Bizdiń balalyq qazirgi kishkentaılaryń balalyq shaǵymen salystyrýǵa kelmeıdi. Keńes úkimeti ydyrap, on bes odaqtas memleket ekonomıkalyq hám saıası irgesin endi qalap jatqan kez. İrge qalaý ońaı emes. Únemdeý maqsatynda jaryq kúnde sónedi. Maı shammen otyryp sabaq oqyǵan sátimiz de boldy. Anda-sanda jarq ete qalǵan elektr jaryǵyna qýanyp múltfılm kórýshi edik. Kórmesek, ol da joq. Sebebi endi ǵana elektr qýatyna qol jetkizgen úlkender eldegi bolyp jatqan jańalyqtardy kórip qalǵysy keletin. Kúl-talqany shyqqan Keńes úkimetinen keıingi jańa úkimetten jubatar sóz estigisi de keledi. Osylaısha bizdiń balalyq ótip jatty. Al qazir she? Qazir balalarǵa arnalǵan bútin bir arna bar. Qazaqtildi otbasynyń balalary retinde bizdiń úıdiń kishkentaılary da «Balapan» arnasyn tamashalaıdy. Jumystan keıingi ýaqyttarda olarmen tildese qalsam, «Balapan» arnasynan aıtarlyqtaı tárbıe alyp jatqanyna kózim jetedi. Tátti tamaq ázirlesem, birden dámdi dep taǵyrqanady da, sol sózdiń aǵylshynshasyn aıtady. Ony qaıdan bilesiń desem, «Dara» degen múltfılmnen úırendim dep jaýap qaıyrady. Taǵy osyndaı jan súısinerlik sózderdi estip, balalarymdy tolyqtaı «Balapan» arnasyna tabystap qoıǵanmyn ǵoı. Biraq demalys kúni balalarymmen otyryp atalmysh arnany kórip, kóńilim sý sepkendeı basyldy. Ras, arnada balalarǵa arnalǵan tanymdyq baǵdarlamalar da jeterlik. Alaıda «Mıanyń ertegi álemi» dep atalatyn múltfılmdegi pyraqty salǵan sýretshilerge ábden renjidim. Jylqy janýaryn osynshalyqty qorlaýǵa bola ma? Bul múltfılm - álemniń barlyq kishkentaı kórermenderiniń kóńilinen shyqqan. Tipti ondaǵy keıipkerlerdiń obrazynda oıynshyqtar da jasalynyp úlgeripti. Nıderlandy, Germanıa, Italıa, Kanada elderiniń ónimi bolyp tabylatyn mýltıtoptamany ; Bıll Spırs, Neschet Al Zubaidi, Klodett Lıllı syndy sýretshiler salǵan eken. Meniń oıymsha, bul sýretshiler ómirinde jylqy janýaryn óz kózderimen kórmegen syńaıly. Sebebi ertegidegi jylqylardyń barlyǵy asha tuıaqty. Sonymen qatar, quıryǵy dońyzdikine uqsaıtyndaı. Mynaý jylqy nege asha tuııaqty? Múmkin qıal-ǵajaıypqa toly múltfılm bolǵandyqtan dońyzdyń quıryǵyn, jylqynyń basyn, sıyrdyń aıaǵyn tańdap alyp, jańa bir janýar jasaǵan shyǵar degen de oıǵa keldim. Biraq mýlfılmdegi peri Mıanyń ózi «jylqylardyń» arasynda turyp: «Jylqylar qaýip tóngende bir-birine jer tarpyp belgi beredi»,-dep aıtty. Sonda bir úıir jylqy (barlyǵy asha tuıaqty) men ushatyn Onchao jer tarpydy. Ushatyn jylqy týraly ańyzǵa qazaqy tanym da kende emes. Biz ony pyraq dep ataımyz. Bala kezimizden batystyq edınorogtardyń da sýretterine tánti bolyp óstik qoı. Olardyń da sýretterindegi tuıaqtary asha emes edi. Atalmysh mýltıertegidegi jylqylar bizdiń tanymymyzdaǵy jylqynyń áreketin jasaıdy. Shabady, kisineıdi, jer tarpıdy, osqyrynady. Dál jylqy sekildi qımyl-áreket etedi. Sonda logıka qaıda? Anandaı jalpıǵan asha tuıaqpen dál jylqy sekildi shıraq qımyldap, jyldam shaýyp ótý múmkin be? Logıkany da bylaı ysyryp qoıalyq, onsyz da jylqy kórmeı ósip jatqan kóshpendilerdiń búgingi urpaqtaryna asha tuıaqty jylqy janýaryn kórsetý qıanat emes pe? Jylqynyń kisinegenin «aıqaılady» dep, mindim degendi «otyrdym», jal degendi «shash» dep aıtatyn kóp balany kórip júrmin. Ozyq úlgide jasalǵan mýltıónim bolsa da, bizdiń ulttyq tanymymyzǵa jat dúnıeni biz urpaǵymyzǵa usynbaýǵa tıis edik. Qala berdi, bárinen buryn jylqy malyn qolǵa úıretip, adam ómiriniń serigine aınaldyrǵan bizdiń babalarymyz edi ǵoı. Bizdiń atqa qonǵan ór rýhty babalarymyzdy kórgende Batys « Kentavr kele jatyr»,- dep dúrligýshi edi. Endi jylqy týraly ápsanany olar bizge basqasha túsindiretin zaman týypty. Tamyrymyzdan alshaqtaǵanymyz sonsha, asha tuıaq tulpar kórsek, boımyzdy úreı bılemeıtin bolypty. Qysqasy qazaq pen jylqy uǵymy da birinen biri alshaqtap barady eken. Bizdiń tilimizdiń qoldanys aıasy tarylyp, Táýelsizdigimizge ǵana qaýip tónip turǵan joq eken. Bizdiń qanymyzda týlaǵan Tulpar-Rýhymyzdyń bitik tuıaǵy qars aıyrylyp túsipti ǵoı.
Aınur Tóleý
