الەم بويىنشا 5 جاستان 15 جاستاعى بالالاردىڭ سۋيسيد جاساۋى بويىنشا قازاقستان 9-شى ورىندا تۇر. ال 15 جاستان 29 جاس ارالىعىنداعى جاستاردىڭ وزىنە-وزى قول جۇمساۋى بويىنشا، قازاقستان ءتورتىنشى ورىندا، دەپ حابارلايدى Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگى. بۇل تۋرالى «Bilim Foundation» قوعامدىق قورىنىڭ جەتەكشىسى ەرلان ايتمۇحامبەتوۆ ايتتى.

جىل سايىن الەمدە 800 مىڭ ادام وزىنە قول سالۋدان كوز جۇمادى. دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ مالىمەتىنشە،  ءار 40 سەكۋند سايىن ءبىر ادام ءوز ءومىرىن قيادى. ال بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى بالالار قورىنىڭ دەرەگىنە سۇيەنسەك، قازاقستاندا ساعاتىنا ءبىر ادام سۋيسيدتەن وپات بولادى.  سونىمەن قاتار مينۋت سايىن قانشاما ادام وزىنە قاساقانا زيان كەلتىرەدى.

وز-وزىنە قول سالۋ – الەمدىك قۇبىلىس. 2015 جىلى دۇنيەجۇزىندەگى ءسۋيسيدتىڭ 78 پايىزى تومەن جانە ورتا دەڭگەيدەگى تابىسى بار ەلدەردە جاسالعان. ولىمگە سەبەپ بولاتىن فاكتورلار تىزىمىندە سۋيسيد 17-ورىندا تۇر.

دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ مالىمەتىنشە، قازاقستان سۋيسيد كوپ جاسالاتىن ەلگە جاتادى. ستاتيستيكاعا سۇيەنسەك، قازاقستاننىڭ اۋىلدىق جەرلەرىندەگى بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر اراسىندا وز-وزىنە قول سالۋ فاكتىسى قالاداعىدان گورى مولىراق.

پسيحولوگتاردىڭ ايتۋىنشا، بالالار ءتورت جاسىنان سۋيسيد جايىندا ويلاي باستايدى. بۇل بالالاردىڭ ويىنا ءوزى جاقسى كورەتىن ۇلكەندەرگە قاتتى وكپەلەگەن ساتتەرىندە كەلەدى. ال ول جاستا بالالار ءولىمنىڭ نە ەكەنىن بىلە بەرمەيدى. ال تورت-بەس جاستان اسقان بالالار ءولىمنىڭ ماڭگىلىك ەكەنىن ۇعىنا باستايدى. ال جاسوسپىرىمدەر اراسىنداعى سۋيسيد دوستارىمەن نەمەسە جاقىندارىمەن اراداعى كەلىسپەۋشىلىك سالدارىنان، عاشىقتىق جانە جاۋاپسىز ماحاببات سالدارىنان بولۋى مۇمكىن.

بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى بالالار قورىنىڭ زەرتتەۋىندە بالالار اراسىنداعى سۋيسيدكە ولاردىڭ تۇراتىن جەرى دە اسەر ەتەتىنى ايتىلادى. اسىرەسە، اۋىل جاستارى سۋيسيد جاساۋعا بەيىم دەلىنەدى.

ال پسيحولوگ ناتاليا ءنۋرالديننىڭ ايتۋىنشا، بالانىڭ اۋىلدىق جەردە نەمەسە قالادا تۇرۋىنىڭ اۋىز تولتىرىپ ايتار ايىرماشىلىعى جوق. تيىسىنشە ۇلكەندەر مەن بالالار اراسىنداعى قارىم-قاتىناس ۇلكەن ءرول اتقارادى. ەگەر بالا وزىندە بار قيىندىقتارمەن، ماسەلەلەرمەن، ۋايىمدارىمەن اتا-اناسىمەن بولىسە السا، سۋيسيد ءقاۋپى تومەندەيدى.

اۋىلدا دا ، قالادا دا بالا مەن اتا-انا اراسىنداعى جىلى قارىم-قاتىناستاعى وتباسىلار كوپ. ال ونداي وتباسىدا بولاشاعىنان ۇلكەن ءۇمىت كۇتتىرەتىن تۇلعا تاربيەلەنىپ شىعارى حاق. سونىمەن قاتار، تۇرعىلىقتى جەرىنە قاراماستان بالاعا دەگەن سۋىق قارىم-قاتىناس تا بارلىق جەردە كەزدەسەدى.  

«Bilim Foundation» قوعامدىق قورىنىڭ جەتەكشىسى ەرلان ايتمۇحامبەتوۆ قازاقستاندا ءتورت وڭىرىندە: شقو، بقو، اقمولا وبلىسى، قاراعاندى وبلىسى جانە قوستاناي وبلىسىندا سۋيسيد دەڭگەيى جوعارى ەكەنىن اتاپ ءوتتى.

– ءسۋيسيدتىڭ دەڭگەيى وتكەن جىلدارمەن سالىستىرعاندا ازايىپ كەلە جاتىر. ال بۇل كورسەتكىشتىڭ تومەندەۋى قانداي فاكتورلاردىڭ ارقاسىندا بولىپ جاتقانىن ايتۋ ءقازىر قيىن. سەبەبى جاڭادان ەنگىزىلگەن سۋيسيدكە قارسى باعدارلاما ەندى جۇمىس ىستەي باستادى. ونىڭ ەلەۋلى تۇردە ىقپالى بار ما، ناقتى ايتۋ قيىن، - دەدى ەرلان ايتمۇحامبەتوۆ.

2015 جىلى «بالالار مەن جاسوسپىرىمدەردى سۋيسيدتەن قورعاۋ» جوباسى دايىندالىپ، سول جىلى قىزىلوردا وبلىسىندا ەنگىزىلگەن. ودان كەيىن ماڭعىستاۋ وبلىسىندا اتالمىش جوبا ىسكە اسقان. جوبا اياسىندا 2017 جىلدان باستاپ اقتوبە، اتىراۋ، اقمولا وبلىستارىندا ماماندار وقىتىلىپ جاتىر.