Prezıdent Q.Toqaev ulttyq qoǵamdyq senim keńesiniń otyrysynda beıbit jınalystar týraly jańa zań ázirleýdi tapsyrǵan. Osyǵan oraı "Ashyq Úkimet" saıtynda "Qazaqstan Respýblıkasynda beıbit jınalystardy uıymdastyrý jáne ótkizý tártibi týraly" zań jobasynyń tujyrymdamasy jarıalandy. Onymen tanysqan ár azamat óz usynysy men talap-tilegin qaldyra alady. Qamshy tilshisine pikir bildirgen zańgerdiń biri mıtıń, beıbit jınalys týraly zańnyń bolýynyń ózi adam quqyǵyn shekteý dese, kelesi zańger bir qaınaýy ishindegi bul zań jobasy jetildirýdi qajet etedi degendi aıtty.

Quqyqtanýshy Rýslan Túsipbekov "azamattardyń beıbit túrde jınalý quqyǵy eshkimnen ruhsat suramastan júzege asyrylýy tıis" deıdi.

– Zań degen áýeli adam quqyǵyn shekteý. Azamattardyń beıbit túrde jınalýy úshin eshqandaı shekteý bolmaýy kerek. Qansha adam, qandaı maqsatpen, qaı jerde, qaı ýaqytta jınalatynyn ózi bilýi tıis. Batys elderinde mundaı zań joq. Pikirin bildirý quqyǵy adamnyń tabıǵı quqyqtaryna jatady. Memleket adamnyń tabıǵı quqyǵyn júzege asyrýǵa ruhsat beredi deýdiń ózi kúlkili, – dedi Rýslan Túsipbekov.

Quqyqqorǵaýshy, zańger Abzal Quspan kez kelgen zańdy joba kezinde talqylaýdyń, ásirese qazaq tildi ortada talqylaýdyń mańyzyna toqtaldy.

– Táýelsizdik alǵannan beri ótken mıtıńilerge nazar aýdarsaq, qatysýshylardyń shamamen 90 paıyzy qazaq tildi ekenin kórýge bolady. Mıtıńilerge shyqqandar qazaqsha sóılep, talaptaryn qazaqsha qoıyp júr. Sanksıalanǵany bar, sanksıalanbaǵany bar, Jańaózendegi oqıǵa bolsyn, jer mıtıńileri bolsyn negizinen alańǵa shyqqan – qazaq tildi orta. Sońǵy 30 jylda qazaq tildi ortanyń saıası belsendiligi arta tústi. Sáıkesinshe, mıtıńilerdi retteıtin zań jobasyn qazaq tildi orta keńinen talqylaýy qajet. Óıtkeni erteń osy zańmen retteletin bolady, osy zańmen sottaıtyn bolady. Sondyqtan qazaq tildi orta jobany talqylaýda enjarlyq tanytpaǵany durys, – dedi zańger.

Abzal Quspannyń aıtýynsha, zań jobasy Qazaqstandaǵy azamattyq, qylmystyq zańnama sıaqty óte qıyn tilde jazylǵan. Zańnyń túsiniksizdiginen elde qarapaıym azamattar ony jiti bile bermeıdi. Sáıkesinshe, zańdaǵy shıki tustardan beıhabar. Muny sot prosesterinde úkimet, bılik óz paıdasyna jıi paıdalanyp ketedi.

Zańger zań jobasynyń birneshe shıki tusy baryn atap ótti.

– Zań jobasyna sáıkes, 250 adamǵa deıin qatysatyn beıbit jıyndar men mıtıńilerdi uıymdastyrýda jergilikti atqarýshy organdardy habarlandyrý tártibi kózdelgen. Mıtıń qatysýshylary odan kóp bolsa, ruhsat suralýy kerek. Al alda-jalda mıtıńige qatysatyndar 251 adam bolyp ketse, onda mıtıńini uıymdastyrǵan tulǵa jaýapkershilikke tartylady. Eger osylaı eki márte jaýapkershilikke tartylatyn bolsa, ol adam beıbit jıyn, mıtıńi uıymdastyrý quqyǵynan aıyrylady. Bul – qoldan jasalǵan shekteý. Adam quqyǵyn aıaqasty etý. Demokratıalyq kórinisterden alystaý. Muny atalmysh zań jobasynyń úlken kemshiligi der edim. Sondaı-aq habarlandyrý úrdisinde qanaǵattandyrý, qanaǵattandyrmaý máselesi qaralmaýy kerek. Zań jobasyndaǵy eki birdeı bapta habarlandyrýdy qaraý tártibi kózdelgen. Bul baptar habarlandyrý tártibiniń mańyzyn joıyp otyr. Sonda mıtıńige qatysty reformanyń aty – habarlaý, is júzinde – ruhsat suraý bolaıyn dep tur, – deıdi ol.

Quqyqqorǵaýshynyń sózinshe, mıtıńi ótkizý týraly habarlandyrý burynǵydaı 10 jumys kúni buryn jergilikti atqarýshy organǵa habarlanýy tıis. Biraq habarlanǵan mıtıńige bılik kez kelgen ýaqytta tyıym sala alady.

– Bılik habarlanǵan mıtıńige op-ońaı tyıym sala alady. Onyń sebebi santúrli bolýy múmkin. Máselen, "azamattardyń ómirine qaýip tónip tur" dep habarlanǵan mıtıńini boldyrmaı qoıý bılik úshin túk emes, – dedi quqyqqorǵaýshy.

Abzal Quspan zań jobasynda mıtıń ótkizetin oryndar qalanyń syrtynda emes, ortalyǵynda bolsyn degen talap eskerilmegenin aıtty.

– Qandaıda bir adam mıtıńige aıdalaǵa aıqaılaý úshin shyqpaıdy ǵoı. Ol bılikke narazylyǵyn, talap-tilegin betpe-bet aıtý úshin, bılikke qanshalyqty narazy ekenin bildirý úshin shyǵady. Jáne oǵan múmkindik berilýi tıis. Azamattar mazalaǵan máselelerin sol salaǵa jaýapty naqty vedomstvo ǵımaratynyń aldyna baryp bildirýi kerek. Qoıǵan talaby boıynsha tıisti tulǵadan jaýap ala alýy mindetti. Halyqaralyq zańnama boıynsha solaı. Bizdiń zańda mundaı múmkindiktiń bolmaýy eski zańnyń sarqynshaǵy der edim, – dep atap ótti zańger.

Quqyqqorǵaýshy pikirinshe, zań jobasynda jýrnalıserdiń mıtıńi kezinde ózin qalaı ustaý kerek, qandaı quqyqtary, qandaı mindetteri bary týraly tustar artyq.

– Óıtkeni jýrnalıser qyzmeti BAQ týraly zańmen rettelgen. Eger atalmysh zań jýrnalıser qyzmetin retteıtin bolsa, onda polısıa qyzmetkerleriniń qyzmeti de rettelýi tıis. Joq, olar óıtpeıdi. Tek jýrnalıserdiń mindetin belgilep qoıǵan. Negizi bul zań shyǵarý úrdisine qaıshy dúnıe, – deıdi quqyqqorǵaýshy.