Úıdegi tynyshtyqty tońazytqyshtyń gýili ǵana buzǵandaı. Onyń da dybysyn baıqamas pa edi, tek kóshý týraly oılanǵanda januıasynyń aınymas serigine aınalǵan osy bir qurylǵynyń ornyn aýystyra berýge bolmaıtyny esine túsedi. Qalanyń ishinde kóship-qonyp júrip-aq artynan kelgen jasaýynyń barlyǵynyń tozyǵy jetip tynatyn boldy. Aǵaıyn arasynda uıatqa qalmaıyn dep artynan úıip-tógip alyp kelgen dúnıeniń úıiń bolmasa shyrqy joq ekenin Nazym úsh jyldyń ishinde ábden túsindi. Kúndizgi kelip ketken qojaıynsymaqtyń sózin jetkizgende otaǵasy kóńilsiz baryp tósekke jata qalǵan. Aldymen as-aýqatyn bermeı, esikten ene bergende jaısyz habardy jaıyp salǵanyna ókinip otyrǵan kelinshek maıda-shúıde zattardy qoraptarǵa salyp kóshýdiń qamyna kirise berip edi, tyqyrdy estı qoıǵan Jomart:
- Asyqpasańshy, erteń qojaıynǵa habarlasyp ózim mán -jaıdy anyqtaıyn. Bir úıdiń eki birdeı qojaıyny bolýy múmkin emes qoı,-dedi ashýdy sabyrǵa jeńdirgen syńaıdaǵy únmen. İshin kótere almaı, aıaǵyn áreń alyp júrgen kelinsheginen kóshý kezindegi árketi jınastyrýdan aspaıtynyn ol jaqsy biledi.
- Onda turyp tamaǵyńdy ishseńshi,-dedi kelinshek bir úmittiń jylt etkeni men kúıeýiniń áli uıqyǵa kete qoımaǵanyna qýanyp.
- Tábetim tartpaı tur, kúndiz boıy ishim burap aýyrdy. Kel, odan da jatsańshy.
- Tym bolmaǵanda qara shaı ishseńshi.
- Sháı uıqyny qashyrady, erte turýym kerek. Onsyz da kesh keldim.
Qýyqtaı ǵana bólmeniń as úıi men jatyn jeri bir. Sondyqtan Jomartqa tynyshtyq berý kerek ekenin túsingen júkti kelinshek jaryqty sóndirip, tósekke qaraı jaqyndap keledi.
- Baıqa «qarnyńdy» qarańǵyda soǵyp alma,- dep, kóńilsiz kúıeýi jolyna telefonnyń jaryǵyn túsirdi.
- Oı, eki attam jerdi kóz túgil aıaǵymyz da jattap aldy ǵoı,-dep kelinshek páter aýystyrǵannan jalyqqanyn bir bildirip qalǵysy kelgendeı zildi sóıledi. Kóńilsiz domalap jatqan ekeýi uıqyǵa kete bergende tońazytqyshtyń daýsy da tynyshtyq álemine sińip bara jatty.
Nazymnyń telefony uıqy áleminiń esigin qaǵyp, úsh ret bez-bez etti. Ekeýi jastyqtan basyn birdeı kóterdi. Telefondy qolǵa alǵansha degbirsizdengen Jomart oǵan túsken hatty birge oqymaqqa yńǵaılanyp alypty. Baılanys qyzmetin kórsetetin ortalyqtan ekenine senimdi. Biraq kim bilsin, aqyry oıanǵan ekensiń, birge oqı salý qajet emes pe? Joq hat Nurboldan kelipti: «Keshirshi. Aqymaq boldym. Kúıeýińdi tasta, men seni súıemin. Júkti ekenińe qaramastan seni alýǵa bel býdym», dep jazylyp tur. Biraz únsiz otyryp qalǵan Nazym:
- Osy Nurboldyń deni saý emes qoı deımin,-dep baryp kúıeýine qarap edi, onyń kóziniń aǵyndaǵy tamyrlary qyzaryp ketkenin baıqady.
- Sonymen bárin durystap túsindir. Onyń deniniń saý nemese saý emes ekenin menen jaqsy biletin bolyp tursyń ǵoı.
- Jomart, onyń ne? Sen onyń atyn birinshi ret bilip otyrǵan joqsyń ǵoı.
- Biz úılengen soń jańa ómir bastamaq bolǵanbyz. Al seniń buryńǵy ómiriń bizdi túnde túrtkilep oıatyp jatsa, men qarap otyrýym kerek pe?
Sońǵy suraqty qoıyp jatyp ashýly kúıeý áıeline tónip kelip onyń jaǵyna jarmasa:
- Aıt shynyńdy, saıqalsyma! Onymen kúnde men joqta sóılesip júrsiń ǵoı.
- Joooomaaart, aýryp ketti.
Áıeliniń ıegin qatty qysyp jibergenin endi túsingen kúıeý ony ary qaraı ıtere saldy. Júkti kelinshek jastyqqa jalp ete tústi. Jaryqty jaǵyp, shylym shegýge kiristi. Buryn úıdiń ishinde shylym shekpeıtin ol, tysqa shyqqysy kelmedi. «Shynymen onyń ómirinde buryn Nurboldyń bar ekenin bildim ǵoı, meniki ne qylyq»,-dep oılady. «Men seni kútýden sharshadym, basqa qyz taptym, soǵan úılenemin»,-dep jazǵan hatyn da oqyǵan. Oǵan Nazym aǵyl da tegil jylaǵanda ózi jubatqan. Burynnan unatyp júrgen bir topta oqıtyn qyzdyń jigiti bulaısha jazǵanyna jubatyp otyryp, qýanyp edi. Osylaısha bir hat oǵan aspandaǵy aıdy op-ońaı alyp bergen. Endi ol aıdy eshkim tartyp ala almaıdy dep oılap júrgen. Sóıtse, shirkiniń júkti bolsa da alamynǵa shyǵypty.
-Jomart, qatty aýyryp jatyrmyn.
Jomart úndegen joq. «Jaı ǵana ıeginen ustaǵanǵa bálsine qalýyn»,-dep oılady.
-Jomart, tósektiń barlyǵy sý bolyp ketti, ishim aýyryp barady.
-Oıbaı-aý ne deısiń, onyń ne?
Asyǵys kelinshegine jaqyndady. Ol qara terge túsip jatyr eken. Rasymen tósek malmandaı bolypty.
***
Úsh kún boıy dárigerler Nazymnyń kelip turǵan tolǵaǵyn qaıtaryp, balany jatyrda ustaýǵa tyrysyp edi, bolmady. Osylaısha ókpesi jetilmegen alty jarym aılyq bala jaryq álemge asyǵys keldi. Ázirge dárigerler vakýmde jatqan qyzyl shaqaǵa ókpe jetildiretin dáriler darytyp álek. Olar Nazymdy basqa balalarǵa qaraǵanda shaqalaǵyń jaqsy jetilip kele jatyr dep aıtyp jubatyp qoıady. Kelinshek bul jubanyshty sózdi kelgen saıyn keshirim suraıtyn kúıeýine jetkizedi. Jomarttyń ózin osynshalyqty kinalaı beretinine Nazym ózin yńǵaısyz sezinedi. Úsh jyl ishinde bir ret qol kóterip kórmegen jigittiń namsynyń qaınaýdaǵy qazandaı burq ete qalǵanyn ol jaqsy túsinedi. Onyń ústine balanyń aman qalýynyń janynda keshirý men kektesý degen uǵymdar túkke turǵysyz sekildi. Al Jomart olaı oılamaıdy.
Eger vakýmdaǵy bala beri qaramasa, ol ómir boıy ózin kinalap óter edi. Ol osy úreıin Nazymǵa basqasha jetkizedi. Sondyqtan ol kúndiz boıy oı ústinde sary mashınanyń kúregin topyraqqa qatty batyryp, osyp-osyp jiberetin ádet shyǵaryp alǵan. Qarsy aldynda qolyn bulǵap turǵan jumystasyn kórip, mashınanyń alyp kúregin ózine qaraı búkti de shýdy toqtaty. Endi yrjaqtap kele jatqan jumystasyna qulaq túrdi.
-Saǵan ne bolǵan? Atyńdy on besimiz hormen aıtsaq ta estimeısiń ǵoı. Qatyny ul tapqan sen ǵana ma ediń? Júr tústeneıik.
-Oı qyljaqbas. Tym bolmasa vakýmdaǵy balamen qaljyńdamsań bolmaı ma?
-Óı, áli-aq erteń jigit bolyp ketedi. Ol kóshpendilerdiń tuqymy ǵoı. Tymaqta jatyp adam bolǵan babalarmyz, vakým-sakýýmyńdy bilmeımin, júr-júr.
Qansha qyljaqtasa da, kamaz júrgizetin jigittiń tymaq týraly oıy Jomartty bir serpiltip tastady. Aýyzy-aýzyna juqpaıtyn sabaz ekskavatordan túsip kele jatqan jigitke taǵy bir tań qalysyn jetkizip jatyr.
-Osylar qyzyq, eı. Byltyr ǵana jol salypty. Endi bıyl qubyr jańartady. Aldymen qubyr jańartyp, sodan soń jol salmaı ma? Myna Jomart byltyr ǵana salǵan tegis joldyń tıpylyn shyǵaryp qazyp tastady.
Jigitter tús aldyndaǵy qaljyńǵa qaryq bolyp, asqanaǵa attandy.
***
Jomarttyń jumysy kóp. Arasynda perzenthanaǵa suranyp baryp keletin ekskavatorshynyń jumysy toqtasa, basqalaryna aıtarlyqtaı áser etedi. Sondyqtan ol túski astan keıin burynǵydaı toqty basaıyq dep ózgeler sekildi uzaq shylym shegip turmaıdy. Sary mashınaǵa kirgen soń oı jeteginde kartaǵa qarap qazýǵa kirisedi. Aldyna qarasa baǵanaǵy qyljaqbas taǵy qolyn bulǵap tur. Shylymy taýsylǵan bolar degen oımen ol topyraqty taǵy bir ret osyp qalyp edi, álginiń qol bulǵaǵandy bylaı qoıyp, qos qolyn kóterip sekirgeni... Alyp kúrekti nusqap, qolyn joǵary- tómen kóteredi. Aýzy «toqta-toqta» dep jatqan sekildi. Kúrekti jıystyryp, ol otalyp turǵan mashınadan tysqa shyqty. Qaıta kirip sary ekskavatordy óshirdi. Qyljaqbastyń qasyna basqa da jumysshylar jınalyp qalypty.
- Onyń ne Jomart?
- Ne boldy?
- Kartaǵa qaramaımysyń? Sen tok jelisin kesip tastadyń ǵoı.
Jigit ishke kirip, kartaǵa qarady. Rasymen múlt ketipti.
-Qudaı-aı, endi sógis alatyn boldym.
-Tym bolmasa qyzyl syzyqpen qazýǵa tıis jerde elektr jelisi jatqandyǵyn kórsetpeı me eken,-dep buny qyljaqbas kamazshy qorǵashtap jatyr. Murtty brıgadır Jomartqa sógis jarıalap kórmepti. Onyń sońǵy kezdegi jaıynan habarsyz da emes. Qyljaqbastyń sózine murtyn kerip kúlgendeı boldy da:
- Jomart perzenthanaǵa erte jiberý úshin jumysty toqtatqan amalyń ǵoı, ıa,-dedi. Jomart únsiz ǵana kartaǵa taǵy kóz tastady.
- Kamazshynyń sóziniń jany bar, oqyǵan qý emes pe, tok jelisi týraly eskertý syzylýy tıis edi. Kelinshegiń men balańa baryp kel. Bári bir jelini jalǵamaı jumys júrgizbeımiz.
***
Alyp ushqan júreginiń jyldamdyǵyna qos aıaǵy ilese almaǵandaı almaǵaıyp kúı keship perzenthanaǵa jetken jigittiń qońyraýyn Nazym kótergen joq. Ádette telefon arqyly terezege kelinshegin shaqyryp alyp ekeýi birin-biri kórip turyp sóılesetin. Búgin erte keletinimdi bilmeı, uıyqtap jatqan bolar degen oımen qaıta nómirdi teredi. Biraq dybysqa saq kelinshegi bulaı únsiz qalmaýshy edi. «Ne de bolsa qabyldaý bólimindegi qyzdardan alyp kelgen tamaǵymdy bereıin»,- dep oılady. Esikti ashyp qalsa, aýrýhananyń ishinde ólerdeı ózeýrep balaýyz shamdar bolmashy sáýle shyǵaryp tur. Sáýle ólimshi bolǵanymen dárigerler abyr-sabyr júgiris ústinde. Birin-biri tyńdamaı júgirip júrgeni astyńǵy qabatqa estiledi.
- Qaryndas, myna sómkeni on úshinshi bólmege jetkizesiz be?
- Famılıa,-dep dińk etti jaryqsyz álemde ótinish aıtyp otyrǵanyn jaqtyrmaǵanyn sezdirgen tolyq kelinshek.
- Nurjigit Nazym.
Ala kózimen bir qarap, ornynan áreń qozǵalǵan kelinshekke kók oramasy bar «Qazaqstandyq» degen shokoldty ustata qoıdy da:
-Telefonyn kótersin dep aıtyp jatyr deńizshi,- dep jymıdy. Medbıke tamaǵyn kenep, bir yqyrynyp aldy da:
-Bunyńyz ne,-dep uıalǵan keıip tanytty.
-Alyńyz, sizdi jaqsy túsinemin. Qanshama adam keledi. Ońaı emes. Adam aıaǵy saıabyrsyǵanda shaı iship alasyz.
Tompaq kelinshek joǵary qaraı kóńildi kóterilip barady. Onyń bul áreketine jigittiń kelgen kúlkisin qara telefonǵa Nazymynyń túsken qońyraýy tyıdyrdy.
- Aý, janym uıyqtap qaldyń ba?
- Jomart, Jomart, bala...
- Oǵan ne boldy?
- Jaryq sónip qaldy?
- Ne? Oǵan ne boldy? Jaryq sónse ne bolypty?
Ol qoıyp jatqan saýylana kelinsheginiń jaýap berer halde emes ekenin túsindi. Artynda turǵan temir oryndyqa otyra ketkenin tompaq medbıke qaıta oralǵanda biraq bildi. Jomart atyp turdy da medbıkege úmitti kózderimen qarady. Medbıke ornyna kelip, sýyrmada turǵan taǵy bir balaýyz shamdy tutatyp jatyp:
- Sómkeńizdi tóseginiń basyna qoıyp kettim, ol ornynda joq eken,-dedi. Shynymen eshnárseden habarsyz ekeni baıqalady. Nazymǵa qaıta qońyraý shaldy.
- Nazym, Nazym qaıdasyń?
- Bul Nazym emes, aspaly ókil alyp jatyp uıyqtap ketti?
- Siz kimsiz? Oǵan ne boldy?
- Men bólmelesimin. Siz Jomartsyz ba?
- Ia
- Vakýmdegi balalardyń jaǵdaıy elektr qýatyna baılanysty eken ǵoı, soǵan qobaljyp talyp qaldy.
Jomart ary qaraı eshteńe tyńdaǵysy kelmedi. Óz qolymen, alyp kúrektiń arqasynda jańylys qazǵan jerine sońǵy úmitiniń sáýlesin kómip tastaǵanyn túsindi.
***
Búgin taǵy qarsy aldynda qol bulǵap turǵan qyljaqbas ekskavatordy toqtatty. Burynǵydaı syrtta kútip turmaı, mashınanyń ishine kirip:
-Jomart jumysqa shyqqanyńa úsh kún boldy, tik ishek bolyp qalmaǵan shyǵarsyń. Búgin bizben birge baryp tústenseńshi. Áli jassyń, keleshegiń aldyda ǵoı.
-Ózińdi nege kinalaı beresiń? Qalanyń qaq ortasyndaǵy aýrýhanada elektr qýatyn jınaqtaıtyn nemese maı arqyly óndiretin mator bolýy kerek qoı.
- Ia, men jaspyn. Biraq meniń ǵana balam ketti deısiń be?
-Endi sen ádeıi baryp tunshyqtyrǵan joqsyń ǵoı olardy.
Jomart taǵy da únsiz qaldy. Qyljaqbas bul jolǵy jubatýynyń jónsiz ekenin uqty.
Aınur Tóleý
