Qýǵyn-súrginge ushyraǵandardyń shetelde júrgen urpaqtarymen de baılanys ornatylyp, arnaıy kezdesýler uıymdastyrylýda

Almaty qalasynyń Óńirlik komýnıkasıalar qyzmetiniń alańynda ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ profesory, tarıh ǵylymdarynyń kandıdaty repressıa qurbandaryn eske alý kúni týraly aıtty. 

Eske sala keteıik, 2020 jyly Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń tapsyrmasy boıynsha Saıası qýǵyn-súrgin qurbandaryn tolyq aqtaý jónindegi memlekettik komısıa qurylǵan bolatyn. Almatyda da saıası qýǵyn-súrgin qurbandaryn aqtaý jónindegi komısıa quryldy, onyń quramyna tarıhshylar, saıasattanýshylar jáne taǵy basqalary bar.

«XX ǵasyr qazaq halqy úshin qıyn qystaý kezeńderge toly boldy. Búgingi tańda tarıhshylardyń esepteýinshe, saıası jer aýdarylǵandardyń sany 103 myńnan asty, onyń 25 myńnan astamy atylyp ketken», - dedi spıker.

Spıkerdiń aıtýynsha, bul baǵyttaǵy jumystar táýelsizdik alǵan jyldary-aq qolǵa alynǵan. 1993 jyly 14 sáýirde saıası qýǵyn-súrgin qurbandaryn máńgi este qaldyrý týraly arnaıy sheshim qabyldandy. Sol kezdiń ózinde-aq qýǵyn-súrginge ushyraǵandardyń týystary men jaqyndary aıyptalǵandardy aqtaýdy suraǵan.

«Almaty qalasynda birneshe muraǵat bar. Olar – Qazaqstan Respýblıkasynyń Ortalyq memlekettik arhıvi, Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń arhıvi jáne Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq qaýipsizdik komıtetiniń arnaıy memlekettik arhıvi. Joǵaryda aıtylǵandaı, 1993 jyldyń 14 sáýirindegi sheshimnen keıin bul arhıvterde arnaıy komısıa jumys istedi. Kóptegen azamattardyń tolyq rastaıtyn qujattary bolǵanymen, sol kezdegi tehnıkalyq bazanyń qoljetimsizdiginen sol kezdegi kóp azamattardyń saýalyna qanaǵattanarlyq jaýap tolyq berilmedi dep esepteımiz. Mysaly, Almalybaq aýylynda ornalasqan Almaty oblystyq arhıvinde 408 arnaıy qor bar. Sol qorǵa HH partıa sezinen keıin, ıaǵnı Stalınniń jeke basyn aıyptaýdan keıingi kezeńde kóptegen adamdar týystaryn aqtaý týraly aryz jazǵan», - dep atap ótti spıker.

Komısıa jumysy aıasynda Almaty qalasyndaǵy ǵylymı-zertteý tobynyń ókilderi 10-15 jylǵa ólim jazasyna kesilgen nemese túrli lagerlerge sottalǵan azamattardyń urpaqtaryn izdestirý maqsatynda arnaıy jumys júrgizýde. Komısıa jumysy barysynda jeke tulǵalar anyqtalyp, memorıaldyq taqtalar ornatý nemese olar turǵan kóshelerge ataý berý sıaqty sharalar qarastyrylýda. Qýǵyn-súrginge ushyraǵandardyń shetelde júrgen urpaqtarymen de baılanys ornatylyp, arnaıy kezdesýler uıymdastyrylýda.

Sonymen qatar bıylǵy jyly komısıa Qazaqstandaǵy 1929-31 jyldardaǵy kóterilis týraly jınaq shyǵarýdy josparlap otyr.