ءحىح عاسىردىڭ ەكىنشى جارتىسى مەن حح عاسىردىڭ باسىندا قازاق ادەبيەتى دامۋىنداعى ەرەكشە كورىنگەن جايدىڭ ءبىرى – ەجەلگى ءداستۇرلى جازبا ادەبيەتتىڭ قايتا وركەندەپ، ياساۋي سوپىلىق ءىلىمى مەن سول ءىلىمدى نەگىزدەگەن ونىڭ حيكمەتتەرى سوپىلىق ءىلىم تۇرعىسىنان دا، پوەزيالىق ءداستۇر تۇرعىسىنان دا كىتابي اقىندار شىعارماشىلىعىندا قيسسا-داستاندار ارقىلى كورىنۋى ەدى.

اقىلبەك سابال ۇلىنىڭ «قيسسا-ي مارعۇبا» تۋىندىسى سوپىلىق ءىلىم نەگىزىندە جىرلانعان. سوپىلىق ءىلىمنىڭ تەرەڭدىگىن نيزامي، ناۋاي، فيزۋلي شىعارمالارىنىڭ قۇدىرەتىمەن تۇسىندىرگەن بەلگىلى شىعىس زەرتتەۋشىسى ە.س.بەرتەلستىڭ مىنانداي cءوزi بار: «نيزامي - اقىن عانا ەمەس ۇلى ويشىل. وعان جازۋ وڭاي بولعاندىقتان جازادى. جازۋ ءۇشىن عانا جازعان جوق، وسى باعىتىندا وقىرماندارىنا اسەر ەتۋ ءۇشىن جازدى» [1، 456]. شىعىستىڭ گۋمانيست اعارتۋشىلارىنىڭ وسى ماقساتىن ياعني ادام مىنەزىن، قوعامدى تۇزەۋ ءۇشىن كوركەم ادەبيەتتى ۇگىتتەۋگە، ناسيحاتتاۋعا، تۇسىندىرۋگە قۇرال ەتىپ پايدالانعانىن بىلەمىز. مۇنى كىتابي اقىندار دا ادەبي باعىت ەتىپ ۇستانادى. ولار ادەبيەتتىڭ كوركەمدىك ماقساتى - ۇگىت ناسيحات دەپ تۇسىنگەن، سوندىقتان دا شىعارمالارىندا وسىنداي ديداكتيكالىق وي-پىكىر باستى نازاردا بولادى. ولەڭدەرىنىڭ كوركەمدىگىنەن گوpi، وقيعاسىنىڭ مازمۇنىنا باسىمدىق بەرىلەدى. تاربيەلىك ءاcepi بار بip وقيعا الىنىپ، ولەڭمەن جىرلانادى. اقىلبەك سابال ۇلى ءومip سۇرگەن كەزەڭدە كوپتەگەن شەشىمىن تاپپاعان كۇردەلى الەۋمەتتىك ماسەلەلەرگە قارسى تۇرارلىق تازا ءىلىم - سوپىلىق بولعانى انىق. بۇل تۋرالى بەرتەلس: «نيزامي ۆ كاكوي-تو مەرە بىلي سۆويستۆەننى سۋفييسكيە ۆوززرەنيە. يح وتسۋتستۆيە بىلو بى ستراننو، ليبو ۆ تو ۆرەميا ۆسياكيي پروگرەسسيۆنىي چەلوۆەك يمەننو ۆ سۋفيزمە يسكال وتۆەتا مۋچيۆشيە ەگو سومنەنيا» [1، 448]. عالىم پىكىرىنەن سوپىلىق كوزقاراستىڭ نيزامي زامانىندا پروگرەسشىل باعالى ءىلىم بولعانى كورىنەدى. قازاق عالىمى ە.ىسمايلوۆ تا اقان cepiءنىڭ سوپىلىق جولعا ءتۇسyiن بىلاي تۇسىندىرەدى: «جاۋىزدىقتىڭ قابىنداي بەرۋىنىڭ تۇپكى تامىرى قايدا دەگەن سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەيدى. ول سەرىلىك جولدى تاستايدى، ادىلدىك تۋرالىقتى ىزدەپ شارق ۇرادى. سونداعى ىزدەپ تاپقانى - شىعىس ەلىنىڭ اقىندارىنىڭ ورتا عاسىرلاردان باستالعان ادەبي-فيلوسوفيالىق اعىمى - سوپىلىق جولعا سالىنادى. ول بۇل سوپىلىق اعىمنان ادامداردىڭ قۇلىق-مىنەزىن تۇزەۋ جولىن، ءوزىنىڭ زامانداستارىنىڭ، كەيىنگى جاس ۇرپاقتارىنىڭ وي-ساناسىن اشۋ ماقساتىن، عىلىم ۇيرەنۋ، الەۋمەت ءومىرىن تەرەڭدەي ۇعىنۋ جولىن ىزدەيدى» [2، 167]. يدريس شاح: «ودناكو سەليۋ پوەتا- ۆليۋبلەننوگو ماگا ۆ سۋفيزمە ياۆلياەتسيا نە تولكو راستۆورەنيە ۆ سيانيي يستينى، كوتورۋيۋ ون پوستيگاەت. يستينا پرەوبراجاەت ەگو، ي ۆ رەزۋلتاتە ەتوگو ون پريوبرەتاەت سوسيالنۋيۋ فۋنكسيۋ - ۋكازات ليۋديام تو ناپراۆلەنيە، ۆ كوتوروم وني نۋجدايۋتسيا، چتوبى دوستيچ زاۆەرشەننوستي» [3، 358]،- دەپ دامىتادى.

سوپىلىق اعىمنىڭ تۇركى حالىقتارى ادەبيەتىندە نەگىزىن سالۋشى- احمەت ياساۋي ءىلىمىن اقىلبەك سابال ۇلىنىڭ تەرەڭ تانىپ وسكەنىن ونىڭ «Tahيp-3yhpa» جىرىنان كورۋگە بولادى:

بيسميللا مەن سويلەيىن پاتشا قۇداي،

ءبىز عاpiپ بەندەلەردە كوپ قوي كۇنا.

قىل كوپip قيامەتتەن وتەرىندە،

بولادى زامانىمىز الدەقالاي.

ەكىنشى جاردەم بepciن پايعامبارىم،

شاپاعات قىل ۇممەتىڭنىڭ ءحاممالارىن.

...نە بولام بip كۇندەردە ءتىل بايلانسا،

الۋعا اجال ءولىم ىڭعايلانسا،-

دەگەن سوزدەرى ق.ا.ءياساۋيدىڭ «حيكمەتتەرىندەگى»

-ەي، دوستارىم، ولسەم مەن، ءحالىم نە بولار،

كورگە كىرىپ جاتسام مەن بىلمەيمىن، ءحالىم نە بولار [4، 59]

نەمەسە

ءومipiم اقىر بولعاندا، نە قىلعايمىن قۇداي-ا،

جان الۋشى كەلگەندە، نە قىلعايمىن، قۇداي-ا [4، 58] .

ءتاھيردىڭ زىنداندا جاتىپ ءوزىن-وزى جۇباتۋى ياساۋي ويىمەن ساباقتاستىقتا جىرلانادى:

مەحنات ءوتiپ عapiپكe،

راحات بىتەر كۇن بولار.

قايعى بەرگەن اللامىز،

السا كەرەك، ينشاللا.

ايىرا بىلگەن اللامىز،

قوسسا كەرەك، ينشاللا.

قacipeت بەرگەن يەمىز،

شاتتىق بەرەر، ينشاللا.

ءار مەحناتقا بip راحات،

بولسا كەرەك، ينشاللا [5، 220].

«Tahيp - زۋحرا » جىرىندا نيزامي، ناۋاي، فيزۋلي داستۇرلەرىمەن عاشىق بولىپ دۇنيەگە كەلگەن ەرەكشە جانداردىڭ بip-بipءىنe ىنتىق سەزىمى ارقىلى بەرىلگەن سوپىلىق تانىم «قيسسا-ي مارعۇبادا» جازىقسىز جازالانعان ادال جاننىڭ باسىنان كەشكەن ازاپتى ءومipi ارقىلى بەرىلەدى. سوپىلىق ءىلىمنىڭ نەگىزگى ۇستانىمدارى: عارىپشىلدىك، كورگەن قيىندىققا شۇكىرشىلىك ەتۋ، ءناپسىسىن قاناعاتپەن تىيىپ ۇستاۋ، اللانىڭ قاھارىنان قورقىپ، راحىمىنان ءۇمىت ۇزبەۋ، بۇ دۇنيەنىڭ بار قىزىعىن اقىرەتكە ايىرباستاۋ، ياعني رۋحاني تازارۋ، سول ارقىلى جاراتۋشىعا جاقىنداۋ... يدەيالىق ۇستانعان باعىتى جاعىنان گۋمانيست اعارتۋشى بولىپ كەلەتىن كىتابي اقىنداردىڭ قاي-قايسىسى بولسا دا، وزدەرىنىڭ جاندارىنا جاقىن وسى سوپىلىق ءىلىمدى ناسيحاتتاۋى سوندىقتان [6]. شىعارمادا سوپىلىقتىڭ نەگىزگى بەلگىلەرى كەيىپكەردىڭ باسىنا تۇسكەن ءار ءتۇرلى قيىندىقتار ارقىلى بەرىلەدى جانە سوپىلىق ءىلىمدى ناسيحاتتاۋعا نەگىزدەلگەن. شىعارما مازمۇنى سوپىلىق ىلىممەن ساباقتاستىقتا ورىلەدى. اۆتور كەيىپكەرلەرىن سوپىلىق كوزقاراسپەن تانىستىرادى:

بار ەكەن بip قاتىنى مارعۇبا اتتى،

كوركەم، بويى سيپاتتى، سالتاناتتى.

رۋزە، ناماز وقيدى، ءوزى حالال،

ەر امىرىنەن شىقپايتۇعىن اسىل زاتتى

نەمەسە:

سوپى ەكەن مۇرات ساليح ءدىنىن كۇتكەن،

ءھار بەندە ىقىلاسپەن حاققا جەتكەن.

شىعارمادا سوپىلىق ادەبيەتتىڭ تەرميندەرى وتە كوپ پايدالانىلادى: «عapiپ»، «كوڭىلىنەن تاۋپيح قاشىپ، شايتان كىردى، اقىردا قۋانارمىن»، «مۇنشا بەينەت بەرگەنگە شۇكىر ەتتى»، «ءجۇز مىڭ شۇكىر قىلايىن ءحار نە سالسا»، «اقىرەتكە ساتايىن جالعانىمدى»، «ءتاۋبا قىلدىم»، «راحمەتىڭنەن ءۇمىتىم ۇزبەن»، «ءدىن جولىندا مەحنات تارتتى»، «ارتىق تاماق iشپەيدى، ۇيىقتامايدى، دۇنيەنى اقىرەتكە ساتتى دەيدى»، «مۇسىلمان يمان تابار ءناپسىنى تىيسا»، «حالال نيەت جولىندا جانىن قيسا»، - دەگەن سوزدەر قيسسانىڭ ءون بويىندا، كەيىپكەردى سومداۋ ۇستىندە ۇشىراسىپ وتىرادى. كەيىپكەر مۇراد ساليحتىڭ قاجىلىق ساپارىنا اتتانۋى:

ءوزى سوپى ەر ەدى ءدىنىن كۇتكەن،

ءھار پەندە ىقىلاس ءبىرلان حاققا جەتكەن.

«قاعباعا تاۋاپ قىلىپ كەلەمىن» دەپ،

بەيشارا قاجىعا بارۋعا نيەت ەتكەن.

ويلايدى قاجىعا بارىپ كەلەيىن دەپ،

رۋزاسىن پايعامباردىڭ كورەيىن دەپ.

اۋليە، ماشايىققا زيارات قىلىپ،

توپىراعىنا ءجۇزىمدى سۇرتەيىن دەپ.

قاجىعا بارعان بولادى كۇنادان پاك

قاجىنى قابىل قىلسىن بip اق»،-

دەپ وسى ىلىممەن جىرلانادى. سونداي-اق:

قاجى پارىز بولادى مالى بارعا،

ءناسىپ بولسىن hءاp مۋمين مۇسىلمانعا.

ەكى دۇنيە راحاتىن بىردەي بەرسىن،

«ءلا ءيلاھا ءيللا اللا» دەگەن جانعا.

تازا جولداعى ادامداردىڭ كوپ قايعىعا ۇشىراۋى، ادەتتە جولدان تايعان، قۇدايدان قورىقپايتىن زالىم پەندەلەردەن بولادى. مارعۇبانىڭ دا باسىنا قيىندىق اكەلەتىندەر - ءوزi سەنگەن، جاقىن جاندارى بولىپ شىعادى. شىعارمادا كەيىپكەر ءبىر قيىندىقتان قۇتىلىپ، ەكىنشىسىنە تۇتىلىپ وتىرادى. بۇل - قيسسانىڭ نەگىزگى تاقىرىپتىق ەرەكشەلىگى. كەيىپكەر سول قيىنشىلىقتىڭ بارىنە ءتوزىپ، جەڭىپ شىعۋى ءتيىس. ونىڭ بۇل كۇرەسىندە دەمەۋشى ءبىر اللا دەگەن سوپىلىق وي-تانىم بار. كەيىپكەردىڭ ادامگەرشىلىك تۋرالى يسلام ءدىنى قاعيدالارىمەن، سوپىلىق ىلىممەن استاسىپ جاتقان ارەكەتى كوپ قيىندىق كورۋ، عارىپتىكتە بولۋىمەن ساباقتاستىقتا تۋىنداعان. سوپىلىق ۇستانىمدارعا ساي شىعارما سيۋجەتى دە شەبەر شيەلەنىستەرگە قۇرىلعان. كەيىپكەر قينالعان سايىن اللاعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگى ارتا تۇسەدى، سوپىلىق سەنىمى شىڭدالا بەرەدى. سوپىلىق جولدى ۇستاناتىن مارعۇبانىڭ جانى قايعىدان قينالىپ، جۇرەگى قانجىلاپ جالعىز ءجاpدeمشici تاڭىردەن مەدەت سۇرايدى:

- ءاyeلi جاد ەتەمىن ءتاڭىرىم زاتى،

قينالدى بەيشارانىڭ عapiپ جانى.

زينا ءبىرلان دۇنيەدە اسەر قىلىپ،

شەرمەندە ماقشار كۇندە قىلما مەنى.

ءيلاھي، بارلىق سىرىم ماعلۇم مەنىڭ،

زۇلىمداردان قالمادى جانىم مەنىڭ.

ءوزىڭ جاردەم قىلماساڭ عapiبiڭe،

قالمادى وسى كۇندە ءحالىم مەنىڭ [7،99].

مارعۇبانىڭ بۇل نالاسىنان ونىڭ بۇكىل جان دۇنيەسى، ومىرلىك ۇستانىمى، رۋحاني تازالىعى ءبىر اللاعا دەگەن سەنىمى كورىنەدى. كەيىپكەردىڭ شەكتەن تىس سۇلۋلىعى شىعارماشىلىق تۇرعىدا ەكى سەبەپتەن تۋىنداعان: ءبىرى – شىعىس فولكلورى مەن ادەبيەتىندەگى سۇلۋ ايەلدەردىڭ ەرىنە دەگەن وپاسىزدىعىنىڭ كوپ جىرلانۋى، ەكىنشىسى – سۇلۋ ايەلدى جولىنان تايدىرۋعا بارشا جۇرتتىڭ قۇشتار بولۋىنا قارسىلىق رەتىندە سومدالعان. بۇكىل جان دۇنيەسى سوپىلىق ىلىممەن كەمەلدەنگەن مارعۇبانىڭ بەينەسى - ءنازيرالىق تۋىندىنىڭ باستى شىعارماشىلىق يەدەيالىق، كوركەمدىك ۇستانىمى. سوندىقتان دا شىعارمادا بەيشارا ايەلدىڭ اللاعا زارلانىپ ايتقان مۇڭ-نالاسىنا كەمە ۇستىندەگى بارشا كەرۋەن ادامدارى قاتىننىڭ نۇر ديدارىن كورگەن ساتىندە وعان اراشا بولۋدىڭ ورنىنا وزدەرى دە قۇشتارلىق تانىتادى. بۇل شەشىم كەيىپكەردىڭ ادامداردان قايىر بولماسىنا نالۋىنا الىپ كەلەدى. بۇل دا - قيسسا اۆتورىنىڭ شىعارماشىلىق كوركەمدىك ماقساتىنىڭ كورىنىسى. جالپى ءدىن ماسەلەسىندە، سوپىلىق ىلىمدە تىلەك وزگەلەرگە ەمەس تەك تاڭىرگە باعىشتالۋى ءتيىس ەكەندىگى كەيىپكەردىڭ ءمىناجاتىنان كورىنەدى:

«ءيلاھي، تىلەك مەندەن، سەبەپ سەندەن،

بۇ جەردە ءۇمىتىم جوق heش ادامدان.

قۇدىرەتىڭمەنەن عارىبكە حالاستىق بەر،

جاھاندا مۇڭلى بولماس بۇ كۇن مەندەن.

تىلەدى بip تاڭىردەن قولىن جايىپ،

قىلمادىم بip جاقسى ic سىزگە لايىق.

راقىم (ەت)، پاديشاھ، كۇناھىمدى كeشipe گور،

وزىمە-وزىم قىلدىم ءجۇز مىڭ ايىپ» [7،101].

كەيىپكەردىڭ ءدىني وي، سوپىلىق ىلىمىنەن تۋىنداعان، تاڭىرىنە رياسىز سەنگەن دۇعاسى قابىل بولادى.

تۇتىنگە داريا ءجۇزى تولدى دەيدى.

كۇن كۇركىرەپ، اسپاننان قار، مۇز جاۋىپ،

قيامەت داريا ءجۇزى بولدى دەيدى.

بۇلارعا ءقادىر يەم قاھار قىلدى،

اسپاننان بip بولەك وت ءحازىر بولدى.

داريانىڭ ىشىندە قۇدانىڭ قۇدىرەتىمەن

ادامنىڭ ءباpi كۇيىپ كۇلدەي بولدى.

...كەمەدەگى التىندار امان قالىپ،

ادام قالماي ءباpi دە جانىپ ءبىتتى [7، 101].

كەمە ىشىندە پەيىلى پاك، نيەتى اق، جانى ادال، سوپىلىق ءىلىم، تانىم يەسى جالعىز مارعۇبا عانا قالادى. بۇل دا ياساۋي سوپىلىق ىلىمىمەن سۋسىنداپ وسكەن ءدىني، كىتابي اقىننىڭ ەنگىزگەن يدەيالىق شىعارماشىلىق دەتالى. بۇل ءساتتى اۆتور مۇسىلمانشىلىقپەن ساباقتاستىرىپ، قۇدايىم بارشا جانعا تاۋفيق بepciن، بۇزىقتىق مۇسىلمانعا جامان دەيدى دەپ كورسەتەدى. قانشا بەينەت كورسە دە، اق جولىنان تايماعان پeندeciنe اقىرى اللانىڭ راحىمى تۇسەدى دە، جاۋىز جاندار اللانىڭ قاھارىنا ۇشىرايدى. اللانىڭ راحىمى ءتۇسىپ كەيىپكەر سوپى پاتشاعا جولىعادى، ول مارعۇبانىڭ باستان كەشكەن وقيعالارىنا ءارى تاڭ قالادى، ءارى قاتتى قايعىرادى، كوزىنە جاس الادى. مارعۇبامەن بىرگە بارىپ، پاديشا التىن، كۇمic اسىلدىڭ ءبارىن ورداعا الىپ كەلەدى. ءوزى ءادىل سوپى پاديشانىڭ كىسى اقىسىنا ادالدىعى كورىنەدى. مارعۇبا وسىنشاما ازاپتاردان كەيىن پەندەلىكتىڭ كوپ قىزىعىنان قاشىپ، تەك اللاعا ءمىناجات ەتىپ، تۇندە ۇيىقتاماي، كۇندىز تويا تاماق ىشپەي بipجولا سوپىلىق ءىلىمدى ۇستانۋعا نيەت ەتەدى. پاتشاعا:

رازى ءۇي بەرسەڭىز بولار ەدىم،

تاڭىرىمە كۇندىز-تۇنى جىلار ەدىم.

ورازا، ناماز وقىپ ولگەنىمشە،

تاعات قىپ قۇلشىلىعىن قىلار ەدىم.

نيەت قىلدىم سول ۇيدەن شىقپايىن دەپ،

دۇنيەنىڭ بۇزىق ءسوزىن ۇقپايىن دەپ.

كۇنى-تۇنى قۇدايعا تاعات قىلىپ،

جان ءبىرلان يمان قامىن جوقتايىن دەپ، -

سوپىلىق جولدا كومەك ەتۋىن وتىنەدى. «پاتشا قاتىنعا ءۇي سالىپ بەردى دەيدى، مارعۇبا ءعارىپ ۇيگە كىردى دەيدى. كۇندىز-تۇنى تاڭىرگە شۇكىر قىلىپ، قۇلشىلىق وڭاشا ۇيدە قىلدى دەيدى» دەگەن مارعۇبانىڭ سوپىلىق ءومىر سۋرەتتەرى بەرىلەدى.

شىعارمادان ءدىني قيسساشىل اقىلبەك اقىننىڭ ياساۋي سوپىلىق ءىلىمىن مەڭگەرىپ، شىعارماشىلىعىنا ارقاۋ ەتكەنى «ءدىن جولىندا مەحنات تارتتى دەيدى، ارتىق تاماق ىشپەيدى، ۇيىقتامايدى. دۇنيەنى اقىرەتكە ساتتى دەيدى، مۇسىلمان يمان تابار ءناپسى تىيسا، دۇنيەدە ىزگىلىك ساۋاپ جىيسا. ءتاڭىرى بەندە تىلەۋىن بەرمەي قويماس، حالال نيەت جولىندا جانىن قيسا» دەگەن ولەڭ جولدارىنان انىق اڭعارىلادى. ادال نيەتتەن تايماعان، كوپ بەينەت شەگىپ شۇكىرشىلىگىنەن قايتپاعان مارعۇباعا اللانىڭ ەرەكشە مەيىرىمى تۇسەدى. ول ەرەكشە قاسيەتكە يە بولادى. وسىنىڭ ءوزى شىعارمادا ادالدىق جولىنان تايماعان كەيىپكەرگە اللانىڭ مەيىرىمىنىڭ ءتۇسۋى دەپ تۇسىندىرىلەدى. مارعۇبانىڭ ەرەكشە قاسيەتتى، كەرەمەت جانعا اينالۋى اقىن تاراپىنان ءدىني سوپىلىق ويلارمەن ساباقتاستىرىلىپ تۇسىندىرىلەدى. ادال جانعا اللانىڭ راحىمى بولسا، جازىقسىز جاندى ازاپقا سالعان، ءناپسىنىڭ ق ۇلى بولعان، اقىرەتىن ويلاماعان پەندەلەرگە اللانىڭ قاھارى بار. ونى دا ۇمىتۋعا بولمايدى. ءياساۋيدىڭ سوزىمەن ايتقاندا:

قahap اتتى قاھارىنان قورقىپ جىلار قوجا احمەت،

راحمان اتتى راحىمىڭنان ءۇمىت تۇتار قوجا احمەت [4، 15].

اللانىڭ راحىمىنان مارعۇبا قامقور پاتشاعا جولىعىپ، كەرەمەت قاسيەتكە، ەن داۋلەتكە يە بولىپ، حالىق اراسىنا داڭقى كەتكەن ۋاقىتتا، زالىم جاندارعا اللانىڭ قاھارى دا كەلىپ جەتەدى. ءادىل قازى-قۇدايدىڭ پەندەلەرىنىڭ ic-ارەكەتىنە قاراي راحىمىمەن قاھارىن كورسەتەر تۇسى - قيسساداعى كومپوزيسيالىق شيەلەنىستەردىڭ شەشىمى بولىپ شىعادى. مۇندا ەشبip ىس-ارەكەتتىڭ سەبەپسىز بولمايتىنى، قانداي ic، نە امال قىلساڭ دا ءار ءىستىڭ وزىنە ءتان وتەۋىنىڭ بولاتىنى، جاقسىلىققا جاقسىلىق، قايىرىمعا قايىرىم، جاماندىققا جاماندىق وتەۋى بولىپ جىرلانادى. سونشا جانىنا ازار بەرگەن جاندار الدىنا كەلگەندە، جۇرەگىنە اللانىڭ نۇرى قۇيىلىپ رۋحى تازالانىپ تۇرعان مارعۇبا زالىمداردى تاۋبەسىنە ءتۇسىرىپ كەشىرىمىن بەرەدى. كۇيەۋىنە قوسىلىپ، ەلىنە – تۇركىستان شاھارىنا قايتادى. كۇيەۋى مۇرات سالىق قۇداي ب ا ق بەرىپ، پاتشا بولادى:

ب ا ق بەردى مارعۇباعا پاتشا قۇداي،

جاننىڭ ءبارى ەسكەرسىن مۇنان بىلاي.

ادامزات ءوز پيعىلىنان كۇناھ تابار،

قۇدايدىڭ قۇدىرەتىنىڭ ءبارى وسىلاي.

مارعۇبا قاڭعىرىپتى تالاي جاققا،

قاراڭىزشى، قۇدايىم بەرگەن باققا.

ءوزىنىڭ نيەتىنىڭ دۇرىسىنان

وتىردى مۇرات سالىق التىن تاققا.

ءسويتىپ، سوپىلىق ءىلىمدى نەگىز ەتىپ جىرلانعان ءدىني حيكايالىق قيسسا كەيىپكەرلەرى بارشا مۇرات-ماقساتتارىنا جەتەدى. ولاردىڭ مۇرات-ماقساتتارىنا جەتۋىنىڭ كىلتى – وزدەرىنىڭ حاق پەيىلدىلىگى مەن جان تازالىعىندا. بۇل - ولار ۇستانعان سوپىلىق ىلىمنەن باستاۋ الىپ جاتقان ارنا. ءدىني كىتابي ءنازيراشىل اقىن اقىلبەك سابال ۇلى قوعامدى رۋحاني تازارتۋ جولى، قوعام كەمشىلىگىنىڭ eمi رەتىندە ياساۋي بابامىزدان باستاۋ العان سوپىلىق ىلىممەن ءوزىنىڭ وسىنداي شىعارماسى ارقىلى ەل كوڭىلىنە ادالدىق، مەيىرىم، ادىلدىك نۇرىن ۇيالاتقىسى كەلەدى. اللا جولىنا ادال مەيىرىمدى، جومارت جاننىڭ كەمەلدىككە كەنەلەتىنىن ايتادى.

ياساۋي سوپىلىق ءىلىمى ءحىح عاسىردىڭ ەكىنشى جارتىسى مەن حح عاسىر باسىنداعى قازاق قوعامىنا قاجەتتىلىكتەن تۋىنداعان ءدىني اعارتۋشىلىق اعىم يدەياسىنىڭ رۋحاني قازىعى بولىپ تابىلادى. كىتابي اقىندار شىعارماشىلىعىندا سوپىلىق ءىلىم مەن ءدىني اعارتۋشىلىق ۇستانىمدار تەرەڭ قابىسىپ جاتتى. بۇدان كىتابي اقىندار شىعارماشىلىعىنىڭ ياساۋي نەگىزدەگەن سوپىلىق ادەبيەتتىڭ جالعاسى ەكەنى كورىنەدى.  

ادەبيەتتەر:

1. بەرتەلس ە.ە. يزبراننىە ترۋدى. نيزامي ي فزۋلي. موسكۆا، 1962، -548

2. ىسمايىلوۆ ە. ادەبيەت جايلى ويلار. الماتى: جازۋشى، 1968. – 320ب

3. يدريس شاح. سۋفيزم. موسكۆا، 1994، -445 س

4. ق.ا.ياساۋي. ديۋاني حيكمەت. تۇركىستان، 1993. -144ب

5. عاشىقنامە. الماتى: «جازۋشى»، 1976، -4616

6. كامال قىزى ج. اقىلبەك سابال ۇلىنىڭ ادەبي مۇراسى: فيلول. عىل. كاند. ... ديسس. اۆتورەف. – تۇركىستان، 1999. – 25 ب.

7. بابالار ءسوزى: ءجۇزتومدىق. –استانا: «فوليانت»، 2004. ت.5. -344 ب.

ساپاربەك ەرگوبەك

«ازىرەت سۇلتان» مەملەكەتتىك قورىق-مۇراجايىنىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى ف.ع.ك.، دوسەنت.