Jalpy azamattyq qoǵam degenimiz ne? Biz ony qalaı elestetemiz? Árıne,
saýaldy kez kelgen adamǵa tikeleı qoısańyz, olar qapelimde jaýap bere
almaýy múmkin. Rasynda da bul zańdy nárse.
Azamattyq qoǵam týraly aıtqanda, bizdiń kóz aldymyzǵa ne elesteıdi? Eń
aldymen biz osynyń anyqtamasyn bere alýymyz kerek. Siz onyń naqty
anyqtaýyshy joq dep jalpylama jaýap berýińiz kádik. Desek te, jaýapsyz
nárse joq.
Kez kelgen memleket óz azamattarynyń erkin ómir súrýi men
bostandyǵynyń qorǵaıdy. Ata Zańda jazylǵandaı, memlekettiń qaınar
kózi – halyq. Endeshe azamattyq qoǵam–biz ben siz.
Tarıhqa kóz salsaq, adam balasy kúni búginge deıin neshe túrli kúrdeli
kezeńdi bastan keshkeni baıqalady. Biraq ár zamannyń óz kezeńi, damýy men
reformasy bar. Búgin de solaı. Al azamattyq qoǵam termınin árkim ózinshe
túsinedi. Biraq biz azamat retinde qoǵamdaǵy bolyp jatqan oqıǵalardan esh
qalys qala almaımyz. Endeshe, másele mynada: bizdiń qoǵamdaǵy
belsendiligimiz qandaı? Bul saýaldy qoıýymyzdyń zańdylyǵy bar. Desek
te, azamattyq qoǵamnyń negizgi belgileri qandaı? Menińshe, onyń óz
krıterııleri bar. Atap aıtsaq,

1. Qoǵamdaǵy azamattardyń barlyǵynyń teń quqyqty bolýy;
2. Zańnyń ústemdik qurýy;
3. Zańnyń ádilettiligi;
4. Quqyq pen bostandyqtyń shynaıylyǵy;
5. Bıliktegi basqarýshylyq;
6. Zańdylyq pen ádilettilikti saqtaýda memlekettiń halyq aldyndaǵy
jaýapkershiligi.
Atap aıtar bolsaq, azamattyq qoǵamnyń negizgi belgileri osylar. Biraq osy
qoǵamdaǵy seniń belsendiligiń qanshalyqty myqty? Bul endi bólek áńgime.
Desek te, azamattyq qoǵamnyń kúrdeli memlekettik qurylymy bar.
Endeshe olar qandaı?
1. Saıası rejım;
2. Demokratıalyq rejım;
3. Demokratıanyń belgileri;
Al naqty sıpattama berer bolsaq, demokratıanyń qandaı belgileri bar?
1. Bılikti qurýǵa jáne ony júzege asyrýǵa halyqtyń qatysýy;
2. Saıası jáne ıdeologıalyq plúralızm;
3. Demokratıalyq saılaý;
4. Jeke menshikke qol suǵylmaýshylyq;
5. Bılikti bólý;
6. Quqyqtyq memleket:

Joǵaryda atalǵan memlekettik qurylymnyń alty belgisi kelip, anyǵyn
aıtqanda azamattyq qoǵamdy quraıdy.
Rasynda da kez kelgen Qazaqstan azamaty eldegi bolyp jatqan oqıǵalarǵa
óz pikirin bildirýge quqy bar. Biraq bári zań aıasynda ótýi kerek. Árıne,
Sonda ǵana bizdiń azamattyq qoǵamdaǵy belsendiligimiz anyq kórinedi.
Kóshege shyǵyp, baıbalam alyp, shekten shyǵý bul demokratıanyń belgisi
emes. Zańdy qurmettegen adam ǵana tártipti.
Ata Zańymyzda bári de taıǵa tańba basqandaı etip jazylǵan. Demek biz
Konstıtýsıamyzdy qasterleı bilýimiz kerek. Zań aıasynda talap etip,
belsendiligimizdi kórsetkende ǵana azamattyq qoǵam damıdy. Biz eń
aldymen osyny túsinýimiz qajet dep oılaımyn. Bul bir. Ekinshiden, jalpy
adam balasy jeke jáne qoǵamdyq múdde bar. Ras jeke múdde otbasylyq
maqsattarǵa ulasady. Qoǵamda otbasyń, bala-shaǵań úshin ómir súrip
jetistikterge jetý. Al ekinshisi –qoǵamdyq, memlekettik múdde. Bul ortaq
halyqtyq maqsatqa ulasatyny aqıqat. Mysaly, elimizde bolyp jatqan
saıası-ekonomıkalyq oqıǵalarǵa kózqarasyńdy bildirý, qozǵalys,
partıalar qurý zań shyǵarýshy bılikke, parlamentke kelý. Sondyqtan bul
eki múddeniń qaısysy bolsa da, zańnyń aıasynan shyqpasa, sonda ǵana
elimizdegi azamattyq qoǵam damyp, zaıyrly quqyqtyq-áleýmettik qoǵam
qura alamyz.