XVIII ǵasyrdaǵy sán qýǵandar qaqaǵan qysta shıfon kıimder kıip, pnevmonıadan qaıtys bolǵan. Jyndy ma dersiń, biraq bul sol kezde sán bolǵan. Alaıda olarǵa zamanaýı sán qýǵandardyń esýastyǵyna jetý qaıda! Súıegi kóringenshe salmaq joǵaltyp, júıkeleri buzylǵansha dúken aralap, sán úshin denesin tilimdegen sángerlerge ne dersiń dep jazady Qamshy.kz aqparat agenttigi.
Mysaly, ızraıldik áıel shekesine Swarovski krıstaldy tastarynan juldyz beınesindegi tatý jasatqan. Qyzdyń sózine qaraǵanda, operasıadan keıingi alǵashqy kúnderde shekesindegi tas krıstaldar alaqanyn talaı ret jaralaǵan. Sýretti jasaǵan sheberlerdiń aıtýy boıynsha, krıstaldy tatýırovkany alyp tastaý múmkin emes. Alyp tastaǵan kúnniń ózinde, odan qalǵan iz eshqashan ketpeıdi. Osyndaı juldyzdy saldyrý úshin sýpermodel 34 000 dollar aqsha jumsaǵan.
Qazirgi ýaqytta "Fashion victim" (aǵyl. sán qurbany) termıni tanymal. Ony ǵylymǵa Oskar de la Rıns atty dızaıner engizgen.
Sán qurbany - sánge degen tym artyq súıispenshiligi men onyń zańdaryna shekten tys moıynsunatyn adam. Yńǵaısyz kıimder kıip, únemi dıeta ustap, plasıkalyq operasıa jasatyp, sán úshin ózderin aıamaıtyndar dárigerler men psıhologtardyń, psıhıatrlardyń alańdaýshylyǵyn týdyryp otyr.
Sarapshylardyń pikirinshe juldyzdardan bólek jasóspirimder, 45 jasqa deıingi áıelder, megapolıs turǵyndary jáne jarnama bıznesi, sán ındýstrıasyndaǵy jáne PR salasyndaǵy mamandar jıi sán qurbanyna aınalady. Kásibı mamandardan basqa psıhologıasy álsiz nemese kóptiń nazarynda bolýdy unatatyndar sumdyq qadamdarǵa barady.
Osylaı sán qýǵandar túrli aýrýlarǵa shaldyǵady:
- Anoreksıa
Salmaq joǵaltýǵa bolmaıtyn jaǵdaıdyń ózinde tamaq jeýden bas tartatyn sán qurbandary arasyndaǵy eń tanymal aýrý. Osyndaı aýrý túrleriniń arasynda anoreksıa ólim sany boıynsha birinshi orynda tur. Aýrý alǵash ret ótken ǵasyrdyń 80 - jyldary ataqty ánshi Karen Karpenter anoreksıadan qaıtys bolǵan kezde aıtyldy. Bul aýrý aktrısa Eddı Sedjvık, Izabel Karo, apaly-sińili Lúsel jáne Elıana Ramos atty modelderdiń ómirin alǵan.
- Bulshyq et dısmorfıasy
Bul – ózdiginen bulshyq et massasyn kóbeıtýge umtylý. Bulshyq et dısmorfıasy anoreksıanyń erkek nusqasy dep atalady. Psıhologtardyń pikirinshe, jasóspirimder men jastardyń 30-dan 75 paıyzyna deıin óz denelerine qanaǵattanbaıdy. Sondyqtan psıhologıalyq zardap shegedi. Jas jigit óziniń álsiz, názik kórinetinine yzalanyp, jattyǵý zaldarynan shyqpaýy múmkin. Ol dıeta ustap, aýyrsynýdy sezdirtpeıtin dárilerdi qoldanady. Bulshyqet dısmorfıasynan zardap shekken adamdar arasynda ólim sany óte joǵary. Olardyń ómiri qaýipti preparattardy qabyldaýdyń saldarynan jáne depressıa negizinde óz-ózine qol jumsaýmen aıaqtalady.
- Tanoreksıa
Bul termın últrakúlgin sáýlelerge psıhologıalyq táýeldilik degendi bildiredi. Olar barlyq ýaqytyn kúnge qyzdyrǵysh mashınalarǵa jumsaıdy, denesin kúıdirý úshin últrakúlgin sáýlelerdi shetten tys qabyldaıdy. Bul aýrýǵa ásirese kún kóp túspeıtin elderdegi 13-16 jastaǵy qyzdar ushyraıdy. Jaqsy kórinýge degen nıet, árıne, áıel zaty úshin jaqsy. Alaıda kúnine bir ret últrakúlgin sáýlelerdi qabyldaý maqsatyna aınalǵanda, jaǵdaı baqylaýdan shyǵady.
«Eger solárııge kem degende bir kún barmasam, ózimdi aqshyl jáne móldir sezinemin», - deıdi tanoreksımen aýyratyn jasóspirim qyz.
Jyl saıyn tek Ulybrıtanıada 100-ge jýyq adam osyndaı mashınalardy kóp qoldanǵannan ómirden ótedi. Dárigerler qazirdiń ózinde 16 jasqa tolmaǵan balalarǵa totyǵý salondaryna barýǵa resmı túrde tyıym salǵan. Amerıka Qurama Shtattarynyń 27 shtatynda solárııge barý úshin jasóspirimder ata-analarynan ruqsat alýy kerek. Avstralıada dermatologtar últrakúlgin sáýlelerdiń jáne jasandy boıaýlardyń qaýipteri týraly stýdentterge únemi habarlap otyrady. Bul teri aýrýyna ákelip soǵady. Avstralıadaǵy teri ragynyń jıiligi álemde eń joǵary kórsetkishterdiń biri.
- Leıblomanıa
Bul psıhologıalyq turǵydan buzylý bolyp tabylady. Adam tek qana sándi brendterdi kıedi. Sánnen bir sátke de artta qalmaıdy. Ár maýsym saıyn garderobyn jańartyp otyrady. Mundaı adamdar ol kıimniń ózine jarasyp-jaraspaıtynyna da qaramaıdy. Úlken aqshalaı shyǵynǵa batyp, alǵan kıimderiniń qanshalyqty densaýlyqqa zıan ekenin túsinbeıdi. Óte tyǵyz djınsylar qan aınalymyn azaıtady. Asqazany ashyq qysqa ıýbkalar men fýtbolkalar pıelonefrıttiń shıelenisýin týdyrady. Úlken, tyǵyz beldikter júrektiń jumysyn kúrdelendiredi: erkin qan berýi buzylady, tynys alýy qıyndaıdy, ishki aǵzalardyń jumysy buzylady jáne t.b.
Fransýzdarda "Sulý bolý úshin sulý bolyp týylý kerek, al ádemi kóriný úshin sizge azap shegý kerek" degen sóz bar. Degenmen, sulýlyqqa jetý jolyn árbir áıel ózi tańdaıdy, al bul izdeniste kóp adam absýrdtyq kúıge jetýi múmkin. Osydan ádemi bolǵysy keletin qarapaıym ermek úlken zardapqa, psıhologıaǵa, densaýlyqqa tipti óz ómirine qol jumsaýǵa ákelip soǵady.
