Qazirgi kezde sot júıesinde irgeli reformalar júrgizilip jatyr. Munyń
aıqyn aıǵaǵy retinde Joǵarǵy sotta jumys istep jatqan 7 topty aıtýǵa
bolady. Bul sonda qandaı top? Nemen aınalysady? Olar naqty aıtqanda,
zań jobalaryn ázirlep jatyr. Quramynda birneshe sýdıalary bar bul
toptar Májiliske zań jobalaryn daıyndaıdy. Aıta keteıik óte saýatty
zańdar usynady. Jalpy zań jobasyn ázirleýge Joǵary Sottyń sýdıalary
ǵana qatyspaıdy. Oǵan zańgerler, advokattar belsene aralasady. Sonyń
nátıjesinde myńǵa tarta usynys kelip túsken kórinedi. Joǵarǵy sot
tóraǵasy Jaqyp Asanovtyń sózine qaraǵanda, bul qujattanama «Sot
júıesiniń 7 túıini» dep atalady. Sonda ol qandaı toptar? Endigi áńgime
kezegin soǵan buraıyq.

1. Minsiz sýdıa. Bul baǵdarlama ne úshin qurylǵan? Shyndyǵynda da minsiz
sýdıanyń bolýy múmkin be? Bul ábden múmkin. Sýdıaǵa senimniń qazirgideı
tómendegen ýaqytynda onyń bedelin qalaı kóterýge bolady? Minsiz sýdıa
baǵdarlamasynyń maqsaty sol –búgingi qoǵam suranysyna saı sapaly jáne
saýatty sýdıalar qalyptastyrý bolyp otyr. Kásibı maman sýdıanyń
keleshegi de kemel bolady. Al sýdıalyqqa úmitkerlerdiń biliktiligin
qalyptastyryp, olardy taǵlymdamadan ótkizý júıesin qalyptastyrý da
úlken mindet. Sondyqtan bul joba atalǵan mamandyqqa qadam basatyn
úmitkerlerdiń kókirek kózin ashady.
2. Úlgili sot. Bul jobanyń da maqsaty úlken. Anyǵyn aıtqanda, sot
qyzmetine qanaǵattaný. Bar maqsat – sot tóreldigine halyqtyńsenimin
arttyrý jáne oǵan qatysty basqarýdyń tıimdi júıesin ekenin aıta ketken
jón.
3. Ádil proses. Halyq tarapynan sot praktıkasy áli de ádil emes degen
pikirler kezdesedi. Sondyqtan bul jobanyń maqsaty – birizdi ádil sot
praktıkasyn qalyptastyrý. Atalǵan baǵdarlamanyń aıasynda halyqtyń
sot isine nemese sýdıanyń sheshimine qanaǵattanbaýynyń sebebi anyqtalyp,
monıntorıng jasalady. Ony joıýdyń baǵyttary kórsetiledi.
4. E-SOT. Qazirgi ýaqytta barlyq sala sıfrlanyp jatqany belgili.
Sondyqtan bul jańashyldyqtan sot salasy da shet qalmaýy tıis. Osy
oraıda İT-qyzmetin paıdalanýdyń paıdasy óte úlken. Mysaly, Qazaqstan
boıynsha sotta mıllıondaǵan is qaralady. Sondyqtan sot isin júrgizý
barysynda kerekti jobalardy komúterge engizgen durys. Bul
sýdıalardyń jumysyn jeńildetýge kómegin tıgizedi. Sot salasynda İT-
qyzmetiniń damýyna qatysty qazir «Sot kabıneti» servısiniń de qyzmeti
artyp keledi.
5. «Ońtaıly orta». Bul baǵdarlamanyń maqsaty ne? Basty maqsat – qoǵam
men sot arasynda tıimdi qarym-qatynasty jandandyrý bolyp tabylady.

6. «Sapaly nátıje». Halyqtyń sotqa senimsizdiginiń bir sebebi, sot
sheshiminiń túsiniksizdigi. Azamattardyń saýaldaryna yqylassyz jaýap
berý, sondaı-aq sot sheshimderiniń ýaqtysynda oryndalmaýy bolyp otyr.
Sondyqtan «Sapaly nátıje» tek qana sapaly jumys isteýdi kózdeıdi.
«Tatýlasý: Sotqa deıin, sotta». Rasyn aıtý kerek, keıbir is materıaldary
jylǵa deıin sozylyp ketedi. Mundaı jaǵdaıda ne isteý kerek? Munyń eń
durysy, eki taraptyń adamdary nemese zańgerler, qorǵaýshylary
kezdesip, bitimge kelýi kerek. Sonda ǵana daýly máseleler sotqa deıin
sheshiledi. Munyń tıimdiligi óte úlken. Birinshiden, sotqa talap - aryz
jazyp ýaqytyńdy shyǵyndamaısyń. Ekinshiden, tatýlasqannyń artyǵy
joq. Kóńiliń keń bolyp, ýaıymsyz júresiń. Negizi mámilege kelgen
mańyzdy bolyp tur ǵoı.