Álem kútken «Taqtar oıyny» serıalynyń segizinshi maýsymy bastalyp ketti. «Taqtar oıyny» fentezı-shoý janryndaǵy tarıhtaǵy eń aıtýly fılmderdiń biri. Segizinshi maýsymnyń birinshi bóliminiń premerasyn tek AQSH-tyń ózinde 17 mln adam tamashalap, rekord jańartqan. Osy oraıda Qamshy.kz aqparat agenttigi bbc.com saıtyna silteme jasaı otyryp, avtordyń fılm jelisin jazarda qandaı tarıhı oqıǵalardy negizge alǵany týraly qyzyqty málimetter usynady.

«Taqtar oıynynyń» áleminde ańyzǵa aınalǵan aıdaharlar da, biz sene bermeıtin sıqyr da bar. Soǵan qaramastan, oqıǵa jelisiniń keıbir tustary tarıhı shyndyqtarǵa negizdelgenin ańǵarýǵa bolady.

«Taqtar oıyny» Djordj Martınniń kitabynyń jelisimen túsirilgen. Sonymen qatar ol serıaldyń atqarýshy prodúseri. Avtor shyǵarma jelisine shyn  bolǵan tarıhı oqıǵalardyń qalaı áser etkeni týraly jıi aıtady. Sol sebepti biz «Taqtar oıynynyń» oqıǵa jelisine áser etken bes tarıhı oqıǵany jınaqtadyq.

1. Raýshandar shaıqasy

«Aq jáne alqyzyl raýshandar soǵysy» - bul XV  ǵasyrdaǵy taq úshin talastaǵy óte uzaq jáne shıelenisken qaqtyǵystardyń biri edi.

Lankasterler men Iorktar áýletiniń ózara jaýlastyǵy – Anglıany 300 jyldan astam bılegen Plantagenetter dınastıasynyń ózara jaýlasyp ótken eki urpaǵy.

Bul soǵys týraly tarıhshy Tomas Kosteınniń 1950 jyly tórt tomdyqpen shyqqan Plantagenetter týraly monýmentaldi eńbekterinen kóp nárse bilýge bolady.

Martın bolsa, Kosteınniń eńbekterine qyzyǵatynyn jıi aıtady. «Raýshandar soǵysymen»  baılanysty «Taqtar oıynynda» Lannısterler men Starktardyń Vesteros úshin shaıqasyn uqsastyrýǵa bolady.

2. Sot aldyndaǵy jekpe-jek

«Taqtar oıynynyń» birinshi bóliminde Pıter Dınkleıdj somdaǵan Tırıon Lannısterdi sotqa tartady. Alaıda Lannıster qarsylastaryn sottan jekpe-jekke shaqyrý arqyly jazadan qashyp qutylady.

Tırıon óziniń ornyna shaıqasýǵa Brondy jiberedi. Bul oqıǵa – Djon Martınniń qıaly emes. Sotty jekpe-jek arqyly sheshý ortaǵasyrlyq Eýropada zańdy mehanızm bolǵan. Aıyptalýshy men jábirlenýshi kimdiki durys ekenin sheshý úshin jaýyngerlerdi jaldap, olardy ózara shaıqastyratyn bolǵan. Alaıda «Taqtar oıynyndaǵy» shaıqastan aıyrmashylyǵy, bul daý qandy shaıqaspen aıaqtalmaǵan. Kimniń jaýyngeri tez beriledi, sol tarap jeńilgen bolyp esepteletin.

3. «Qandy toı» nemese «Qara túski as»

«Taqtar oıynyndaǵy» eń aýyr jáne kútpegen jerden bolǵan oqıǵa jelisi serıaldyń úshinshi maýsymynda órbidi. Mańyzdy úsh keıipker bir bólimde ajal qushty.

Robb Stark, onyń anasy Keıtılın jáne aıaǵy aýyr áıeli Talısa qonaqta otyryp kisi óltirýshilerdiń qolynan qaza tabady.

«Qandy toı» - Martınniń tarıhı materıaldarǵa júgingeniniń taǵy bir mysaly.

Bul bólimniń negizi retinde «qara túski as» oqıǵasy alyndy. Bul oqıǵa 1440-jyldary bolǵan: koról Iakov İİ 16 jasar graf Ýılám Dýglasty kishi inisimen birge túski as ishýge shaqyrady. Dýglastar Shotlandıadaǵy eń bedeldi áýletterdiń biri bolǵan. Túski as iship bolǵannan keıin olardy jer tólege aparyp tastaıdy. 

«Eger derekterge senetin bolsaq, bireý ólimniń habarshysy retinde, ústel basyna jabaıy qabannyń basyn qoıady. Graf pen onyń inisin jertólege qamap, sońynan karol Iakovtyń jalynǵanyna qaramastan basyn alady», - deıdi Martın EW jýrnalyna bergen suhbatynda.

4. Naǵyz "Muz qaqpa"

«Taqtar oıynyndaǵy» muz qaqpa – Vesterostyń Jeti koróldigine deıin sozylyp jatqan soltústik shekaranyń shetindegi 500 kılometrge jetetin óte úlken qaqpa. 200 metr bıiktiktegi qaqpa koróldikti soltústikten keletin shabýyldardan qorǵaıdy.

Qaqpany «Tún saqshylary» kúzetedi. Serıaldaǵy basty keıipkerlerdiń biri Djon Snoý osy jaýyngerlerdiń biri.

Qaqpanyń obrazy Adrıana shuńqyryn negizge ala otyryp jasalǵan. Ol rımdikterdiń Brıtanıadaǵy jerlerin soltústik taıpalardyń shabýylynan qorǵaý úshin b.z.d. İİ ǵasyrda salynǵan. Bul tanymal qaqpa ımperator Adrıannyń qurmetine atalǵan. 117 kılometrlik ǵajaıyp qaqpa bizdiń dáýirimizge deıin saqtalǵan. Ony mıllıondaǵan týrıser kelip aralaıdy. Al Djordj Martın bul tanymal qaqpany 1980 jyly aralap, shabyt alǵandyqtan bolar dál osy qaqpa «Taqtar oıynyndaǵy» eń basty orynǵa aınaldy.

5. Altyn táj

Birinshi maýsymnyń sońynda Vesterostyń taǵyna qol jetkize almaǵan Vızerıs Targarıen kóshpendilerdiń qolbasshysy Khala Drogodan ásker talap etedi. Onyń óteýi retinde qaryndasy Daınerısti áıeldikke beredi.

Keıin óziniń talaptaryn qoıǵan Vızerıs, aıaǵy aýyr Daınerıstiń ishine qylysh sermeıdi. Drogo Vızerıske «halyqty úreılendiretin altyn tájdi» berýge kelisedi. Biraq ol tuzaq bolyp shyǵady. Vızerıstiń talabyn oryndaıtyn bolyp kelisken Drogo altyn medaldardan jasalǵan belbeýdi qazandyqta eritip, balqyǵan metaldy Vızerıstiń basyna quıady. Vızerıs sol sátte jan tapsyrady.

Tarıhı derekterge súıensek, mundaı oqıǵa b.z.d. 260 jyly Rım ımperatory Valerıannyń basynan ótken. Os oqıǵa týraly  IV ǵasyrda ómir súrgen Rım tarıhshysy bylaı dep jazady: Imperatordy qolǵa túsirgennen keıin parsylar oǵan otta erigen temirdi shaınap, jutýǵa májbúrleıdi.

Bul daý týdyrǵan nusqa. Alaıda, osy oqıǵa «Altyn táj» týraly bólimdi jazý barysynda Martındi shabyttandyrǵan kórinedi.

Aýdarǵan: Marjan Sábet