Qasym-Jomart Toqaev Reseı Prezıdenti Vladımır Pýtınniń shaqyrtýymen jyl saıyn ótetin "Valdaı" halyqaralyq pikirtalas klýbynyń XVI plenarlyq sesıasyna qatysty dep jazady Qamshy.kz aqparat agenttigi Aqordanyń saıtyna silteme jasap.

Álemniń ondaǵan elinen kelgen bedeldi saıasatkerler men belgili sarapshylardyń, qoǵam qaıratkerleriniń basyn qosqan bıylǵy forým ǵalamdyq geosaıasattaǵy Shyǵystyń róli taqyrybyna arnaldy.

Memleket basshysy sharaǵa qatysýshylardyń aldynda sóılegen sózinde Qazaqstan tarıhı jáne geografıalyq ornalasý jaǵynan Shyǵyspen de, Batyspen de  baılanys ornatqanyn atap ótti.

– Biz ıslamdyq, konfýsıandyq jáne shyǵysqrıstıandyq órkenıetterdiń toǵysynda ornalasqanbyz. Uly Jibek joly, Altyn Orda, eýrazıalyq ómir salty qazaqtardyń mádenı kodynyń negizgi bólshegin quraıdy,– dedi Qasym-Jomart Toqaev.

Prezıdenttiń aıtýynsha, «Azıa ǵasyry» degenimiz, bul – halyqtyń ósý qarqyny, jalpy ishki ónim, saýda, ónerkásip jáne joǵary tehnologıalyq óndiris.

– 2018 jyly álemniń eń tabysty 500 iri kompanıasynyń 210-y azıalyq bolǵan. Azıa kompanıalary sıfrlyq tehnologıalar salasynda álemdegi kóshbasshylardyń biri sanalady. Bul qurlyqtaǵy elder ǵalamdyq jalpy ishki ónimniń 50 paıyzyn qamtamasyz etip, halyqaralyq saýda men ınvestısıalardy yntalandyrýda,– dedi Memleket basshysy.

Baıandama barysynda ǵalamdyq jáne aımaqtyq damýdyń oń tendensıalarymen qatar, syn-qaterleri de aıtyldy. Qasym-Jomart Toqaev Koreı túbegi, Ońtústik Qytaı teńizi, Kashmır, Aýǵanstan, Iemen, Sırıa, Palestına-Izraıl qaqtyǵys aımaǵy, Iran máselesi sekildi kóptegen aımaqtaǵy qaqtyǵys oshaqtary geosaıasattaǵy «baıaý jarylatyn mınaǵa» aınalǵanyn aıtty.  

Qazaqstan Prezıdenti aımaqtaǵy negizgi elderdiń arasyndaǵy bir-birine degen senim tapshylyǵy, «qyrǵı-qabaq soǵys» elementteriniń qaıta bas kóterýi, qaqtyǵystar, sanksıalar men senimsizdikterge jeteleıtinin atady.

– Azıadaǵy qaýipsizdikti bólshekteýge qatysty tıimdi formýlalar izdeý qajet. Búginde ártúrli ekijaqty alánstar, aımaqtyq jáne sýbaımaqtyq ınstıtýttar «saıasat kórpesin» ózderine tartýda. Qytaı halqy aıtpaqshy, Azıada «bir kórpeniń astynda jatyp, ártúrli tús kóredi»,– dedi Memleket basshysy.

Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstan 2020-2022 jyldary Azıadaǵy ózara yqpaldastyq jáne senim sharalary jónindegi keńeske tóraǵalyq etý barysynda ózge de kópjaqty ınstıtýttarmen baılanysty kúsheıtýdi josparlap otyrǵanyn málim etti.

Qazaqstan basshysynyń aıtýynsha, klımattyń ózgerýi de kún tártibindegi ózekti másele bolyp qala bermek.

– Ǵalamdyq jylyný muzdaqtardyń erýin, shóleıtter men topyraqtyń qunarsyzdanýyn jyldamdatyp jiberedi. Osyǵan baılanysty Azıadaǵy qaqtyǵystar taza aýyz sý kózderin baqylaýǵa qaraı oıysýy múmkin. Al bul – Ortalyq Azıa aımaǵyndaǵy turaqsyzdyq týdyrýy yqtımal máseleniń biri ekeni belgili,– dep málimdedi Prezıdent.

Memleket basshysy qaqtyǵystardyń aldyn alý maqsatynda ózge memlekettermen jáne halyqaralyq uıymdarmen júıeli jáne birlesken jumys júrgizýdi durys dep sanaıtynyn aıtty.

Sonymen qatar, Qazaqstan EAEO aıasynda konstrýktıvti jumysty jalǵastyra bermek.

– Konúnktýranyń nasharlaýyna baılanysty týyndaǵan qıyndyqtarǵa qaramastan, bizdiń ujymdyq birlestigimiz bedeldi ekonomıkalyq uıymǵa aınalyp keledi. Buǵan uıymnyń saýda áriptestik jelisiniń Sıngapýrdan Serbıaǵa deıingi keńistikti qamtýy aıqyn dálel,– dedi Qasym-Jomart Toqaev.

Elimizdiń bitimgershilik máselesindegi ustanymyn aıta kele, Prezıdent Qazaqstannyń aımaqtyq qaqtyǵystardy retteýde ádil araǵaıyndyqty jaqtaıtynyn aıtty. Memleket basshysy Taıaý Shyǵys úshin, onyń ishinde, Sırıa boıynsha Astana prosesinde  ómirsheń sheshimder izdestirýge daıyn ári qoldaýǵa ázir ekenin málimdedi. Qazaqstan sońǵy aılarda shıelenisip ketken Aýǵanstandaǵy jaǵdaıdy baqylaýda ustaıdy jáne kómektesýdi jalǵastyra beredi.

Memleket basshysy Qazaqstannyń árqashan qarýsyzdaný men syndarly dıplomatıany jaqtaıtynyn atap ótti. 

– Qaýipsizdik problemalaryn sheshýde ujymdyq kózqarastardy sarapqa salatyn alań ekenin dáleldegen Azıadaǵy ózara yqpaldastyq jáne senim sharalary jónindegi keńes zor ról atqarýy múmkin. Osy forýmdy tolyqqandy uıymǵa aınaldyrý máselesin talqylaıtyn ýaqyt keldi,– dedi Qasym-Jomart Toqaev.

Baıandamada Qazaqstan qazirgi zamannyń syn-qaterlerine tótep berý qyzmetin jalǵastyra beretini aıtyldy.

– Qaýipsizdiktiń san qyrly qaterlerin keshendi túrde sheshpeı, Azıanyń ekonomıkalyq ǵajaıybyn júzege asyrý múmkin emes. Ujymdasyp áreket etpesek «Azıanyń damý ǵasyrynyń» ornyna búkil ǵalamǵa kesiri tıetin kómeskilengen «Azıanyń kúńgirt kúnderine» tap bolýymyz múmkin,– dedi Prezıdent.

Qasym-Jomart Toqaev Batystyń ózara is-qımylynsyz Shyǵysta tıimdi qaýipsizdik arhıtektýrasyn qalyptastyrý múmkin emes dep sanaıdy. Osy oraıda, ol Qazaqstannyń AÓSSHK men EQYU uıymdarynyń múmkindikterin biriktirý týraly usynysyn eske saldy.

– Bizdiń aımaqtaǵy ortaq jumysymyzdyń negizgi baǵyty terorızm jáne ekstremızmmen, uıymdasqan qylmyspen, zańsyz mıgrasıamen, esirtki tasymalymen kúres bolýy yqtımal. Al adamı kapıtaldy damytý, memlekettik basqarýdyń úzdik úlgilerin engizý, ınovasıalyq múmkindikterdi jetildirý, sý resýrstaryn tıimdi ári teńdeı paıdalaný – bizdiń jasampazdyq jolyndaǵy damýymyzdyń basty baǵdary bolýy tıis,– dedi Memleket basshysy.