«Sońǵy aptada Qazaqstanda oryn alǵan teńge devalvasıasy ádettegideı  kezekti ekonomıkalyq qatelikterdiń jáne beırasıonaldy sheshimderdiń biri boldy»,-deıdi eks-premer-mınıstr Ákejan Qajygeldın myrza.

Naryqtyq ekonomıkadaǵy demokratıalylyq – halyqtyń ómir súrý kórsetkishine eseptegende  Úkimet pen Ulttyq banktyń qabiletsizdigin kórsetetin basty ındıkator ekenin kórsetedi.

«Qazaqstanda belgili bir kezeńnen bastap negizgi kórsetkishti – jalpy ishki ónimniń jáne ulttyq valútanyń aıyrbas kýrsymen ólshenetin boldy. JİÓ ósiminiń jergilikti valútaǵa shaǵyp, nátıjesinde paıda bolatyn baǵa ósimin shıkizat naryǵynda eseptep, qarapaıym turǵyndarǵa ekonomıkalyq strategıa dep kórsetilip kelgen»,-deıdi Ákejan Qajygeldın QazTAG-qa bergen suhbatynda.

Onyń pikirinshe, ulttyq valútanyń ózgerissiz baǵamy ekonomıkalyq turaqtylyqty kórsetetinin, ony qandaı joldarmen ustap turǵandyǵyn Úkimet túrli joldarmen jasyryp kelgen. «Prezıdent Nazarbaevqa da ýaıymdaıtyn eshbir sebep joq degen jalǵan ýádelerdi jaýdyrýmen boldy. Prezıdentti osyǵan sendirdi. Prezıdent te halyqqa joldaýlarynda Úkimettiń jalǵan statısıkasyn qaıtalaýmen boldy. Alaıda, Prezıdenttiń mańaıyndaǵy arnaıy mamandar Ulttyq bank pen Úkimettiń qatelikteri úshin jaýap beretin kúnniń týatynyn, ekonomıkalyq kýrsty bulaı ustap tura almaıtynyn eskertken-di. Solaı boldy da»,-deıdi Á.Qajygeldın.

Eks-premerdiń oıynsha, qazirgi tańda qarjylyq qıyndyqtan shyǵýdyń eki joly ǵana bar. Birinshisi – belsendi túrde jańa reforma jasaý arqyly damýdyń jańa baǵyttaryn aıqyndaý. Bul oraıda Prezıdent Nazarbaevtyń tyǵyryqtan shyǵatyn sheshimderdi qabyldaı alatynyn bárimiz bilemiz. Uzaq jyldar boıy bılik tizginin ustap otyrǵan Elbasy damýdyq demokratıalyq, ádil sheshimin taba biletinine eshbirimizdiń kúmánimiz bolmasa kerek-ti. Árıne, Prezıdent myrza da qazirgi daǵdarysty 2000-jyldardyń basynda josparlanǵan reformalar jáne modernızasıalar úshin sórelik meje etip qarastyrý kerektigin bilip otyrsa kerek. Bálkim, onyń mınıstrleri ýáde etkendeı Qazaqstandy munaıǵa táýeldi ekonomıkadan aryltý jáne shıkizattyq ekonomıkany dıversıfıkasıalaıtyn ýaqyt jetken bolar.

Eks-premer aıtqan ekinshi senarı – ekonomıkalyq saıasatta eshbir ózgeris jasamaı, baıaǵydaı teńge baǵamynyń ósýine úmitpen qarap otyra berý. Dálirek aıtsaq, teńge baǵamynyń ósýin kútý.

«Alǵashqy senarı bizde buryn da bir márte jasalǵan. Bul óz kezeginde Qazaqstan ekonomıkasyn aıaǵyna tik turǵyzdy dep aıtýymyzǵa ábden bolady. Sol úshin tájirbıemizge súıene otyryp, naqty sheshimderdi qabyldaıtyn ýaqyt jetti. Áıtpegende, Qazaqstan da Argentınanyń kúıin keship qalýy bek múmkin. Mysaly, Argentına kezinde álemdegi ekonomıkalyq áleýeti qýatty 10 memlekettiń qataryna kirgen. Endi mine, 40 jyldan astam ýaqyt ótse de daǵdarystyń sheńgelinen shyǵa almaı keledi»,-deıdi Ákejan Qajygeldın myrza.

Qajygeldınniń pikirinshe, birinshi kezekte Ulttyq bank tóraǵasyn qyzmetinen bosatý qajet. «Eger Kelimbetov óziniń qyzmetinde qala beretin bolsa, onyń málimdemelerine eshkim senbeıtin bolady. Qarapaıym halyq ta, sheteldik ekonomıser men saıasatkerler de endigi jerde Kelimbetovke senýden qalǵan. Qazaqstan tarıhynda ol óziniń ne istep júrgenin bilmeıtin ekonomıs retinde qalatyny da sózsiz. Sonymen qatar, sanaly túrde halyqty aldap soqty»,-deıdi Qajygeldın.

Iá, Ulttyq bank tóraǵasy eldegi bas bankır sanalatyndyqtan onyń qyzmettik karerasy da kirshiksiz bolýy kerek edi. «Sondyqtan da men Prezıdent Nazarbaevqa Ulttyq bank tizginin Oraz Jandosovqa tapsyrýǵa keńes berer edim. Jedel arada Jandosovqa komanda jasaqtaýǵa jáne jańa ekonomıkalyq saıasatty júıeli túrde júzege asyrýǵa múmkindik berý kerek»,-deıdi Á.Qajygeldın.

Qajygeldınniń pikirinshe, Jandosovty atalmysh qyzmetke taǵaıyndaý arqyly halyqaralyq qarjy ınstıtýttarynyń senimin qaıtarýǵa jáne sheteldik ınvestorlardyń jumystaryna senimdilik ákelýge, sonymen qatar, halyqtyń Ulttyq bankke degen kózqarasyn túzeýge jol ashary sózsiz. Sondaı-aq, bul úshin keminde 3-5 jyl ýaqyt ketetinin de aıtqan.

«Qazaqstan Úkimeti 2008-2009 jyldardaǵy daǵdarysty tolyǵymen eńserdik dep málimdegende asyǵystyq jasaǵany búginde áshkerelenip otyr ǵoı. Negizinde sol kezdegi daǵdarystyń tetikteri qalǵan edi. Daǵdarys jańa kelgen joq, jalǵasyp jatyr. Qazir endi jaǵdaı ýshyǵyp ketken»,-deıdi eks-premer myrza.

Já, munaı eksportynan túsetin kólkósir paıda men shıkizat naryǵynan keletin paıdaǵa masattanyp qalǵan úkimetimizdiń  jaǵdaıdyń budan ári de osylaı jalǵasa berýine sengeni túsinikti. Endigi jerde Prezıdent myrza ózin de halyqty da aldap kelgen Úkimetke qandaı shara qoldanady eken degen saýal kókiregimizde qalatyny sózsiz.  Prezıdent Nazarbaev  Úkimet pen Ulttyq bank basshylaryn otstavkaǵa jibermese – halyqtyń narazylyǵyn týǵylyp almaı ma?

Nurgeldi Ábdiǵanıuly

«Qamshy» silteıdi