Qazaq halqy úlken bir tóbe desek, Rýza Beısembaıtegi qazaq úshin óz aldyna bıik bir tóbe. Ol kisi – bar ómirin memlekettik tildi qorǵaýǵa arnaǵan kúresker. Jaltaq bılik Rýza apaıdyń bul eńbegin ashyq moıyndamaıdy, biraq halqy moıyndaıdy.

Sondyqtan ol kisiniń psıhıatrıalyq dıspanserge jatqyzylýy qalyń buqaranyń basyna túsken jaımen teń boldy. Mine, osyndaı súreń jaǵdaıda elimizge muhıttyń arǵy jaǵynan qazaq tiline qatysty «alaqaılap» jaǵymdy jańalyq ta kelip jetti. Alaıda súıinshilegen bul jańalyqtyń arynyn mundaǵy jaısyz jaı birden sý sepkendeı basty...

Qazaq elinde Rýza apaı, ıaǵnı «qazaq tili» temir tordyń arǵy jaǵyna toǵytylyp jatqanda, myna jaqta Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstri Saıasat Nurbek álemdegi bedeldi ári beldi Oksford ýnıversıtetinde qazaq tili oqytylǵaly jatqanyn, osyndaı ózara kelisimge qol qoıylǵanyn súıinshilep jetkizdi. Sóıtken mınıstr Prezıdent Qasym-Jomart Toqaevtyń tapsyrmasymen daıarlanǵan Oxford Qazaq sózdiginiń alǵashqy basylymyn brıtanıalyqtarǵa syıǵa bergenin de atap ótti. Árıne, bul da memlekettik tildi damytý jolynda atqarylǵan bir eńbek, kózge kórinetindeı jasalǵan jaqsy jumys bolar. Biraq, aqıqatynda bul jańalyq Rýza apaı úshin áleýmettik jelide dúrmek bolǵan jurttyń qytyǵyna tıip, kerisinshe jynyn keltirdi. «Óz elindegilerdi qazaqsha sóılete almaı jatqanda, munysy ne teńi» dep mysqyldasa biri, taǵy biri «tildi ulyqtaǵandaryń osy ma» dep depýtat Ermurat Bapıdyń Rýza apaıǵa qatysty memlekettik tildegi saýalyna İshki ister mınıstrliginiń bergen oryssha resmı jaýabyn kózge shuqyp kórsetip jatty...

Aıtqandaı, keshegi jer silkinisi de almatylyqtardyń jadynan áli kete qoıǵan joq. Shynymen de qorqynyshty boldy. Sol kúni kimge, nege seńerin bilmeı kópqabatty turǵyn úıler aldynda seńdeı soǵylǵan qarasha jergilikti bılik tarapynan uzaq ýaqyt bir habar ala almaı dań boldy. Aqyry, el aldyna shyqqan tótenshelikter tek oryssha zaýlap qoıa berdi, sóıtip qazaq tildilerdi «tirideı jer qyldy». «Oryssha túsinbeımin, sonda men ne óle berýim kerek pe» dep jatty jeli arqyly ashynǵan bir dúrmek qaýym shýyldap. Biraq «qazaqsha aıtyńyzdy» sol kúni eshqaısysy elemedi. Ony aıtasyz, telefonǵa kelip túsken qazaqsha habarlamalardyń túrin kórseńiz shoshısyz. Asyǵys-úsigis ınternettegi oryssha-qazaqsha aýdarmashyǵa salyp, ony qalaı bolsa, solaı bere salǵany kórinip tur. Al bul, strategıalyq, múıizi qaraǵaıdaı memlekettik mekemede qazaq tildi qyzmetkerdiń joqtyǵyn bildirse kerek. Onyń ústine habarlamany tergen kezde qazaq qarpiniń bolmaǵanyn da birden ańǵarýǵa bolady. Mine, zoryn aıtpaǵanda, memlekettik tilge kelgende osyndaı bir kishkentaı detaldyń, elementarly jaǵdaıdyń saqtalmaýy syndy bizdegi jetip artylatyn jaǵdaılar, árıne qazaqtyń qanyn qaınatyp, janyna jara salady. Osylaısha óz qolymen qazaqtardy jyndy qylyp, jyndyhanaǵa tyǵý – Qazaq eline ǵana tán qubylys sekildi. Sodan keıin de bılik tili oryssha, ana tili múshkil Qazaqstannyń qaı bir alys shetelde qazaq tiliniń jaǵdaıyna qamqorsı qalǵany, rasynda syrttan qaraǵanda birtúrli kórinedi eken.

Iá, aqyry Rýza apaı bosap shyqty, esesine osy bir-eki kún ishinde Qazaq elinde memlekettik tilge qatysty talaptyń arty shyndyǵynda qandaı bolatyndyǵyna kýá bolǵan ol kisiniń artyndaǵy jurtynyń kóńili nildeı buzylyp, jigeri qum boldy...