ەلباسى «مەن بۇگىنگى ۇرپاقتىڭ ءۇش ءتىل ءبىلۋىن قولدايمىن. مەملەكەتتىك ءتىل – مەملەكەت قۇرۋشى ۇلتتىڭ ءتىلى، ال ورىس ءتىلىن ءبىلۋ – ۇلى بايلىق. اعىلشىن ءتىلى ىلگەرىلەۋشىلىك پەن تەحنولوگيالاردىڭ ءتىلى بولعاندىقتان ونى ۇيرەنۋگە ءتيىسپىز. ال قازاق ءتىلى بارلىق قازاقستاندى بىرىكتىرىپ، جاقىنداستىرىپ ءوزارا تۇسىنىستىك پەن سۇيىسپەنشىلىككە جەتەلەيدى... كوپ ءتىل بىلگەننىڭ زيانى جوق. مىسالى، شۆەيساريادا تاكسي جۇرگىزۋشىلەرىنىڭ ءوزى ءتورت ءتىلدى بىلەدى. ءبىز اعىلشىن ءتىلىن بىلمەسەك، الەمدەگى وزىق يننوۆاسياعا، تەحنولوگيالارعا شىعا المايمىز. ويتكەنى، بارلىعى سول تىلدە جۇرگىزىلەدى. جاستارعا ايتاتىنىم – وسى»، – دەپ اتاپ كورسەتتى.
دەمەك ەل دامۋى ساياساتىندا قازىرگى تاڭدا ءۇش تۇعىرلى ءتىل كەڭ ءورىس الىپ كەلەدى. قازاقستاندا بۇگىندە ەلباسى ساياساتىنا وراي كوپتىلدىلىككە باسىمدىق بەرىلە باستادى. شىندىعىندا دا ءتىل بىلگەننىڭ ۇپايى تۇگەل. ونداي ازاماتتار ارامىزدا كوپتەپ كەزدەسەدى. ءبىز بايقاپ، باعالاي بەرمەۋىمىز دە بەك مۇمكىن. مىسالى سىر ءوڭىرىنىڭ ارال قالاسىندا تۋعان اننا دانچەنكونىڭ ەسىمىن ءقازىر بۇكىل رەسپۋبليكا بىلەدى دەسەك، ارتىق ەمەس. «31 ارناداعى» اننانىڭ اۆتورلىق باعدارلاماسىن تەلەكورەرمەندەر ءسۇيىپ كورەدى. ونىڭ باعدارلاماسىنىڭ رەيتينگىسى دە جوعارى. مۇنىڭ سەبەبى نەدە؟ ىزدەنىس پەن ءتىل بىلگەندىكتەن. قازاقى ورتادا وسكەن قىز «جاس كەزىمنەن اكە-شەشەمنىڭ «ۇيات بولادى» دەگەن اقىل-كەڭەسىن تىڭداپ ءوستىم. سوندىقتان بويىما قازاقىلىق ءتان» دەگەندى ايتادى. راسىندا دا سولاي. ول ءبىرقاتار بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى مەن ينتەرنەت سايتتارعا بەرگەن سۇحباتىندا «قوناقجايلىلىقتى جاقسى كورەمىن. اشىق-شاشىق كيىنگەندى ۇناتپايمىن» دەپ ءبىزدىڭ ۇلتقا ءتان بيازىلىقتى ايتادى. الەۋمەتتىك جەلىدە پىكىرلەرىن مەملەكەتتىك تىلدە جازاتىن اننا دانچەنكو قازاقىلىققا ءتان بارلىق ۇلى قاسيەتتەردى بويىنا جيعانىن جاسىرمايدى. ويتكەنى ول سول ۇلتپەن بىرگە وسەدى، جەتىلەدى. مويىندايتىن ءبىر نارسە بار، قازىرگى تاڭدا قازاق ءتىلىن بىلۋگە قۇمارلىق وزگە ۇلت تاراپىنان بارعان سايىن ارتىپ كەلەدى.
جاقىندا عانا شاڭىراق كوتەرگەن جەرلەسىمىز پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى گەنناديي شيپوۆسكيح دە قازاق ءتىلىن ەركىن مەڭگەرگەن. قىزىلوردا وبلىسىنىڭ سەكسەۋىل اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن بالا اتا-اناسى باقيلىق بولعاننان كەيىن بالالار ۇيىنە تۇسەدى. ونى ءوز تاربيەسىنە قازاق وتباسى اسىراپ الادى. قازاقى ءسوزدىڭ مايىن تامىزىپ سويلەيتىن جاس جىگىت ءقازىر ءتىلدى ءبىلۋىنىڭ ارقاسىندا پارلامەنت مىنبەرىنەن سويلەپ، قاداۋ-قاداۋ ماسەلەلەردى كوتەرىپ ءجۇر.
ق ر باس پروكۋراتۋراسىنىڭ رەسمي وكىلى وكسانا لوسكۋتوۆا كوپۇلتتى وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن. اكەسى ورىس بولسا، اناسى قازاق. وكسانا ورتا مەكتەپتە جۇرگەندە-اق اناسىنىڭ ءتىلىن ۇيرەنۋگە ۇلكەن قۇلشىنىس تانىتقان. وكسانا لوسكۋتوۆانىڭ ويىنشا، «كەز-كەلگەن قازاقستاندىق شىن نيەتپەن قالايتىن بولسا، قازاق ءتىلىن ەركىن مەڭگەرىپ كەتە الادى».
2008 جىلدان باستاپ «حابار» اگەنتتىگىنىڭ تەلەجۇرگىزۋشىسى بولعان يگور ساحاردىڭ ەسىمى دە جۇرتشىلىققا تانىمال. 9-سىنىپقا دەيىن بەرەكەت جۇمالييەۆ اتىنداعى قازاق ورتا مەكتەبىندە ءبىلىم الىپ، كەيىن اقتاۋداعى قاينار كوللەدجىندە وقۋىن جالعاستىرعان ونىڭ ورتاسى قازاقى بولعاندىقتان، يگور ءتىلدى تەز مەڭگەرىپ العان.
قازاق تىلىندەگى باعدارلامالاردى ەركىن جۇرگىزىپ كەلگەن ماييا ۆەرونسكايانى دا اتا-اناسى باستاۋىش سىنىپتان كەيىن قازاق مەكتەبىنە اۋىستىرعان. قازاق ءتىلىن تەز مەڭگەرگەن ماييانىڭ قازىرگى تاڭدا ابىرويى، اسقاق، بەدەلى جوعارى. مەملەكەتتىك ءتىلدى بىلگەننىڭ ارتىقشىلىعى وسى. 2008 جىلعى ازيا چەمپيوناتىنىڭ قولا جۇلدەگەرى، 2009 جىلى جاسوسپىرىمدەر اراسىنداعى الەم چەمپيوناتىنىڭ كۇمىس جۇلدەگەرى. 2015 جىلعى حيۋستونداعى الەم چەمپيوناتىندا التىن مەدال يەلەنگەن الەم چەمپيونى الەكساندر زايچيكوۆتىڭ ەسىمى قازاقستانعا ەمەس، مۇقىم دۇنيەگە تانىمال.
بەلورۋسسيادا دۇنيەگە كەلىپ، قىزىلوردا قالاسىنا كوشىپ كەلگەن ول جاستايىنان سپورتقا دەن قويعان. قىزىلوردادا قازاقى ورتادا وسكەندىكتەن ول مەملەكەتتىك ءتىلدى تەز مەڭگەرىپ الادى.
ەركىن كۇرەس شەبەرى، وليمپيادانىڭ كۇمىس جۇلدەگەرى، ازيا چەمپيونى يسلام بايرامۋكوۆ ءارتۇرلى جيىندار مەن مىنبەرلەردەن تەك قانا قازاق تىلىندە ەركىن كوسىلىپ سويلەيدى. ايەلدەر بوكسىنان وليمپيادانىڭ جۇلدەگەرى مارينا ۆولنوۆانى دا قىزىلوردالىقتار جاقسى بىلەدى. مارينا قازالى اۋدانىندا وسىپ-ونگەن. قازاق ءتىلىن ۇيرەنۋ وعان ەش قيىندىق تۋعىزباعان. قازاقى ءسالت-داستۇردىڭ قايماعى بۇزىلماعان قۇتتى مەكەن ارال وڭىرىندە جارىق دۇنيە ەسىگىن اشقان «تاڭشولپان» باعدارلاماسىنىڭ جۇرگىزۋشىسى يرينا تەننىڭ ەسىمىن دە ءقازىر بۇكىل قازاقستاندىقتار بىلەدى. مەكتەپ قابىرعاسىندا جۇرگەندە-اق، قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتىنەن وبلىستىق، رەسپۋبليكالىق ءپان وليمپيادالارىنا قاتىسىپ، جۇلدەلى ورىندارعا يە بولعان قىز مەملەكەتتىك ءتىلدى ءبىلۋىنىڭ ارقاسىندا ابىروي بيىگىندە دەسەك، ارتىق ايتپاعانىمىز. «استانا» ارناسىندا مەملەكەتتىك تىلدە جاڭالىقتار جۇرگىزگەن وكسانا پەتەرس ءتىپتى مەكتەپتى ۇزدىك بىتىرگەن. ول سوزاق اۋدانىنىڭ ورتالىعى شولاققورعان اۋىلىنداعى التىنسارين اتىنداعى ورتا مەكتەبىنىڭ ۇستازدارىنا «قازاق ءتىلىن ۇيرەنۋگە دەگەن ىقىلاسىمدى وشىرمەي، ىنتالاندىرا بىلگەندەرى ءۇشىن» اركەز العىسىن ايتادى.
دەمەك كوپ ءتىل بىلگەن ادامنىڭ ارتىقشىلىعى بار. كوپ ءتىل ءبىلۋ ادامنىڭ مىنەزىنە دە، قىزمەتتىك وسۋىنە دە، ومىرىنە دە وڭ اسەر ەتەدى. وزگە ءتىلدى ءبىلۋ جاڭاشا ويلاۋعا جانە بۇرىنعى قالىپتاسقان پىكىرلەرىڭدى ودان ءارى دامىتۋعا ۇلكەن سەپتىگىن تيگىزەدى. جاڭاشىلدىققا، وبەكتيۆتى ويلاۋعا جەتەلەيدى.
مىسالى قازاق توپىراعىنان شىققان ءابۋ ناسىر ءال-فارابي بابامىز 70-كە جۋىق ءتىلدى مەڭگەرگەن. ال پۋشكين فرانسۋز، اعىلشىن، نەمىس، يتاليان، يسپان، لاتىن، گرەك، سلاۆيان تىلدەرىن بىلگەن. قازاق پوەزياسىنىڭ الىبى ۇلى اباي ورىس-قازاق تىلدەرىمەن پارسى، اراب تىلدەرىن مەڭگەرىپ، سول تىلدەردە بىرنەشە كىتاپتاردى وقىعان. شوقان ءۋاليحانوۆ اراب، شاعاتاي جانە تۇركى تىلدەرىنىڭ ءبىرازىن بىلگەن دەگەن دەرەك بار.
بۇدان شىعاتىن قورىتىندى نە؟ جاھاندانۋ دامىپ، كۇن سايىن جان-جاعىن جاڭالىققا تولى بارا جاتقان زاماندا كوپ ءتىلۋ ءبىلۋدىڭ وزەكتىلىگى دە ارتىپ بارادى. سوندىقتان انا ءتىلىڭدى ۇمىتپاي، وزگە ءتىلدى دە بىلگەن دۇرىس.
ەركىن قالدان
