«Nur Otan» partıasy janyndaǵy Azamattyq qoǵamdy damytý jáne memlekettik basqarý jónindegi respýblıkalyq qoǵamdyq keńestiń otyrysynda jergilikti ózin-ózi basqarýdy damytýdyń jańa tujyrymdamasyn ázirleý, sondaı-aq aýyldar men aýyldyq okrýgter ákimderiniń tikeleı saılaýyn ótkizý máseleleri talqylandy. Oǵan saıası partıalardyń, iri ÚEU ókilderi, saıasattanýshylar, sarapshylar qatysty.

Keńes azamattyq qoǵam men memlekettik basqarýdy damytýdyń ózekti máseleleri boıynsha usynystar ázirlenetin biregeı alań bolyp tabylady. Onyń mindetteri partıanyń saılaýaldy baǵdarlamasynyń iske asyrylýyna, Jol kartasy ındıkatorlarynyń oryndalýyna monıtorıń júrgizý jáne baqylaý, sondaı-aq saıası dıalog mádenıetin damytýǵa jáne azamattyq bastamalardy ilgeriletýge járdemdesý.

Aýyl ákimderiniń tikeleı saılaýyn engizý qajettiligin Memleket basshysy Q.K.Toqaev óziniń 2020 jylǵy Joldaýynda, al aýdandyq mańyzy bar qalalardyń, aýyldyq okrýgterdiń, kentter men aýyldardyń ákimderin saılaýdy ótkizý bastamasyn Tuńǵysh Prezıdent - Elbasy N.Á.Nazarbaev óziniń 2012 jylǵy Joldaýynda alǵash ret usyndy.

Keńes tóraǵasy, QR parlamenti májilisiniń depýtaty Aıdos Sarymnyń aıtýynsha, búgingi tańda aýylda halyqtyń 41%-y turady, bul eldiń jalpy ishki óniminiń 4%-yn ǵana qamtamasyz etedi.

«Aýyldyq jerlerde kóleńkeli ekonomıka basym. Aýyldyń áleýmettik-ekonomıkalyq jaǵdaıyn kótermeı el ekonomıkasyn kóterý múmkin emes ekeni barshaǵa málim. Osynyń bárimen kúresýdiń bir joly – bılik tetikterin halyqtyń qolyna berý. Sonda ǵana turǵyndar óz aýyldarynyń tynys-tirshiligine aralasyp, máselelerdi sheshe alady», - dep atap ótti ol.

«Nur Otan» partıasynyń hatshysy Álibek Áldeneı atap ótkendeı, 2025 jylǵa deıingi saılaýaldy baǵdarlamada jergilikti ózin-ózi basqarýdy damytýdyń jańa tujyrymdamasyn ázirleý kózdelgen.

«Baǵdarlamany júzege asyrý jónindegi Jol kartasynda árbir tarmaq naqtylandy. Olardyń biri – demokratıalyq reformalardy tereńdetý, halyqpen keri baılanys quraldaryn jetildirý, bılikti odan ári ortalyqsyzdandyrý úshin mańyzdy túrtki bolatyn aýyl ákimderiniń aldaǵy saılaýy. Jyl sońyna deıin 1 mln 250 myń saılaýshynyń qatysýymen aýyldyq eldi mekenderdiń 800-ge jýyq ákimi saılanady dep kútilýde», - dedi Álibek Áldeneı.

Senat depýtaty Lázzat Súleımen zań jobasynyń jańalyǵyn atap ótti. Máselen, kandıdattar 3 tásilmen: saıası partıalar músheleriniń qatarynan, ózin-ózi usyný tártibimen, budan basqa, eger usyný merziminiń sońyna deıin ekiden kem úmitker usynylsa, aýdan (oblystyq mańyzy bar qala) ákiminiń kandıdattary usynylady.

Otyrysta talqylanǵan máselelerdiń mańyzdylyǵy men ózektiligin eskere otyryp, basqa saıası partıalardyń ókilderi, saıasattanýshylar, qoǵam qaıratkerleri de sóz sóıledi. Máselen, «Aýyl» Halyqtyq-demokratıalyq patrıottyq partıasy tóraǵasynyń birinshi orynbasary Tóleýtaı Rahymbekov ákim jumysynyń tıimdiliginiń sandyq ındıkatoryn engizýdi usyndy.

Jalpyulttyq sosıal-demokratıalyq partıasynyń tóraǵasy Asqat Rahymjanovtyń pikirinshe, ákim atqarýshy bıliktiń bel ortasynan shyǵyp, menedjer bolýy tıis. Sondaı-aq, saılaý prosesiniń ashyqtyǵyn, aıqyndyǵyn jáne zańdylyǵyn qamtamasyz etý úshin ol saılaý kúni daýys berý kezinde onlaın translásıa ótkizýdi usyndy.

Sonymen qatar, QR parlamentindegi «Aq jol» QDP depýtattyq fraksıasy basshysynyń orynbasary, depýtat Berik Dúısembınov halqynyń sany tutas aýdandardaǵy aýyl turǵyndarynyń sanynan asatyn iri aýyldardyń máselesin kóterdi. «İri aýyldardyń ákimderi úshin qosymsha mehanızm, tetik qajet. Óıtkeni abattandyrý, ınfraqurylym jáne áleýmettik máselelerdi eskersek, olardyń júktemeleri kóbirek», - dedi ol.

Keńes múshesi Maıra Aısına osy qyzmetterde tıisti tájirıbesi joq jas úmitkerlerdi oqytý úshin tálimgerlik ınstıtýtyn engizý qajettiligi týraly pikir bildirdi. Keńes múshesi Rasýl Jumaly josparlanyp otyrǵan jańashyldyqtarǵa qatysty aqparattyq-túsindirý jumystaryn kúsheıtýge shaqyrdy.

Ózin-ózi basqarý salasyndaǵy reformalardy talqylaý aıasynda Ulttyq ekonomıka vıse-mınıstri Álisher Ábdiqadyrov óńirlerdiń derbestigin arttyrý Qazaqstannyń sapaly aýmaqtyq damýyna yqpal etetinin atap ótti. Onyń aıtýynsha, jergilikti ózin-ózi basqarýdy tıimdi damytý úshin memlekettik basqarý men jergilikti ózin-ózi basqarý deńgeıleri arasyndaǵy ókilettikterdiń arajigin ajyratýdy qamtıtyn jeke zań shyǵarý qajet.

Qazirgi ýaqytta jergilikti ózin-ózi basqarýdyń negizgi organdarynyń biri jergilikti qoǵamdastyq jınalysy bolyp tabylady. Aldaǵy 10 jylǵa arnalǵan jergilikti ózin-ózi basqarýdy damytý tujyrymdamasynyń jobasynda jergilikti qoǵamdastyq jınalysyn qaıta qurý jolymen aýyldyq deńgeıde ókildi organ – «Keńes» qurý kózdelgen.

Óz kezeginde saıasattanýshy, keńes múshesi Andreı Chebotarev tujyrymdamanyń álsiz jaqtarynyń biri retinde aýdandyq mańyzy bar qalalar men aýyldyq eldi mekender ákimderiniń saılaýyn ótkizý prosesiniń úndespeıtindigin atady. Máselen, bıyl osy deńgeıdegi ákimderdiń jalpy sanynyń úshten biri ǵana saılanady. Bul alshaqtyq jalpy saılaý prosesiniń uıymdastyrýshylyq, tehnıkalyq jáne qarjylyq aspektilerine teris áser etýi múmkin. Sonymen qatar, A.Chebotarev joǵary bilimge qatysty shekteýdi alyp tastaýdy usyndy.

«Kandıdattarǵa qoıylatyn talaptardy biraz tómendetý qajet. Sebebi qarapaıym aýyl turǵyndarynyń ǵylymı dárejesi, qandaı da bir basqarýshy qurylymdarda, jeke nemese memlekettik qyzmette jumys tájirıbesi bolmaǵanymen, biraq olar aýyldyń deńgeıin qalaı kóterý kerektigin biletin saýatty adamdar bolýy múmkin»,-dep atap ótti ol.

Keńes músheleriniń qorytyndysy boıynsha Jergilikti ózin-ózi basqarýdy damytý tujyrymdamasyn jetildirý boıynsha birqatar usynymdar men usynystar ázirlendi. Olardyń arasynda tıisti jumys tájirıbesi joq tikeleı saılanǵan aýyl ákimderin oqytý úshin tálimgerlik ınstıtýtyn engizý de bar. Sonymen qatar, keńes tóraǵasy Aıdos Sarym bıyl kúzde aýyl, kent, aýyldyq okrýg ákimderin tikeleı saılaýdyń birinshi kezeńi aıaqtalǵannan keıin osy másele boıynsha Keńestiń taǵy bir otyrysyn ótkizýdi usyndy.