Sońǵy ýaqytta elimizde qara altyn urlyǵynyń beleń alǵany son­shalyq, munaı jáne munaı ónimderiniń kóleńkeli aınalymy qylmystyq qu­ry­lym­­dardyń negizgi tabys kózine aı­nal­dy. Bıylǵy jyldyń aqpanynda Mańǵys­taýda munaıdy tonnalap urlaǵan qyl­mys­tyq top ustaldy Qamshy.kz aqparat agenttigi turkystan.kz deregine súıenip.

Bú­gin­gi tańda eldegi jalpy ishki ónimniń 30 paıyzy, al eksport­tan túsetin tabystyń jartysy – mu­naı-gaz ónerkási­bi­niń úle­si.  Qazaqstan búkil álemdegi jalpy munaı ónimi­niń (kúnine 90 mln barelden astam) 1,8  paıyzyn (kúnine 1,719 mln barel) berip otyr.

Ótken jyly Qazaqstanda 77, 5 mln dollar munaı óndirilse, bıylǵy jyl­dyń alǵashqy 5 aıynyń ózinde 36,5 mln tonna shıkizat alyndy. Memleket úmit artyp otyr­ǵan úsh ken orny – Qashaǵan, Teńiz ben Qarashyǵanaqtan jalpy kólemi 21,7 mln tonna qara altyn óndirildi.

2019 jylǵy qańtar-mamyr aılarynda 6,7 mln tonna qara altyn qaıta óńdeýden ótti, ıaǵnı 2018 jyldyń sáıkes kezeńimen salys­tyrǵanda 5 paıyzdyq ósim bar.

Ener­getıka mınıstrliginiń deregin­she, 2019 jyldyń al­ǵashqy úsh aıynda elimizden jalpy kó­lemi 16 mln tonnadan astam munaı eks­port­talyp, qazynaǵa 7,4 mlrd dollar quıyldy.

Oblystyq Ekonomıkalyq tergeý departamentiniń málimetinshe, qylmys­tyq top músheleri munaıdy urlaý boıyn­sha arnaıy syzba daıyndaǵan. Olar ta­sy­mal­daý jáne kiristerdi zańdastyrý prosesin retke keltirgen. Top basshysy qajetti máli­met­terdi jınap, qylmystyq uıym­nyń bolashaq múshelerin taýyp, olardy oqy­typty. Jalpy, topta 12 adam bolǵan kórinedi. Urylar áýeli elden tys jerden satyp alýshy izdegen. «Klıent» tabylǵan kezde qylmyskerler magıstraldy munaı qu­byryn kesip, munaıdy avtokólikke quıyp oty­rypty. Urlanǵan munaı temir jolmen Reseıge munaı qaldyqtarynyń qospasy retinde tasymaldanǵan. Qylmystyq áre­ket­ten túsken kiristerdi zańdastyryp otyrýdyń da tetigin tapqan.

Ekonomıkalyq tergeý departamenti­niń deregine súıensek, qylmystyq top 2017 jylǵy tamyzdan 2019 jylǵy aqpanǵa deıin el baılyǵyn tonap kelgen. Qara-Oba ken ornyndaǵy konservasıa­lan­ǵan munaı uńǵymala­ry­nan jáne «Ózen – Jetibaı – Aqtaý» ma­gıs­traldy munaı qubyrynan qara altyndy alańsyz úptegen. Urylar jalpy kólemi 2420 tonna munaı urlap, memleketke 348,7 mıl­lıon teńge shyǵyn keltirdi.  QR Qyl­mystyq kodeksiniń 13 baby boıynsha qoz­ǵalǵan istiń mate­rıal­dary myńnan asa býhgalterlik qu­jat­tardy esepteme­gen­de 30 tomǵa jetken. Materıaldarynyń kólemi boıynsha «erekshelengen» taǵy bir qylmystyq is ótken jyly Qyzylorda oblystyq Qyl­mys­tyq ister jónindegi maman­dan­dy­rylǵan aýdanaralyq sotynda qaralǵan edi. Jıyntyǵy 149 tomdy quraǵan qyl­mys­tyq is materıaldaryna súıensek, óńirde 2 uıym­dasqan qyl­mys­tyq top qu­ryl­ǵan. 1-top mú­sheleri «Qonys», «Jy­lan­dy qyr» ken orny men «Qumkól-Tuz­kól» jáne «Shym­kent-Pavlodar» munaı qu­byrynan qara altyn urlaýdy uıym­das­tyrǵan. Asty­r­tyn iske munaı kompa­nıa­larynyń jumys­shylary men kúzet­shi­leri jáne ká­sibı dá­neker­leý­shiler tar­tyl­ǵan. Al ke­lesi top urlanǵan munaıdy saqtaý, tasy­mal­daý jáne satýmen aına­lys­qan. Tipti kór­shiles mem­leket­terge de kó­mir­sýtek shıkizatyn jet­kizip otyrǵan. Munaıshylar, kásipkerler men olar­dy qoldap-qorǵaǵan burynǵy kólik pro­ký­rory men polısıa polkovnıgi bar – qara altyndy zańsyz jolmen saýdalaýǵa qatysqan barlyq 21 adam óz jazasyn aldy.

Avtory: Anar Lepesova