysty dekrettik járdemaqyny 3-4 jasqa deıin uzartý kerek» dep esepteımin. Bala anasynyń kútiminde bolsa ǵana qaýipsiz bolady. Sondyqtan úkimet osy jaıyn eskerse deımin. Bala 3 jasqa tolǵansha dekrettik járdemaqy eseptelip, aılyǵynyń 40 paıyzy anasyna tólenip otyratyn bolsa, mundaı máseller bolmaıdy,-deıdi Aımara Tileýkına.

20 bala tapsań da jaǵdaı jasalǵany shamaly...

Jalpy, mamandardyń baıyptaýynsha, biz kóp balaly anadarǵa jaǵdaı jasaýda birqatar elderden artta qalyp otyrmyz. Bizde 10 bala túgili, 20 bala tapqan anaǵa jaǵdaı jasalmaıtyny anyq. Buǵan dálel bizdiń elimizde 20 bala tapqan Qamash Seıitjanova degen anamyz bar. Men óz basym jýrnalıs retinde neshe jyl qatarynan sol kisimen kezdesip, suhbattasyp júrip talaı márte jaǵdaıyna qanyq bolǵan edim. 16 qyz, 4 uldy dúnıege ákelgen Qamash apamyzǵa bizde anaǵurlym jaǵdaı jasalyp otyrǵanyn kórgen joqpyn. Aýyldan kóship kelip, óz kúshimen Almatydan úı aldy. Balalaryn da óz kúshimen oqytty.

-Úkimetke telmirgenimshe. óz kúshimen sengenim jaqsy»,- deıtin Qamash apa. Bizdiń elde óz kúshine senip júrgen osyndaı analarymyz qanshama?! Mine, keshe ǵana sol «óz kúshine senemin» degen ananyń bes búldirshini birdeı baqılyq boldy emes pe? Mundaıda rasymen de bizdiń sheneýnikterge «týsań óziń úshin týdyń» degen sanany ózgertý kerek ekenin paıymdaısyń. Biz bolashaqta qazaqtyń kóbeıgenin qalasaq, osybir «men úshin týdyń ba?» degen oıdan arylǵanymyz abzal ekenin baıyptaısyń. Ózge elderdiń kóp balaly analaryna jasap otyrǵan jaǵdaıyn kórip taǵy barmaq tisteısiń...

Máselen, Golandıada bala kútimine baılanysty járdemaqy 6 jasqa deıin 250 eýro tólenedi eken. Tipti irgemizdegi Ózbekstannyń ózinde bala kútimen baılanysty járdemaqy eki jasqa deıin tólenedi.  Ulybrıtanıada 10 jasqa deıin 105 eýro tólenip otyrady. Estonıada da týra osylaı. Al biz 1 jasqa deıin beriletin bolmashy járdemaqy men kóp balaly analarǵa tólenetin 16 myń teńgeni aıtyp analardy emeksitemiz. Bul bolmashy teńgeler analardyń problemasyn sheshe almaıtynyn atqarýshy bılik bilmeıdi emes, biledi ǵoı?! Biraq bile tura sony sezingisi kelmeıtini qoǵamǵa qaýipti.

Qarlyǵash Zaryqqanqyzy