Baıy men kedeıiniń arasy aspan men jerdeı alshaqtaǵan búginginiń adamy, myna bizder – qý dúnıege kóp alańdap, sonyń sońynan qýamyz. Aranymyzdyń ashylǵany sonshalyq, 999,9-probaly sary altyndy jazbaı aıyratyn kózimiz, kúnde janymyzda júrgen asyl Adamdardy kórmeıtin bop barady...

Aıtpaǵym, qazir, qarynnyń qamy men qaraqan basymyzdyń kúıin kúıtteımiz dep júrip, tutas ulttyń uly qazanyna mańdaı terimen eselep úles qosyp jatqan jandardy elep-eskerý, olardy baǵalaý týraly edi.

Sózge de jyrǵa da aǵyp turǵan, atadan alabóten aıryqsha asyp týǵan dástúrli jyrshy Ábish Ádilbek sondaı jandardyń biri ári biregeıi. Ómirin mal jınaýmen emes, ar-ujdan, rýhanı baılyq jınaýmen mándi etip kele jatqan ol – sanaly ǵumyrynda prokýratýrada, zań salasynda qyzmet atqarsa da, qolynan qara dombyrasyn tastamaǵan sırek bolmys ıesi. Ulttyq ónerge adaldyǵy ǵoı. Atasy Núsipáli, qazaq shejiresine jetik, Qurandy da jatqa biletin jady kúshti qarı, suńǵyla kisi bolǵan deıdi. Óz ákesi Baımuhanbet aýyl-el ishindegi toı-tomalaqta qyz-jigit aıtystaryna qatysyp, qarsylasyna ese jibermeıtin aǵyp turǵan aqyn bolǵan.

Ábish aǵanyń óz basyna kelsek, qazaqtyń rýhanı injý-marjandary – ǵıbratty terme-tolǵaýlaryn, tarıhı jyr-dastandaryn tańdy-tańǵa uryp jyrlaıdy. Jyrshy, termeshi, jyraý, sazger, fólklorshy, aqyn... Bir sózben aıtqanda, kóp qyrly talant ıesi!

Byltyr "Jyraýlar sózi – tarıhtyń kózi" degen kitaby men "Eldik pen Erliktiń shejire jyrlary" atty aýdıo-dıskisi jaryq kórdi. Eń qyzyǵy, Respýblıkanyń ár óńirine óz aıaǵymen baryp, tanystyrylymdaryn ótkizip, kitabyn oblystyq kitaphanalarǵa syıǵa tartyp keledi.

Baǵasyn bilgenge, bul kitap pen ózi oryndaǵan terme, jyr-dastandar dıski-taspasynyń quny – quıma altynnan bir de kem emes! Ult mádenıet-ónerine qosylǵan qundy da qunarly qazyna!

Kitapqa Ábish Ádilbektiń oryndaýynda 24 jyr-terme toptastyrylyp, maqam-notasy qosa berilgen. Jáne munda buryn jarıa bolmaǵan, osyǵan deıin eshkim jyrlamaǵan, keıbireýleriniń atyn aıtýǵa tıym salynǵan aqyn-jyraýlardyń tyń týyndylary enipti.

Avtor ulttyń rýhyn kóterý men jas urpaqtyń tarıhı sanasyn qalyptastyrý syndy syndarly da bıik maqsatty kózdeı otyryp, tereń tarıh qatparlaryna boılatatyn terme-tolǵaýlar men jyr-dastandardy, ıaǵnı: 8-ǵasyrdaǵy tasqa qashalyp jazylǵan Iollyǵ-Teginniń Kúltegin batyr jyryn, 13-ǵasyrdaǵy Ketbuǵa, Zar zaman Asan Qaıǵy, 18- ǵasyrdaǵy Sarshýash, Qaban, Sabdaly jyraýlardyń, 19- ǵasyrdaǵy Qulmambet, Baqtybaı, Júsipbek qoja, Bóltirik, Kódek, Sharǵyn sıaqty jyr jampozdarynyń tyń týyndylaryn toptastyrǵan. Joǵaryda aıtqanymyzdaı, olardy jeke-jeke tól maqamymen jyrlap, notalaryn qosa órnektep bergen.

Bul – avtordyń uzaq jyldar talmaı izdene júrip, sırek qoljazbalar qory men jazba muraǵattardan, aýyl-el aralaı júrip, quıma qulaq kónekóz qarıalar aýzynan tam-tumdap jınap-tergen orasan zor eńbeginiń jemisi. "Óshkendi jandyryp, ólgendi tiriltý" degen osyndaı-aq bolar!

Mine, osynaý qundy eńbek búginde Qazaqstan kitaphanalaryna tarap jatyr.  

Alqynyp-aptyqpaı, aqyryn júrip-aq qazaqqa, el rýhanıaty men tarıhı-mádenı murasyna berile qyzmet etip, jas urpaqtyń kádesine jararlyq biregeı qundy eńbek týdyrǵan Ábish Ádilbek, sońǵy aılarda Jetisý óńiri men sonaý batystaǵy Aqtaý jáne Kókshetaý oblystyq kitaphanalarynda qyzyqty kitap tanystyrylymdaryn ótkizip qaıtty. Ol óziniń mundaı jarqyn isteriniń áli de jalǵasyn tabatyndyǵyna senimdi.

Marjan Turysbekqyzy