Shynyn aıtsaq, KásipOdaqtar Federasıasy týraly estip júrgenimiz keshe ǵana, osy ýaqytqa deıin mundaı uıymnyń bar ekenin biraz adam bilmegende bolar. Qamshy.kz aqparat agenttigi tarqatady. 

Keshegi ótken prezıdenttik saılaý kezińdegi belsendilik, kandıdat usyný, qoǵamda saıası portreti qalyptasqan E.Saırov, M. Tinikeev, B. Ábdiraıym syndy belsendilerdi qyzmetke tartý, aımaqtardaǵy eńbek daýlarynda «medıatorlyq»  qyzmetin joǵary deńgeıde atqarý, ujym ishindegi ultaralyq qaqtyǵystar máselesin retteýge tyrysý — bul búgingi KásipOdaqtyń saıası bet-beınesi. Iaǵnı jańa menedjerlerdiń kelýimen KásipOdaqtyń saıası belsendiligi artyp, qoǵamdyq dınamıkalyq qozǵalysqa túskenin baıqaımyz. Respýblıka kólemindegi jumysshy ujymdardy biriktirgen bul uıym osylaısha Keńestik kezeńnen sanaǵa synadaı soǵylǵan «kásipodaq» degen shablondyq ólshemdi jańa bir zamana talabyna saı saıası apgreıdtelgen deńgeıge kóterýge yntaly ekenin kórsetti.

Bul ortalyq bıliktegi saıası tehnologtardyń oń jambasyna keletin saıası qubylys ekeni anyq. Sebebi elimizdegi saıası partıalardyń kóbisiniń  qoǵamdaǵy, halyq ómirindegi róli tek saılaý naýqany kezinde ǵana keletin salqyn sekildi, ózin-ózi dıskredıttegen deńgeıge jetkeni jasyratyn dúnıe emes. Al belsendi jumys jasap júrgen árbir qazaqstandyqtyń kúndelikti ómirine qatysty uıymnyń saıası júıelik kúshke aınalýy, aldaǵy parlamenttik elertoraldyq naýqandy jáne de búgingi qazaq qoǵamyndaǵy saıası sananyń «oıaný» úderisiniń esebinen qarasaq, nazar aýdarýǵa turarlyq saıası qural.  Osy oraıda eshbir saıası qyzmetinde ózin effektıvti basqarýshy retinde dáleldeı almaǵan, saıası bedeli men halyq aldyndaǵy beınesi esh nárseden habar bermeıtin Toǵjanov myrza mundaı «saıası qubylysty» basqara alady ma degen suraq týady?!

Jaqsy, birinshiden Eraly Toǵjanov kim jáne neden quralǵan, ony nemen qoldanýǵa bolady degen suraqqa jaýap izdep kórsek... Qaraǵandyda memleket pen quqyq teorıasymen stýdenterdi tanystyryp júrgen Toǵjanovtyń baǵyn ishki saıasat pen onan keıingi halyqtar dostyǵynyń nyshany bolǵan Assambleıa sekretarıaty ashqan edi. Ortalyq bıliktiń otymen kirip, kúlimen shyǵyp prezıdent ákimshiliginde quryshtaı shynyqqan ol bir kúnde bireýge túsiniksiz, ózine túsinikti jaıttardyń sebebimen «aımaq basshysy» bolyp shyǵa keldi. Iá, Mańǵystaý oblysy yqylym zamannan  túrli qaqtyǵystardan kóz ashpaı kele jatqan atyshýly aımaqtyń biri.  Dál osy tusta Aqorda qaıǵysy men qasireti qatar ushtasqan, álsin-álsin ashýly munaıshylary kóterilip turatyn Mańǵystaýda halyqty sabasyna shaqyryp, basý aıta alatyn «medıator» retinde Toǵjanovty kórgisi kelgen edi... Alaıda adaılardyń ashýyn basý ońaı emes ekenin kúni keshe ǵana bolǵan Teńizdegi oqıǵa taǵy bir dáleldep berdi. Sonymen Toǵjanovtyń komandasy Mańǵystaý jurtshylyǵynyń údesinen shyǵyp, halyqaralyq, ultaralyq qaqtyǵystar men jumysshy taptyń eńbek máselesin sheshe aldy ma, joq, sheshe almady! Munaıly ólkege barǵannan orynbasarlarynyń problemasynan kóz asha almaǵan Toǵjanovtyń qarapaıym halyqqa qaraýǵa ýaqyty tapshy boldy.

Tarqatyp aıtar bolsaq, 2018 jyldyń qarasha aıynda Ulyqpanulynyń birinshi orynbasary – Serik Amanǵalıev iri kólemde para alǵany úshin áýejaıda ustalyp,  keıinnen múldem jumysqa kelmeı, bastyǵyn biraz áýre-sarsańǵa túsirdi. Azdaǵan ýaqyt ishinde birneshe orynbasar aýystyrǵan Toǵjanov qolastyndaǵy kadr máselesin sheshý úshin ortalyqtan – Maqsat Ysqaqovty, qosymsha  Rýslan Sákeevti shaqyrtty. Jarty jyldan keıin oryndaryn bosatqan orynbasarlarynyń ornyna Mańǵystaý oblysy týrızm basqarmasynyń basshysy – Úrken Bısaqaev pen Nurdáýlet Qılybaı keldi. Bul joly da Toǵjanov orynbasarlarymen tatý bolma almaı, tipti jaǵa jyrtysýǵa deıin barǵan. Oǵan dálel,  2019 jyldyń mamyr aıynda BAQ betterinde 29 mamyr Mańǵystaý oblysy ákimi men birinshi orynbasary – Nurdáýlet Qılybaı arasynda tóbeles bolǵany týraly aqparat jappaı tarady. Degenmen biraz ýaqyttan keıin N.Qılybaıdyń 24-29 mamyr aralyǵynda Qytaı Halyq Respýblıkasynda bolǵany habarlandy. Toǵjanovtyń orynbasary 29 kúni elge oralǵan bolsa, tóbelestiń oryn alǵan bolýy ábden múmkin. «Jel turmasa, shóptiń basy qımyldamaıtynyn» eskersek, tilshiler qaýymy da beker dúrlikpegen bolýy kerek.

Negizinde Toǵjanovtyń sheshen ekenine buǵan deıin de kózimiz jetken edi. Alaıda, Mańǵystaýǵa ákim bolyp kelýimen, qansha jyldardan beri aýdan tizgininen basqany ustaı almaı júrgen týǵan inisi – Marat Toǵjanov áp sátte oblys ákimniń orynbasary bolyp shyǵa keldi. Mundaı effektini Toǵjanov myrza inisiniń saıası bedeli men qyzmetke otyratyn ýaqytynyń jetkenine súıeı saldy. Alaıda qansha jyl boıy laýazymǵa ıe bolmaı júrip, aǵasy ǵana at tizgin ustaǵanda laıyqty bola qaldy ma degen zańdy suraq týady. Qazaqstanda turyp jatqanymyzdy eskeretin bolsaq, mundaı kezdeısoqtyń bolýy neǵaıbyl edi. Ortalyq bılikten aımaqtyń kordalanǵan eńbek bólinisindegi, ultarazdyq pen geografıalyq mekendegi turǵyndarmen memlekettiń saıası ómirindegi mýltıplıkatıvti áserin retteý úshin kelgen Toǵjanov myrza osylaısha óziniń negizgi fýnksıonaldy mindetin umytyp, januıalyq máselelerin retteýge kóshti. Múmkin, mundaı saıası kúrdeli máselelerdi sheshe alatyn deńgeıdegi menedjer emes ekendigin ózi de túsingen bolsa kerek-ti.

Máselen, jıyrmadan jasy endi asqan Toǵjanovtyń qyzy Aıǵanym ákesi ákim bolǵan Mańǵystaý oblysy Aqtaý qalasyna buǵan deıin respýblıkanyń túkpir-túkpirinde ashqan  balalardy tárbıeleıtin "ALGHYR" kompanıasyn alyp keldi. Mundaı qurylymdarǵa memleket tarapynan dotasıa, sýbsıdıa túrindegi qarjylaı kómekterdiń baryn eskerer bolsaq, nege ashpasqa, nege «alǵyrlyq» tanytpasqa deýden basqa ýáj joq. Jıyrmadaǵy jastardyń kóbisi kompanıa ashpaq túgili, búginde jumys taba almaı kúndi kúnge jalǵap júr, alaıda, bul ánniń yrǵaǵy men áýezi bólek.  Árıne bala oqyǵan-toqyǵan,  kásibin ıgergen shyǵar degendi alǵa tartýyńyz da múmkin. Biraq kásibıligi men bilimi eshkimdi beı-jaı qaldyrmaıtyn qanshama talantty, daryndy jastardyń janbaı júrgen «baǵyn» eskeretin bolsaq, kezdeısoqtyq dep aıtýǵa kelmeıdi. Úlken qyzy Aıajannyń da «QazTransOıl» kompanıasyn «qoǵammen baılanystyryp» júrgeni jaıdan-jaı emes. Jalpy Toǵjanovtar januıasy Batys Qazaqstan óńirinde belsendi kásipkerler ekenin sol jerdiń halqy bilip, kórip júrgen dúnıe. Mysaly, januıanyń úlkeni — Toǵjanov Serik quryltaıshysy bolyp tabylatyn  «Brick Products Compani» mıllıardtaǵan kelisimsharttardy oryndap júrgen Jaýapkerligi shekteýsiz seriktestik bolǵan. Sol Mańǵystaýdaǵy ákimshilik quryltaıshysy bolyp tabylatyn —  «KASPII» áleýmettik-kásipkerlik korporasıasy» ulttyq kompanıasy» AQ alyp qarasaq — Investısıalyq kompanıa "Mańǵystaý", JSHS "CASPIY BUILD" (KASPII BILD) JSHS  "CASPIY OPERATING", JSHS "Indýstrıaldy park  Mańǵystaý" kompanıalardan turatyn aımaqtaǵy ekonomıkalyq beınesin qurap otyrǵan úlken qurylymnan atalmysh januıanyń affılıasıalyq belgileri de baıqalǵan.

Iá, siz «On segiz-aq mıllıon halyqpyz ǵoı, rýlyq taıpalyq, mekendik biregeılikti eseptesek kimge kim affılısıalyq kórsetkishte bolmaıdy, halyqqa qyzmet etýshiniń týma – týystary kásippen aınalyssa nesi aıyp» dep aıtarsyz. Munyń anaý aıtqandaı aıyp emes ekeni belgili,  alaıda kásippen, qyzmettik ósý jaǵdaıy men ortasy barlyǵyna «birdeı» ortaq oıyn erejelerinen turýy kerek. Al erekshelik jasalyp, basymdylyq berilip turǵan ortanyń bolýy sybaılastyq pen basqa azamattardyń ómir súrýge degen quqyǵyn taptaý.

Sondyqtan ıdelolgıalyq saıası jumysta kásibı adamdardyń bolǵany abzal!  Toǵjanov myrza resmı bılikten ózine júktelegen — «Mańǵystaý» jobasyn jeterine jetkizip oryndaı almaǵanyna kózimizdi jetkizdik. Prezıdent Toqaevtyń basshylyǵyndaǵy saıası sheshimder jasaýshylar Toǵjanov myrzanyń kásibıligi men kompentettiligine senbeıtin sekildi. Óńirlerdi damytýshy nemese kúrdeli saıası keshendi jobalardan góri, Toǵjanov myrzanyń úırenisken «assambleıalyq» taǵdyry durys sekildi. Sebebi komanda jasaqtaýda menedjerlik daryny men minezi joq kadrǵa eń durysy — dostyq pen beıbitshilikti nasıhattaý!