Buǵan deıin habarlaǵanymyzdaı Qazaq handyǵynyń 550 jyldyq mereı toıy 2000 jyldyq tarıhy bar Taraz qalasynda ótip, elimizden jáne ózge de alys-jaqyn 17 elden 5 myńǵa jýyq qonaq keldi. Toı shymyldyǵyn Elbasy Nursultan Nazarbaev Qazaq handyǵynyń 550 jyldyǵyna arnalǵan monýmentti ashýmen bastady.  30 metrlik monýment «Taraz –Arena» sport kesheniniń qarsy aldynda ornalasyp, Qazaq handyǵyn qurǵan Kereı men Jánibek hannyń eskertkishi qoıylǵan.

Qazaq elin handyqtyń toıymen quttyqtap, Elordadan bastalyp, Taraz qalasynda jalǵasyn taýyp jatqan bul mereke bizdiń halyq úshin, ásirese keler urpaq úshin óte kerek ekenin aıtyp ótti.

“Biz bodandyq kezderinde júrip, táýelsizdik almaı turǵanda óz tarıhymyzdan ajyrap qalǵan halyqpyz. Bizdiń tarıhymyzdyń tereńde jatqanyn jastarǵa kórsetpesek, Máńgilik el degen ıdeıamyz oryndalmaıtyn bolady. Sondyqtan osy jyldar ishinde  túrli tarıhymyzdy jer-jerden izdestirip, taýyp, jınap , jazyp esine túsirip berip jatyrmyz. Biz keshe ǵana el bolǵan halyq emespiz, Sonaý Saqtardan, Ǵundardan, Túrik meleketterinen, odan keıin Altyn  Ordadan qalǵan, Kereı men Jánibek artyna el ertip Shýdyń jaǵasynda tý kótergen shaqta qazaq degen sóz sol kezde shyqqan. Biz sony búkil dúnıe júzine pash etýimiz kerek ”-, dedi Elbasy.

Handyqtyń toıynda ózge sharalarmen birge «Balasaǵún» ortalyq konsert zalynda "Máńgilik El" halyqaralyq aqyndar aıtysy ótti. Aıtysty «Nur Otan» partıasynyń tóraǵasynyń birinshi orynbasarynyń keńesshisi Berik Qurmanǵalı qazaqstandyqtardy uly merekemen quttyqtap, aqyndarǵa sáttilik tileýmen bastady. Eki kúnge jalǵasqan aıtys qortyndysy boıynsha birinshi oryn almatylyq aqyn Bolatbek Orazbekov pen kerekýlik Aspanbek Shuǵataevtyń qanjyǵasyna baılanyp, árqaısysy 2,5 mıllıon teńgeden ıelendi. Ekinshi orynnyń 2 mıllıondyq júldesin astanalyq Iranǵaıyp Kúzenbaev jeńip alsa, Úshinshi oryndy astanalyq Meıirbek Sultanhan men qostanaılyq Aıbek Qalıev ıelenip, árqaısysyna 650 myń teńgeden buıyrdy.
 

 Taraz qalalyq "Atshabar" ıpodromynda Qazaq handyǵynyń 550 jyldyǵyna oraı «Uly dala oıyndary» atty at sport túrleri ótti. Aýdaryspaq, teńge ilý, sadaq atý, kókpar oıyndary men birge 2 jarym shaqyrymdyq ushqyr báıge jáne 21 shyqyrymdyq alaman báıgeler boldy.  Qazaq hylyqy ejelen at jalymen jaǵalasyp, osynaý dalany tulpardyń tuıaǵynyń túbirimen qorǵap qalǵanbyz ǵoı, bul jolǵy uly dala oıyndary da ulttyq rýhymyzdy bir kóterip tastady.

Qazaq handyǵynyń 550 jyldyǵyna arnalǵan sharanyń taǵy biri qazaq kúresi boıynsha "Eýrazıa Barysy" halyqaralyq týrnıri boldy. "Taraz-Arena" sport saraıynda Qazaqstan, Túrkıa, Mońǵolıadan, Qyrǵyzstan, Ózbekstan, Grýzıa, Polsha, Reseı qatarly 8 eldiń komandasy kúsh synady. Halyqaralyq "Eýrazıa Barysy" týrnıriniń televızıalyq nusqasy álemniń 126 eline taratyldy.  

Aqtyq synǵa Qazaqstan men Ózbekstan qurama komandalary shyqty. Bizdiń jigitter kórshimizdi 5:2 esebimen baǵyndyryp týrnırdiń jeńimpazy bolyp, 9,4 mıllıon teńgeni óz elimizde alyp qaldy. 5,64 mıllıon teńgelik 2- oryndy Ózbekstan komandasy ıelense, 3- oryn alǵan Grýzıa palýandaryna 3,76 mıllıon teńge buıyrdy.

Bul toıdaǵy eń bir este qalarlyq shara M.Áýezov atyndaǵy Qazaq memlekettik akademıalyq drama teatrynyń  «Qıly jol» qoılymy bolǵanyn buǵan deıin jazǵanbyz. Ulttyq rýh pen jiger beretin tarıhı qoılym týraly kelesi siltemeden oqýlaryńyzǵa bolady(http://qamshy.kz/home/show/2106).

2000 jyldyq Taraz qalasynda Qazaq handyǵynyń 550 jyldyǵyna oraı "Kóne Taraz" arhelogıalyq parki men mýzeıiniń ashylý saltanaty ótti. Munda qazba jumystary barysynda tabylǵan tarıhı jádigerler, zattaı derekter qoıylyp, kórýshilerge ǵasyrlar qoıynaýynan syr shertedi.  "Kóne Taraz" Tarazdyń tarıhyn ulttyq qundylyqqa aınaldyryp, jańa Taraz qalasy ortalyǵynyń ózindik kelbetin qalyptastyryp, halyqaralyq deńgeılerde týrızm  ortalyǵyna aınalady dep kútilýde.

Tarazdaǵy Tuńǵysh Prezıdent saıabaǵynda «Qazaq álemi» tarıhı-etnografıalyq sharalary ashylyp, Qazaq bıleýshileri ordalarynyń tarıhı kompozısıasy tigilip, sondaı-aq balalardyń etnografıalyq alańqaıy ashylady. Teatrlandyrylǵan qoıylymdar jáne sándik-qoldanbaly óner buıymdarynyń kórmesi ótedi. Kıgiz úılerdiń aldynda búrkiti men tazysyn ertip aǵalarymyz, Qymyzy men shubatyn sapyryp apalarymyz otyrdy. 

Budan da basqa eki kún boıy jalǵasqan toıda túrli konferansıalar ótip, merekelik konsertter qoıyldy. Eldiktiń toıyn el bolyp birge ótkizdi. Toı Tarazda ótken soń, bul toıdy tek Taraz qalasy ótkizdi dep oılaıtyn bolarsyzdar, Taraz qalasynyń ákimshiligi uıymdastyrýshylyq etkeni bolmasa, basqa óńirler eldiń toıynan aıanyp qalǵan joq. Aıtys pen at oıyndary «Nur Otan» parıasy qoldaýymen ótse, basqa sharalar men qalanyń toıǵa daıyndyq jumystaryn ár oblys óz moıynyna alyp kómekterin aıamaǵan. Qandaı da bir nárse bolsyn kemshiliksiz bolmaıdy ǵoı. Toıda da uıymdastyrýshylyq jaǵynan kemshilikter boldy, tipti qalada kelgen qonaqtarǵa qonaq úılerdiń jetispeýshiligi de bolyp, jer-jerden barǵan jýrnalıster Almatydan arnaıy aparǵan vagondardyń ishinde jatýyna týra keldi. Biraq, eldiktiń toıy úshin mundaı az-kem olqylyqtarǵa  kóz jumýǵa týra keledi eken.

oıdyń sońyn baspasóz máslıhatymen tamamdadyq, toıdyń ótý barysynan túrli suraqtarǵa jaýaptarymyzdy aldyq. Bul toıda ózge de handarǵa ne syı jasaldy degen suraǵymyzǵa; «Qazaq handarynyń shejiresin shyǵardyq, Qazaq handyǵynyń toıyn alǵash ótkizip otyrmyz, handarymyzǵa kórseter syılarymyz áli alda»,- degen jaýap alsaq, memlekettigimizdi moıyndamaǵan elderden arnaıy qonaqtar shaqyryldy ma degen suraǵymyzǵa Jambyl obylysynyń ishki saıasat bóliminiń ókili «Ondaı elderden arnaıy bılik ókilderiniń adamdary kelmedi, dese de, jýrnalıser qaýymy solarǵa jetkizedi. Reseıdiń ózinen 12 jýrnalıs keldi, kesheden beri bárin jetkizip jatyr»,-  dedi.

Mine osylaı kópten kútken Qazaq handyǵynyń 550 jyldyǵy da óz máresine jetti. Kimniń nazaryn aýdaryp, kimge ne jetkizgenimizdi bilmeımin, elimizdiń ishi-syrtynan barǵan barsha jýrnalıser jan-jaqqa «jetkize» jatar. Eń bir ókinishtisi Qazaqta memleket bolmaǵan degen báz bireýler kelip óz kózimen Qazaqtyń memlekettiliginiń tarıhy uzaqta jatqanyn kóre almady. Solardy Elbasy ertip júrip, «Kóne Tarazdy» aralap 2000  jyldyq tarıhymyzdyń qundy derekterin kózge shuqyp kórsetip, «Qıly jol» qoılymyn birge tamashalap qazaqtardyń aıbynyn bir kórsetkende ǵoı. 2 saǵat keshigip kelgen Elbasymyz 10 mınýt ýaqytyn áreń bólgende, biz Pýtınge qalaı ókpeleı alamyz?.. Tipti Elbasynyń janynan úkimettiń adamdaryn da taba almaı qaldyq qoı... Soǵan qaraǵada Qazaqtyń handyǵynyń toıy tek qarapaıym qazaqqa kerek eken. Sol qarapaıym qazaqtardyń arqasynda el bolyp osy bir eleýli toıdy atqara bilgenimizge Allaǵa myń shúkir deımiz..

Turdybek Qurmethan