ءتاج - قازاقتىڭ حاندارى مەن قاعاندارى باستارىنا كيەتىن باس كيىمدەرىن وسىلاي دەپ اتاعان. ءتاج (ءتاز، تاز) ادام اتانىڭ ءبىرىنشى نەمەرەسى تازىكە (ءاز اكە، تاز اكە) اتامىزدىڭ ەسىمى. قازاق بيلەۋشىلەرى، سوعان سايكەس بۇكىل قازاق حالقى اتالارىن، اكەلەرىن جانە اعالارىن وسىلاي قۇرمەتتەگەن. اتا مەن اكەگە، اعاعا دەگەن قۇرمەتتىڭ ەڭ بيىك شىڭى وسى بولسا كەرەك-تى. بۇكىل الەم ەلدەرىمەن قاس بي (كاسپيي) دەپ مويىندالعان ۇلى اتالارىمىز تاريحتى وسىلاي جاساعان جانە ونى ءبىر اۋىز سوزبەن وسىلاي جازعان.
ءتاج (تاز،ءتاز) – ءسوز ءتۇبىرى ءاج، از جانە ءاز. بۇلاردىڭ ءبارى سينونيم سوزدەر. دەمەك، قازاق دەگەن اتپەن بۇگىنگى كۇنگە جەتكەن ۇلى ەلدىڭ ءتۇپ اتاسى وسى. ماڭعىستاۋلىق شەجىرە-داستاندارداعى «ءاجى ءبىلىمدى بۇلاعىنان ءدام تاتۋ»، الەمدەگى حالقى كوپ ەڭ ۇلى قۇرىلىقتىڭ ازيا اتالۋى، قازاقتاردىڭ اۋىزدارىنان تاستامايتىن ءاز اۋليەلەرى وسى.
قازاقتىڭ ءسوز جاساۋ قاعيداسىندا «ز» دىبىسى مەن «ج» دىبىسى (زەبە مەن جەبە)، ولاردان دا باسقا «ا» مەن «ءا» (اۋا مەن اۋە)، «ا» مەن «ە» (اسان مەن ەسەن)، «ن» مەن «ڭ»، «ق» مەن «ع» (مانقىستاۋ مەن ماڭعىستاۋ) سياقتى كوپتەگەن دىبىستار اۋىستىرىلىپ، نەمەسە بالاما ماعىنادا قولدانىلا بەرەدى.
تاقيا – اق، تاق، اقي، يا (ءيا)، قيا دەگەن بىرىككەن سوزدەردەن تۇرادى. ءسوز ءتۇبىرى اق، ياعني اعا مەن اقيقات. جوعارىدا كورسەتكەنىمدەي قازاقتىڭ حاندارى مەن قاعاندارى باستارىنا كيەتىن باس كيىمدەرىن ءتاج (ءتاز، تاز) دەپ اتاسا، ۇلى اتالارىمىز اعالارى مەن اقيقاتتى باسىنا تاقيا ەتىپ كيگەن. اعانىڭ ءسوز ءتۇبىرى اع (اق)، اقيقاتتىڭ ءسوز ءتۇبىرى اق پەن اقي، ياعني ءبارىنىڭ ءبىر تۇبىردەن بولاتىنى تەك قانا وسىنى بىلدىرەدى. ەندى وسىنىڭ ۇستىنە ساق پەن ساقيدىڭ دا ءسوز تۇبىرلەرى اق پەن اقي ەكەنىن قوسىڭىز. ءبىزدىڭ اتالارىمىز بۇل جەردە باسىنا تەك قانا اق پەن اقيقاتتى كيىپ جۇرگەن جوق، سول اقيقاتتى كوزىنىڭ قاراشىعىنداي قورعايتىن حاندار مەن قاعانداردىڭ تاعىن (تاق) ۇنەمى باسىنا كيىپ جۇرگەن. ال، يا مەن قياعا كەلسەك، بۇل قازاقتىڭ ۇلى قاعانى شىڭعىسحان شىققان رۋدىڭ اتى.
ءبىزدىڭ اتا تاريحتان الشاقتاعانىمىز سونشالىق، ءقازىر كرەسلونى باسىڭا باس كيىم ەتىپ كيىپ ءجۇرۋدى كوز الدىڭا ەلەستەتە دە المايسىڭ. سەبەبى، كرەسلو جالپىلىما اتاۋ، سوندىقتان ول كرەسلودا وتىرمايتىن ادام جوق. باۋكەسپە ۇرى-قارىلار دا، باسكەسەر-بانديتتەر دە، پاراقورلار مەن جالاقورلار دا، ءتىپتى ءبارى-بارى وتىر. سوندىقتان ونى اقىل ەسى دۇرىس ادامدارعا زورلاساڭ دا باس كيىم ەتىپ كيگىزە المايسىڭ. دەمەك، كەلەشەك تە ەل بولامىز دەسەك، ەلباسىمىز وتىراتىن ورىندى «كرەسلو» دەمەي تاق دەپ اتاعانىمىز ءجون بولار.
اق (اقيقات) پەن اعا – اسا قاسيەتتى ۇعىم. سوندىقتان، بارلىق ىزگى نيەتتەن تۋىندايتىن جاقسى ۇعىمداردىڭ بارىنە اق پەن اعا ءسوزى قوسىلىپ ايتىلادى. مىسالى، انانىڭ اق ءسۇتى، اق نەكە، اق ادال مال، جاڭا تۇسكەن جاس كەلىننىڭ باسىنا تاعاتىن اق ورامال، اق بوساعا، اق تىلەك، اق نيەت، اقىل، اقتاۋ، اقتوبە، اقمىش، اقشۇقىر، اقبۇلاق، اقكەتىك، اققورعان، اقمايا، اقمولا، اقسۋ، ءوز اعاڭ، ناعاشى اعا، قايىن اعا، جيەن اعا، بولە اعا، قاز اعا، اعاش، قارا اعاش، اعامان، اقپان، اقتان ت.ت.
دەمەك، ەل بولامىز دەسەك، ەلباسىمىز باسىنا «ءتاج» كيىپ (سيمۆولدىق ۇلگى دە بولسا دا)، ال بىزدەر ەلباسىمىزدىڭ ورىن تاعىن باسىمىزعا «تاقيا» ەتىپ كيىپ جۇرۋگە ءتيىسپىز. ۇلى اتالارىمىزدىڭ ۇلى حاندىقتارى مەن قاعاندىقتارى وسىلاي بولعاندىقتان عانا قازاق حالقى تاريح ساحناسىنان شىعىپ قالماي بۇگىنگى كۇنگە جەتتى. سىزدەر، نە دەيسىزدەر؟
مۇحامبەتكارىم قوجىرباي ۇلى
