Sonymen Pýtın qyrǵyn áskerdi Ýkraına shekarasyna jınaqtaǵanda (keıbir aqparattarda 150 myńǵa sheıin) ne utty? Jalpy maqsaty ne edi? Qazir soǵys qaýpi tarady ǵoı, endi asyqpaı talqylaıyq.

Maqsaty – Ýkraınany Batysqa jibermeý. Nege? Birinshiden, Ýkraına eýropalyq elge aınalsa, ekonomıkasy damyp, órkenıetti elder qataryna qosylady da, ony osy kezge deıin tejep kelgen RF ekeni áshkerelenedi, olardyń barlyq jaǵynan artta qalǵany badyraıyp kórinedi, halyqty óz tańdaýyna jibermeı eriksiz erkin baılap otyrǵany aıqyn bolady.

Ekinshiden, tek Ýkraına ǵana emes, RF quramyndaǵy basqa elderge de orystardyń orynsyz tejeý bolyp otyrǵany aıqyndala túsedi, olardan úırenetin, olardan alatyn eshteńe de joq ekendigi belgili bola túsedi. Sóıtip onyń qaraýyndaǵy basqa elder de táýelsizdikke umtylatyn bolady. Soltústik Kavkaz, RF quramyndaǵy túrki elderi eger bólinetin múmkindik týyp jatsa kóp kidire qoımas dep oılaımyn. Al Reseıdiń qazirgi basshylyǵynyń (basqalarǵa shekesinen qarap jaman úırengen orys halqynyń) shovınısik pıǵyly ondaıǵa jol bergisi joq.

Úshinshiden, Reseıdiń qatty qorqatyny – tarıh máselesi. Altyn Ordanyń bir ulysy retinde ómirge kelip, keıin birte-birte kúsheıip alyp boıyn tiktegennen keıin tarıhty jappaı qaıta jazýǵa kóshti, óıtkeni mundaı alyp ımperıada dańqty tarıh bolmasa da bolmaıdy dep oılady sol kezdegi orys elıtasy. Ýaqyt óte kele basqa elderdiń arhıvterinde saqtalyp qalǵan derekter, basqa da qosymsha janama derekter negizinde naqty shyn tarıh birtindep aıqyndalyp keledi. Mine, osyǵan RF jol bergisi kelmeıdi. Arǵy tarıhty bylaı qoıǵanda Petr birinshiniń jarlyǵymen ımperıa Reseı ataýyn alǵannan bergi tarıh, tipti bólshevıkter bılegen kúni keshegi tarıhty jasyrǵysy keletini, "tarıhta birizdilik bolýy kerek" degen syltaýmen bizge óz kózqarastaryn erkimizden tys tańǵysy keletini sonyń aıǵaǵy. Al ýkraındar óz arhıvterin ashyp qujattaryn sóılete bastasa, olardyń ishinde "talaı ıt ólip jatqany" anyq. Árıne, biraz qujatty RF jaqtastary joıyp ta jibergen shyǵar, biraq qalǵany da az bolmas degen oıdamyn. Jaraıdy, ázirge osy da jeter, maqala kólemi kótermes.

Endi... RF kózdegen maqsatyna jetti me, maqsaty oryndaldy ma? Árıne joq! Onyń bopsasynan eshkim de qorqa qoımady.

Birinshiden, buǵan deıin de aıtyp ótkenimdeı, Batys elderi birtutastyǵyn kórsetip, biraýyzdan RF arandatýshylyǵyna qarsy shyqty. Eger soǵys bola qalsa, Reseıdi buryn-sońdy bolmaǵan sanksıalar kútip turǵanyn jetkizýge tyrysty, Ýkraınany bári de qoldaıtynyn bildirip jatty. Bul jerde, árıne, basty skrıpkany AQSH oınady. NATO áskerı alánsy, G7, EO sheshýshi yqpal etti. BUU da óz úlesin qosty. 

Ekinshiden, óz áskerin NATO standarttaryna saı qaıta qura alǵan (nemese soǵan jaqyn), Batysqa, ásirese AQSH-qa, Kanadaǵa, Ulybrıtanıaǵa arqa súıegen Ýkraına da bul bopsadan qorqa qoımady, saýǵa surap jalynbady. 

Aqyry Reseı sheginýge májbúr boldy. Bul sheginis ýaqytsha ma álde túpkilikti me – ony ýaqyt kórsetedi. Biraq ol Pýtınniń óz oıynan qaıtty degendi bildire me? Árıne joq. Osy bopsalaý nátıjesinde Reseıdiń ózinde birde-bir qarsylyq mıtıńi nemese ult zıalylary deıtinderdiń qarsylyq aksıalary, ótken joq. Áıteýir baspasóz betterinde ondaı qozǵalystardy baıqamadyq. Al biz sıaqty kórshilerge bul oqıǵa qalaı áser etýi múmkin? Fedorov, Nıkonov, Jırınovskıı, Medınskıı degenderdiń sózderin qalaı túsinýge bolady? Ol endi basqa taqyryp.

Qýanysh Edilhantegi

Sholýshy