Saıtymyzda: "Táýelsizdik merekesin kim qalaı toılaıdy?" degen suraq tóńireginde júrgizilgen saýalnama jaýaptaryn jarıalaǵan edik. Ózderińiz kýá bolǵan san túrli pikirdiń ishinde óz ultyna beı-jaı qaramaıtyn ár qazaqtyń shamyna tıetin sózder de aıtyldy. "Syıǵa - syı,  syraǵa - bal" demekshi, qaı memlekette ómir súrseń de onyń salt-dástúrin, qasterli merekelerin syılaı bilý paryz. Máselen, Almaty turǵyny Roman Koshkýlıdiń: "Shyndyǵyn aıtqanda mereke men úshin emes, sondyqtan  oǵan túkirgenim bar. Sizge dál osylaı dep jaýap berip turǵan birinshi adam emes shyǵarmyn" degen sózderi onyń ózi sıaqty ortasynyń túsinigin jetkizip tur.  

Qazaqstanda týylyp, onyń tiline murnyn shúıire qarap, "Táýelsizdik" kúnine pysqyrǵany bar jastar ósip kele jatsa, bul eń aýyr qasiret emes pe?

Ózge ultty qoıǵanda,  óz qazaǵyń bir suraqqa jaýap berýge qınalyp: "Ýaqytym tyǵyz" dep dúken aralaýy, olardyń qanshalyqty qaıyrymsyz ekendigin kórsetedi. Keshegi qan tógispen jetken myna beıbit kúnniń bir mınýtyn qımaý keshegi jeltoqsanda qurban bolǵandardyń arýaǵyn qorlaý.

 Asyr salyp, oıyn-saýyq quratyn mereke bolmasa da, "Alty Alashtyń jurty jınalyp "Jeltoqsan" qurbandaryna quran baǵyshtaıtyn azaly kún. "Óli razy bolmaı, tiri baıymas", ár jyly Almatyda bul kún yryń-jyryńmen aıaqtalady.

 17 jeltoqsan kúni monýmentke gúl shoqtaryn qoıýǵa kelgen júz-eki júz adamnyń qarasy kórinip, jyldaǵydaı Muhtar Shahanov sóz sóıledi. "Attan!" salǵan Amantaı qajy quran oqyp, Almaty qalasynyń ákimshiligi atynan ashylǵan jıynda: Jeltoqsan qurbandaryn eske alyp, eń aldymen jeltoqsanshylar, artynan jastar gúl shoqtaryn qoıdy.

Muhtar Shahanov: "Jeltoqsan kóterilisinde 168 adam qaza boldy. Kezinde biz komısıa quryp sonyń málimdemesin jarıaladyq. Kóterilis tóńireginde tolyp jatqan lańdar jatyr, áli kúnge deıin ol tekserilgen joq, memleket nazar aýdarǵan joq. Osyǵan kináli 41 adamnyń aty-jónin gazetke jarıaladyq. Tıisti máseleler qoıdyq. Tipten, Sovetter odaǵyna Gorbachevtiń bıligi júrip turǵan  kezdiń ózinde KPS Ortalyq komıtetiniń saıası búrosyna jáne sony basqarǵan adamnyń atyna syn aıttyq. Jeltoqsan kóterilisin eske almaý, ony umytý bul kúnaǵa bara bar. Ol halqymyzdyń uly rýhanı jeńisi,  rýhanı baılyǵy, rýhanı parasaty, rýhanı shyndyǵy, sol shyndyq bıiginen kórinýge jazsyn!" degen ýytty sózin ádeıi qoıylǵan mýzyka úni úzip jiberdi. HHI ǵasyrda ómir súrsek te, Shahanovtyń aýzyna tosar mıkrofonǵa jarymadyq.

Osydan keıin aǵa-ápkelerimiz qan tókken qasıetti alańǵa baryp taǵy da quran baǵyshtap, gúl shoqtary qoıdyq.Osy jerde Jarylqap Qalybaı nalyp turyp bylaı dedi: "At arbanyń aldynda jegilgen par attar bolsa, onyń artyna ergen arbasy bolady. Atty halyq ózine saılap alyp, aldyna jegip: "shúý!" dep aıdap otyrýy kerek qoı. Ókinishke oraı, bizde kerisinshe arttaǵy otyrǵan qojaıyndaryn attar bılep ketti. Qalaı buram dese solaı alyp ketedi. Halyq mal bolyp ketti. Ózimizdiń toılardyń toıy, merekelerdiń merekesi nemese táýelsizdikke qol jetkizgen kúndi atap ótýge de shamasy joq. Qazaqstannyń túkpir -túkpirinen kelip, 17 jeltoqsan kúni mıllıon halyq turyp, táýelsizdiktiń qalaı kelgenin, endi qalaı júrýimiz kerek, qandaı baǵyt ustaý kerektigin, biz úshin ne nárse qundy ne nárse qunsyz ekenin aıtýymyz kerek edi. Ókinishke oraı, ondaı bizde sanada joq. Sol halyqtyń ózinen qorqatyn, sanaǵa jetkizbeı otyrǵan bılik bar".

Aıtyp-aıtpaı ne kerek, bir Qazaqstan emes, 11 Odaqtas respýblıkany oıatyp, bostandyq alýdyń bastamasy bolǵan 1986 jylǵy kóterilis tarıhta altyn áriptermen jazylýy tıis. Arada 27 jyl ótse de, Táýelsizdigimizdi alyp bergen kúni qyrǵyn bolardaı, Almatydaǵy stýdentter jataqhanalarynyń bárinde: "16 jeltoqsan kim ne isteıdi, qaıda bolady?" degen tekserister júredi. "Jańaózen" kóterilisin de qosa aıtatyn bul kúni  bıliktiń neden qorqatyny belgisiz. Kerisinshe, halyqtyń basyn qosatyn aıtýly kún bolyp qalyptassa ıgi edi.