Jas kásipker, satý salasy boıynsha bıznes trener Jarylqasyn İlimbek Qazaqstanda iri kompanıalar orystildilerdiń qolynda ekenine qaramastan, orys tilin bilmeı-aq satý salasyna myqty mamanǵa aınalýǵa bolatynyn aıtady. Tómende mamannyń Qamshy tilshisine bergen suhbaty usynylyp otyr.

– Jarylqasyn İlimbek, sizdi jańadan tanymal bolyp kele jatqan qazaqtildi jas kásipkerlerdiń biri retinde tanımyz. Qazaqstanda, ásirese, Almatyda tek qazaq tilimen bıznes jasaý múmkin be? Satý salasynyń mamany, kompanıalarǵa satý boıynsha komanda quryp beretindeı deńgeıge qalaı jettińiz? Bızneske qyzyǵatyn oqyrmandar úshin osy sala boıynsha tájirıbeńizdi aıtyp berseńiz.

– Men bastapqyda Almatyda dári satýmen aınalysatyn kompanıada jumys istedim. Kompanıaǵa jańa kirgende oryssha bilmeıtinmin, soǵan bola qatty qınaldym. Til bilmegenimdi betime basyp, jaqtyrmaı, "sen múlde sóılemeshi, jumys isteı almaısyń, bir túrlisiń" degen adamdar da boldy. Alǵashqy aıdaǵy jalaqym úshin 38 myń teńge aldym. Al menen basqanyń bári 120 myńnan joǵary alyp, kúlkige qalǵandaı boldym. Sodan keıin satý boıynsha lıderlerdi qaraı bastadym. Solardyń taktıkasyn zerttedim, jumysqa erte bardym, kesh qaıttym. Solaı istep júrip, ekinshi aıda kompanıa boıynsha tabysy jaǵynan úshinshi orynǵa shyqtym. Sol aıda 160 myń teńgedeı aılyq aldym. Úshinshi aıda tabysym 200 myńnan asty. Tórtinshi aıynda 400 myńǵa shyqty. Besinshi aıdan bastap aılyǵym 400- 600 myń teńgeniń arasynda boldy. Sóıtip tórtinshi, besinshi aıda dırektor meniń jumystarymdy baıqaı bastady. Dırektor Reseıden kelgen Olga degen orys áıel bolatyn. Ol maǵan satý boıynsha jetekshi bolsań, kompanıanyń tabysyn kótere alasyń ba?” dep surady. Men kótere alatynymdy aıttym. Biraq meniń sol kezdegi tájirıbem boıynsha, satylymdy kóterý úshin birneshe jaǵdaılar mańyzdy edi. Sol úshin úsh shart qoıatynymdy aıttym. Dırektor "solaı ma? Qyzyq eken" dep maǵan ázildegendeı kúlip aldy da, shartymdy surady. "Múldem satý isine aralaspaısyz" dedim. Oǵan kelisti. "Ekinshi, bonýs, premıa bárin men sheshemin" dedim. Oǵan da kelisetinin aıtty. "Úshinshi, jalpy basqarýǵa men aralasamyn" dedim. Oǵan kelispedi. Ol kezde kompanıada jıyrmadaı adam boldy. Olardyń teń jartysynyń jasy menen úlken edi. Sodan soń dırektor Olga "Jarylqasyn ne aıtady, sol bolady. Bárin óz qolyna alady" dep túsindirdi. Sol kezde men óz oıymdaǵy mańyzdy taǵy bir isti aıtyp alǵym keletinin jetkizdim. Sebebi ol jumystyń ónimdiligi úshin óte mańyzdy edi. "Qazir saǵat úsh boldy. Men eki saǵat jınalys ótkizemin. Búgin satylym bolmaıdy" dedim. Astyǵa túsip, olarǵa sol ýaqytta jınaǵan tájirıbelerimdi birneshe saǵat boıy túsindirdim, kádimgideı sabaq óttim. Menińshe, satý mamandaryn daıyndaý jumysym sol kezde bastaldy.

– Siz kompanıa tabysyn birneshe ese kótergenińiz ras pa?

– Bul mindet júktelgen jaýapkershiligi joǵary alǵashqy joba bolǵan soń ba kompanıanyń tabysyn kóterý úshin satýshylarǵa óte qatal talaptar qoıdym. Talaptarǵa boısunbasa, jumystan shyǵarýdy da ózim sheshetin bolyp kelistik. Sóıtip, kompanıanyń tabysyn birinshi aıda 19 mıllıon, ekinshi aıda 33 mıllıon, tórtinshi aıda 43 mıllıon 600 myń teńgege kóterdim. Biraq keıinirek ol kompanıadan kettim.

– Tabysy birneshe ese kóterilgen kompanıadan ketýge ne sebep boldy?

– Kompanıa jumysy birneshe ese kóterilgen soń, tabys biraz ýaqyt sol qalypta turdy da, keıinirek 30 mıllıonnyń ishinde turaqtady. Dırektor tarapynan "sen 50-60 mıllıonǵa shyǵarmadyń" degen sózder aıtyla bastady. Sosyn jumystan ketem dep sheshtim. Ol jaqta bir jyldaı jumys istep tájirıbe jınadym. Odan keıin dári satatyn ekinshi kompanıaǵa bardym. Ol kompanıa ózi meni jumysqa shaqyrdy. "Komandańmen kel" dedi. Men istegen jerime opasyzdyq jasaǵym kelmeıtinin, jańadan komanda jınaı alatynymdy aıtty. Olar alǵashynda kelisińkiremeı keıin kóndi. Olar maǵan ózderiniń jańa satý jobasyn kórsetti, ony taldadyq, oılastyrdyq. Biraq olardyń jobasy maǵan unamady. Sol sebepti olarǵa komanda jınap berdim de, biraz ýaqyt jumys istedim. Keıin basqa jumysqa aýystym.

– Siz iri kompanıalarǵa arnaıy shaqyrylyp, olarǵa satý salasy boıynsha komanda quryp beredi ekensiz. Sol týraly da aıtyp ketseńiz.

– Men birneshe iri komanıaǵa jáne olardyń franshızalarynyń dırektorlaryna trenıń júrgizdim. Dırektorlarǵa satý salasy boıynsha, komandany basqarý, qarjylyq menedjment boıynsha ternıng ótkizip berdim. Birazymen áli de turaqty seriktespin. Máselen, bireýin aıta salaıyn: sýǵa arnalǵan súzgish, shańsorǵysh sıaqty ónimder satatyn Almasbek degen kásipkerdiń kompanıasyn júıelep, onymen jarty jyldaı seriktes boldym. Kompanıanyń dırektory meniń satý salasy boıynsha bilimimdi jaqsy bildi jáne baǵalady. Eki jyldan keıin satý salasy boıynsha úlker bir konferensıa ótkizdi. Soǵan bas trener retinde meni shaqyrdy. Konferensıa úsh kúndeı boldy. "Amanjol Rysmendıev, Qýanysh Shonbaılar óte qymbat surady, men ondaı aqshany taýyp bere almaımyn" dep maǵan kelispek oıy baryn aıtty. Kelistim. Odan ózge de shaǵyn kompanıalardyń shaqyrýymen qyzmetkerlerine trenıń ótkizip júrdim. Bul satý salasy, trenıń degen kásip Amerıkada ertede-aq damyp ketken. Mysaly, bul salada Braıan Treısı, Djordan Belfort, Mark Hanter sıaqty tanymal adamdar bar. Ózimniń osy salaǵa qyzǵatynymdy erte baıqaǵan soń, satý salasy boıynsha kýrstar, trenıńter, master klasstarǵa qatysýmen birge, osy saladaǵy mamandardy kóp zertteımin, kóp tyńdaımyn. Tipti men aıtyp ketken sheteldik satý masterleriniń ómirlerinde ózime uqsas ómir synaqtary bolǵanyna tań qalyp, ómirde qınalǵanda solardan motıvasıa aldym. Alaıda ol taqyryp týraly ázirshe sóz qozǵaǵym kelmeıdi. Satý salasy boıynsha trener bolýdan ózge bızneste jan-jaqty tájirıbe jınaýǵa tyrystym. Dámhana ashamyz dep, Shafran kafesin zertteı bastadym. "Shafranda" bir aı tegin istedim. Bas aspazdyń kómekshisi boldym. Tegin jumys jasaǵan soń, múlde tabys joq, jumysqa qury baryp-kelý, otbasym bolǵandyqtan biraz qıyn ýaqyttar ótti. Biraq ol jerden de tájirıbe alyp, kafe ashtym. Ókinishke qaraı, ol bıznes durys júrmedi. Qaryzǵa kirip kettim. Osydan keıin bilimimniń az ekenin baıqap, bilimimdi tereńdetý úshin bıznes trenıńter izdeı bastadym.

– Estýimizshe siz jetkilikti aqsha usynǵan biraz kásipkerlerdiń usynysyn toıtarǵan ekensiz. Kásipkerlerdiń usynysynan qandaı jaǵdaıda bas tartasyz?

– Satylymyn kóterý úshin kóptegen kompanıalar keledi. Biraz kompanıalardyń usynysyn toıtardym. Ol jerde biraz faktorlarǵa qaraý kerek. Kásipkerlerdiń bıznes jobasyna, ýaqytyna, tóleıtin aqshasyna, qaı kezde tabys bolatynyna taldaý jasaý kerek. Men sodan keıin baryp, kelisip, jumys bastaımyn. Keıbir kásipkerler jetkilikti aqsha usynady da, bıznesin kóterip berýdi suraıdy. Alaıda, ol jerde mańyzdysy aqsha emes, júıe. Keıbir jobalar uzaq ýaqytty talap etedi, biraq oǵan sabyr men qarjylyq shyǵyn kerek. Al keıbir bıznes jobalarda qaıtarym tez bolady, tezirek tabys tabady. Osyǵan kóp kásipker shydamsyzdyq tanytady. Máselen, maǵan densaýlyq saqtaý salasy boıynsha, masssaj kásibi sıaqty jobalar keldi. Ókinishke qaraı olarda durys júıe bolmady.

– Siz kásipker Qýanysh Shonbaımen, taǵy ózge tanymal kásipkerlermen, iri kompanıalarmen jumys istegenińizdi estidik. Qandaı jobalar júzege asyrdyńyzdar?

– Iá, Sol kezde jastar arasynda tanymal bolǵan kásipker Qýanysh Shonbaıdyń komandasyna bardym. Onda satý boıynsha jetekshi boldym. Shonbaıdyń “Ekinshi bolma” kitabyn, kýrstaryn sattyq. Keıinirek rıeltorlyq kompanıalarda jumys istedim. Onda 200-ge jýyq menedjer bar bolatyn. Kompanıa eýropalyq jıhazdar satatyn. Baǵalary óte qymbat edi. Bir qyzyǵy, olardyń strategıasy múlde basqasha. Búkil sabaqtardyń bári oryssha. Qysqasy, ol  jumysta basshylar "oryssha bilmeıtinderdi jumystan shyǵaryp tastańdar" dedi. Sol kezde iri kompanıalar, iri-iri aqsha tabatyn jerler orystildilerdiń qolynda ekenin túsindim. Odan ketken soń Qanat degen dosym kompanıasyn damyta almaı, qınalyp júrgenin aıtty. Qanatqa barǵanymda onyń tek hatshysy baryn, komandasy múlde joq ekenin bildim. Ónimi daıyn, tek sata almaı otyr eken. Sosyn onymen kelistim: "komandańdy úsh kún ishinde daıyndaımyn. Tórtinshi kúni satylym bolady. Sodan keıin ary qaraı jumys jasaımyz" dedim. Menedjerlerdi júıege salyp berdim. Bir aıdyń ishinde 6 mıllıon teńge tabys tapty.

Osydan bastap kompanıalardy júıege salý, satylymyn kóterý, komanda qurý boıynsha óz ortamda brend bola bastadym. Jas kásipker Juldyz Aqbolattyń satý bólimin quryp berdim, ol kezde Juldyzda 25 satýshy boldy. Satylymdy úsh, tórt esege kóterip tastadyq. Perızat, Baljan, Erlan, Balqıa hanym sıaqty onlaın kásipkerlerdiń komandasyn qurdym. Odan keıin iri kompanıalardyń satý bólimin quryp, júıeledim jáne trenıń ótkizip berdim. Respýblıkalyq "KAZBILIM" ortalyǵynyń dırektory Aıatjan Ahmetjan myrzamen de jaqsy jumys jasadym. Aqtaýda "KAZBILIM" ortalyǵynyń dırektorlary, muǵalimderine qyzmetti, ıaǵnı bilimdi satýdyń strategıalyq joldary týraly, praktıkada qalaı jumys jasaý týraly úsh kún trenıń óttim. Aıatjan myrza da kóp alǵysyn aıtty. Qazirgi kezde birneshe jańa bıznes jobalarmen jumys jasap jatyrmyz. Bári de satý salasy boıynsha.

Qazaqtyń jas kásipkerleriniń jańadan qurylyp, júıeli damyta almaı jatqan nemese mamandanǵan satylym komandaǵa muqtaj bıznesteri bolsa, ózim aıtyp ketkendeı, qoldaý kórsetýge daıynmyn. Ashyǵyn aıtý kerek, pandemıa bastalǵaly júıege túspegen kóptegen kásipter qıynshylyqtarǵa ushyrap jatyr. Sondaı bıznesterdi durys júıege túsirgen maman retinde qazaqtyń jas kásipkerlerine meılinshe kómekteskim keledi. Meniń jumystarymdy ınstagramda (@zharylkasyn_ilimbek) kóre alasyzdar. Ár qazaq baı bolsyn, elimiz baı bolsyn.

– Suhbattasqanyńyzǵa rahmet.

PS: 

Kásipkerdiń Instagram paraqshasy: 

@zharylkasyn_ilimbek

Telefon (ýasap): +7 777 815 85 88