جىندار، پەرىشتەلەر جانە شايتانداردىڭ بار بولۋىنا سەنۋگە بولادى ما؟ شىنايى ومىردە وزگە الەم تۇرعىندارىمەن  قانشالىقتى بايلانىسقا تۇسە الامىز؟ ەكى ءومىردى دە بىردەي سىيلايتىن اللاھ تاعالا «ادامدى نە ماقساتپەن جاراتتى؟» دەگەن سۇراق بىزدەن دە بۇرىن تالاي جاندى تولعاندىرعان. بۇل ساۋالداردى ءدىني اعارتۋ ىسىنە ءوز ۇلەسىن قوسىپ كەلە جاتقان نۇر مۇباراك ەگيپەت يسلام مادەنيەتى ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ وقىتۋشىسى، تەولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى مۇحيتدين يسا ۇلى پاتتەيەۆتەن قويعان ەدىك…

-دۇنيە نە ءۇشىن جارالعان؟ ادام، جىندار الەمى، پەرىشتەلەر جونىندە ايتىپ بەرسەڭىز:

-اللاھ دۇنيەنى نە ءۇشىن جاراتتى؟ ەڭ الدىمەن ول ءوزىنىڭ قۇدىرەتتىلىگىن، ونەرىن كورسەتۋ ماقساتىمەن تابيعاتتى ۇلكەن كورمە ەتىپ، جەر بەتىنە تىرشىلىك ءدانىن ەكتى. وسىنىڭ بارلىعىن تۇسىنە الاتىن، سەزىنەتىن اقىلدى جانداردى كورگىسى كەلدى. سودان ول پەرىشتەلەردى  جاراتتى، ولاردا ەرىك بار، ءبىراق  جامانشىلىققا ەمەس، 99،9% جاقسىلىققا بۇرىلادى.

ودان كەيىن جىندار بار، ولار وتتان جاراتىلعاندىقتان، مەتافيزيكاعا كوبىرەك بەيىمدەلەدى جانە كوزگە كورىنبەيدى. ءۇشىنشى، ادام حاليفا بولىپ جاراتىلدى، ءسويتىپ جىندى وعان تابىندىرىپ قويدى. ءىبىلىس وزىنەن ارتىق ەشكىمدى قابىلداعىسى كەلمەدى، ونىڭ الدىندا ول تاقۋالىعىمەن اتى شىققان پەرىشتەلەردىڭ ۇستازى ەدى. «مەن ادامنان بيىكپىن، ۇستەممىن!» دەپ مويىنداماعاننان كەيىن اللاھ ونى جۇماقتاعى ورنىنان قۋىپ جىبەردى.

كەيىن ول عازىرەت ادام مەن حاۋا انانى جەر بەتىنە تۇسىرگەننەن سوڭ، ولاردى ازعىرۋعا كىرىستى. وسىدان ادام مەن شايتاننىڭ اراسىنداعى ماڭگىلىك تالاس باستالدى. ءىبىلىس جۇماقتان ايىرىلىپ، توزاققا باراتىن بولعاندىقتان، وزىمەن ادامنىڭ ۇرپاعىن دا الىپ كەتكىسى كەلدى.

ادامنان قاي ۋاقىتتا بالا تۋىلسا، شايتان ونىڭ ارتىنا ءوزىنىڭ شاكىرتتەرىن قويىپ قويدى. وسى جەردە شاكىرتتەر قايدان پايدا بولدى؟-دەگەن سۇراق تۋۋى مۇمكىن. ونىڭ جاۋابى: ادام پايدا بولماس بۇرىن جەر بەتىندە جىندار ءومىر ءسۇردى. اللاھ تاعالا  «ءزاريات» سۇرەسىنىڭ 56-اياتىندا: «مەن جىندار مەن ادامداردى وزىمە قۇلشىلىق قىلۋى ءۇشىن جاراتتىم» دەگەن. بايقاساڭىز، جىندى ءبىرىنشى اتاپ كورسەتەدى. ولار جەر بەتىن جايلاعان ۋاقىتتا ارالارىندا قاتتى قاقتىعىس شىعىپ، بۇزىقشىلىق جاسادى.

جاراتۋشى اسپاننان جەبىرەيىل پەرىشتەنى اسكەرىمەن جىبەرىپ، جەر بەتىنەن قۋدى، جازالادى. ءبىرازىن تاۋعا، ءبىرازىن تەڭىزگە تاستادى. سودان بەرى جىندار كادىمگىدەي الشاقتا تۇرسا دا، ادامدارمەن ەتەنە ارالاسىپ كەتتى. ولاردىڭ وزدەرى قۇرعان ورتالىقتارى بار، بەرمۋد ۇشتاعانى تۋرالى حاباردار بولارسىز، جەردىڭ سول ايماعىندا جۇمباق وقيعالار بولىپ جاتادى.

جىنداردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعى 2000 جىلدان 6000 جىلعا شەيىن جالعاسا بەرەدى. بىزبەنەن پاراللەلدى تۇردە ءومىر سۇرگەندىكتەن، بەلگىلى ءبىر ۋاقىت ارالىعىندا ولاردىڭ اللانىڭ ەسىمدەرى ارقىلى جىبەرىلگەن كودىن پايدالانىپ، ءبىزدىڭ الەمگە وتەتىن ۋاقىتى بولادى. ولار  ءبىزدىڭ ومىرىمىزگە ءار ءتۇرلى كەيىپتە وتەدى: شىبىن نە جىلان سياقتى جان-جانۋارلاردىڭ تۇرىندە كورىنەدى. پايعامبارىمىز مۇحاممەد (س.ع.س): «ەگەر شىبىن نەمەسە جىلاندى كورە قالساڭدار، الدىمەن 3 رەت «اللا رازىلىعى ءۇشىن كەت!» دەپ ايتىڭدار. سەبەبى جىن سەندەردىڭ باۋىرلارىڭ بولۋى مۇمكىن» دەيدى. «جىن باۋىرلارىڭ بولۋى مۇمكىن» دەگەنى جىندار مۇسىلمان جانە كاپىر بولىپ ەكىگە بولىنەتىندىگىنەن. سول سياقتى ولار ادام كەيپىندە دە كەلۋى مۇمكىن.

دەجاۆيۋ جانە ءتۇس كورۋدى قالاي تۇسىندىرۋگە بولادى؟  

كەيدە، ادام ءبىر مەزەت ءوزى كورىپ وتىرعان ءساتتى بۇرىنىراقتا ءبىر جەردەن كورگەن سياقتى سەزىمدە بولادى، ول «ءتۇس الەمى» دەپ اتالادى.  ءتۇس پايعامبار ءومىرىنىڭ 46/1 بولىگىن قامتىعان. وعان كۇندىز بولاتىن بارلىق ارەكەتتەر تۇسىندە 6 اي بويى قايتالانىپ وتىرعان.  ادامدا دا كەيدە تۇسىندە كورگەنى تىكەلەي بولماسا دا قايتالاناتىن كەزدەرى بولادى. ءتىپتى، وسىدان 10 جىل بۇرىن كورگەن ءتۇس، تانىمايتىن ادامداردى ءدال ءقازىر كورۋىڭىز مۇمكىن. ادام ۇيقىدا جاتقاندا جانى ساياحاتتاپ، دەم الادى. سول كەزدە اسپاننان تاعدىر ساۋلەلەرى شاشىراپ، ادام ساناسىنا تۇسەدى.

-قازىرگى كەزدە ادامدار تۇرمىستاعى ۇرىس-كەرىس، قيىنشىلىقتارعا تاپ بولا قالسا، باقسى-بالگەرلەرگە بارادى. كەيدە ولاردىڭ ايتقانى كەلىپ جاتادى، مۇنى قالاي تۇسىندىرەر ەدىڭىز؟

-باقسى-بالگەرلەر سول جىندارمەن بايلانىس ورناتادى. جىندار پەرىشتەلەردىڭ ادام تاعدىرى جايىندا ايتىپ جاتقان اڭگىمەسىنەن تىڭ تىڭدايدى. سول كەزدە ولاردى پەرىشتەلەر بايقاپ قالىپ، جۇلدىز پىشىندەس شوقتارمەن اتقىلاي باستايدى. ءبىر شىندىقتى ەستىگەن جىن وعان 99 وتىرىك قوسىپ، اتەش شاقىرعانداي باقسىنىڭ قۇلاعىنا سىبىرلايدى. وعان سەنگەن ادام كۇناعا باتادى. تاعدىرعا نە جازىلعانى اللاھتىڭ وزىنە عانا ايان، بولاشاقتى ءبىلۋ ادامعا قاجەت ەمەس. ونىڭ ءومىرى ءوزىنىڭ ەركىنە بايلانىستى ەتىپ جاسالادى. سوندىقتان ول ءوز قالاۋىمەن ءومىر سۇرەدى. ءبىراق بارلىق ىستەرى الدىن الا مينۋت-سەكۋندىنا دەيىن بەكىتىلىپ قويىلعان.

-ادام ءومىرىنىڭ ءمانى نەدە؟ ءجاننات پەن توزاق تۋرالى ويلارىڭىزبەن بولىسسەڭىز:

-دۇنيەنىڭ ءۇش بەتكە قاراعان ءجۇزى بار. ءبىرىنشىسى اللاعا قاراعان بەتى - ەسىمدەردىڭ ايناسى بۇل سۇلۋلىقتىڭ، تازالىقتىڭ، بارلىق عىلىمداردىڭ كورسەتكىشى. ەكىنشىسى، اقىرەتكە قاراعان بەتى. ادام ەڭبەككە ۇمتىلۋ ارقىلى، ىزگىلىككە بوي ۇسىنىپ، وزگەلەرگە مەيىرىمدى بولۋىنىڭ ارقاسىندا ماڭگىلىك ومىرىنە ساۋاپ جينايدى. ءۇشىنشىسى، دۇنيەنىڭ وزىنە ءوزى قاراعان بەتى – جالعان دۇنيە، سۇم دۇنيە، قۋ دۇنيە، بايلىق، قۇمار ويىندار، ءناپسى بارلىعى دا وتكىنشى ءومىردىڭ بايانسىز ءارى وكىنىشكە تولى كورىنىسى. 

ادام انانىڭ قۇرساعىندا پايدا بولعان شاقتان باستاپ، سان ءتۇرلى الەمدەرگە وتەدى. نارەستەگە انا ىشىندە جاتقان ۋاقىتىندا: «بۇدان دا ۇلكەن الەم بار» دەسە ول سەنبەيدى ەكەن. ال بۇل ومىردە بىزگە: «بۇدان دا ۇلكەن الەم بار» دەسە ءبىز سەنبەس ەدىك.

ادام دۇنيەدەن وتكەننەن كەيىن رۋحتار الەمىنە بارادى. ول توزاققا بارماس بۇرىن الدىمەن جەردىڭ قات-قاباتتارىنىڭ استىنا تۇسەدى. ودان توزاققا جىبەرىلەدى. ءجانناتتا ءومىر سۇرەدى. و دۇنيەگە وتكەن كەزدە ادامنىڭ بويى 30 ارشىن بولادى ەكەن، ول شامامەن 20 مەتر جانە جاسى ءومىرىنىڭ قاق ورتاسىنداعى 33 جاستا بولادى. ايەلدەر 18 جاستا بولادى دەپ تە ايتىلادى.

ادام توپىراقتان جاراتىلىپ، سۇيەگى قايتا جەرگە بەرىلىپ، ومىرگە قايتا كەلەدى. ول قۇراننىڭ «ال-باكارا» سۇرەسىنىڭ 28ء-شى اياتىندا ايتىلادى. ومىردە ادامدار كەيدە وزدەرى تانىمايتىن جانمەن تانىسا قالسا، ەرەكشە جاقىن تارتىپ تەز دوستاسىپ كەتەدى. ونىڭ شەشۋى بۇل جاندار رۋحتار الەمىندە جاقىن بولعان.

-اللاھتىڭ جەر بەتىنە تۇسىرگەن 4 كىتابى جونىندە ايتىپ بەرىڭىزشى، مۇسىلمان ادام قۇران كىتاپتان وزگەسىن وقىعانى دۇرىس پا؟

-جەرگە 4 كىتاپ تۇسىرىلگەن، «ءزابۇر» - داۋىتكە، «ءتاۋرات» مۇساعا، «ءىنجىل» -عايساعا، «قۇران» -مۇحاممەدكە، بارلىعى جىر-ولەڭ تۇرىندە كەلەدى. قۇران سوڭعى تۇسكەنى جانە وندا جازىلعان دۇنيەلەردە بارلىق كىتاپتىڭ جيىنتىعى بار. ول قاي زاماندا دا جارامدى. وندا جازىلعان اياتتار ءبىر ەمەس بىرنەشە ماعىنانى ۇستەيدى، سوندىقتان تىكەلەي اۋدارماعا كەلمەيدى.

باسقا تىلدەرگە «تافسير»، ياعني تۇسىندىرمە تۇرىندە اۋدارىلادى. ال باسقا كىتاپتاردى وقۋ نە ءۇشىن كەرەك؟ ماسەلەن قازاقستان بۇرىنعى كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ كونستيتۋسياسىمەن، قۇرىلىمىمەن ءومىر سۇرمەيدى عوي. سول سەبەپتى مۇسىلمان قۇراندى  وقىعانى دۇرىس. ونداعى حاديستەرمەن اللاعا قۇلشىلىق ەتىپ، جاقسى امالدار جاساۋى ارقىلى ماڭگىلىك ءومىردى ساتىپ الادى.                      

يمامداردىڭ ۇستازى اتانىپ جۇرگەن مۇحيتدين يسا ۇلىنىڭ پىكىرى وسىنداي. ادام بالاسى  جىن-پەرىلەردىڭ بار ەكەندىگىنە سەنبەسە دە، ءبىر كۇشتىڭ، جاراتۋشىنىڭ بار ەكەنىن استە ىشتەي مويىندايدى. سوندىقتان، ءار جاراتىلىس ءوز ورنىمەن ءبىر-بىرىنىڭ ومىرىنە ارالاسپاي، اللاھ بەكىتكەن ەرەجەمەن قالۋى كەرەك. جىن-شايتاندار نەگە مازالاۋى كەرەك ادامدى؟ ەگەر پەندەنىڭ نيەتى  تۋرا،  جۇرەگى تازا، قۇلشىلىعى بەرىك بولسا؟ «ادام اتاۋلىنىڭ ءبارiن بiر باۋىرداي ەتiپ، ەكi ءومiردە دە جاقسىلىقپەن ءومiر سۇرگiزەتiن جالعىز جول – وسى مۇسىلمان جولى سەكiلدi» دەگەن پايىمعا كەلگەن شاكارىمشە، اللانى تانىپ، ار-وجداندى جوعالتپاي ءومىر سۇرەيىك.

سۇحباتتاسقان: زاميرا پۋلاتوۆا