ەلىمىزدە اسا ءقاۋىپتى اۋرۋلاردى جۇقتىرعان ادامداردىڭ اعزاسىن دونورلىققا
پايدالانۋ ماسەلەسى قاراستىرىلىپ جاتىر. بۇعان سەبەپ – قازاقستاندا عانا ەمەس، الەمدە دونور تاپشىلىعى تۋىنداۋدا. تىعىرىققا تىرەلگەن ماماندار "دونورلىق ماسەلە قيىنداپ كەتتى" دەپ دابىل قاعۋدا. ەگەر زاڭعا وزگەرىستەر ەنگىزىلسەك، كەلەر جىلى گەپاتيت، تۋبەركۋلەز جانە مەرەزبەن اۋىرىپ، قايتىس بولعاندار دونور بولۋى ابدەن مۇمكىن. بۇل تۋرالى ەۋرازيا ءبىرىنشى ارناسى حابارلايدى.
تالاي جىلدان بەرى جۇرەك تالماسىنان جاپا شەككەن استانالىق ازات كوپتىلەۋوۆتىڭ كەۋدەسىندە ءقازىر قوستانايلىق ايەلدىڭ جۇرەگى سوعىپ تۇر. العاشىندا وزگە ادامنىڭ اعزاسىنا بەيىمدەلۋ قيىنعا سوققان ەكەن. ءتىپتى، سول كەلىنشەكتىڭ ومىرىندەگى كەيبىر جايتتارىن كورمەسە دە، سەزىپ-بىلىپ ءجۇرىپتى.
«ول كەزدە ەندى قيىن بولدى. ورنىمنان تۇرا المادىم جۇرەك اۋىستىرعاننان كەيىن. ەس جيا المادىق. مەن ءالسىز بولدىم. السىزدىكتەن ورنىمنان تۇرا الماي ەكى اي، 60 كۇن جاتتىق قوي»،- دەيدى قالا تۇرعىنى ازات كوپتىلەۋوۆ.
ازات ءتارىزدى جۇرەك ترانسپلانتاسياسىنا مۇقتاج ەلىمىزدە 150 ادام بار ەكەن. ال 2 مىڭنان استام ادام بۇيرەك، 450ء-ى باۋىر، 10-ى باسقا دا ورگاندارىن اۋىستىرۋ ءۇشىن كەزەكتە تۇر. الايدا، ولاردىڭ بارىنە بىردەي دونور تابىلا بەرمەيدى. باستى سەبەپ – ساۋ ادامداردىڭ كوبى وزگەگە اعزاسىن بەرۋگە كەلىسپەيدى. ال، مارقۇمداردىڭ جاقىندارىنىڭ كوبى ونىڭ ورگانىن الۋعا ۇزىلدى-كەسىلدى قارسى. سالدارىنىنان ترانسپلانتاسيا جىل سايىن ازايۋدا. ماسەلەن، 2016 جىلى 305 ادامنىڭ اعزاسى اۋسىتىرىلسا، بىلتىر بۇل كورسەتكىش 295، ال بيىل ءتىپتى 190-عا ءتۇسىپ كەتكەن. سوندىقتان، ءقاۋىپتى اۋرۋلاردان قايتىس بولعانداردىڭ ورگاندارىن پايدالانۋ ماسەلەسى كوتەرىلىپ جاتىر ەكەن. ول ءۇشىن زاڭعا وزگەرتۋلەر ەنزىزۋ قاجەت.
«زاقىمدالعان اعزالاردى دونورلىققا قولدانۋ تۋرالى زاڭ جوباسىنا وزگەرىستەر ەنگىزىلۋدە. بۇل جەردە ۆيرۋستىق ب نەمەسە س گەپاتيتىنە شالدىققانداردىڭ ورگاندارىن پايدالانۋ كەرەك پە، جوق پا دەگەن سۇراق تۋىنداۋدا. ءدال ءقازىر ءبىزدىڭ زاڭىمىز ولاردى قولدانۋعا تىيىم سالادى. ال الەمدىك تاجىريبەدە وڭ كورسەتكىشتى "ب نەمەسە س گەپاتيتىنە شالدىققانداردىڭ اعزالارى پايدالانىلا بەرەدى. تەك، مۇنداي دەرتكە شالدىققان اعزانى وسى اۋرۋدان جاپا شەككەندەرگە عانا قولدانادى» - دەيدى ا.ن. سىزعانوۆ اتىنداعى ۇلتتىق عىلىمي حيرۋرگيا ورتالىعىنىڭ ترانسپلانتولوگ-حيرۋرگى جاسۇلان بايماحانوۆ.
زاڭعا وزگەرىس ەنگىزۋگە سەبەپ جوق ەمەس. ويتكەنى، ءبىزدىڭ ەلدە سارى اۋرۋ، تۋبەركۋلەز، مەرەز سياقتى جۇقپالى دەرتتەرمەن اۋىراتىنداردىڭ اعزالارىن دونورلىققا الۋ زاڭمەن شەكتەلگەن. دارىگەرلەر «مۇنداي تىيىمدى الىپ تاستاساق، حالىقتىڭ ءومىر جاسىن ۇزارتۋعا سەپ بولار ەدى» دەيدى. بۇعان زاڭگەرلەر قالاي قارايدى؟
«بۇل جاعدايلاردا جالپى كودەكس ناقتى جاۋاپ بەرمەيدى. ەگەر ادام قايتىپ كەتسە، ءولىپ قالسا، دۇنيە سالسا، بۇل جاعدايلاردا كودەكس تىكەلەي ايتپايدى. كەلىسىم كەرەك بولماسا، دونور بولا الادى، ترانسپلانتولوگياعا جاعدايى بار دەپ ايتىلمايدى. بۇل جاعدايدى مەديسينالىق كونسيليۋم شەشەدى» - دەيدى زاڭگەر ايسانا سمان.
بىلتىر قايتىس بولعان 24 ادامنىڭ اعزاسى دونورلىققا پايدالانىلىپتى. ءبىراق، كەيبىرى داۋعا ۇلاستى. ماسەلەن، اقتوبەدە شۋ شىعىپ، مارقۇم سەرىكبولسىن كوشەربايدىڭ تۋعان-تۋىستارى سوتقا ارىز تۇسىرگەن بولاتىن. ويتكەنى دارىگەرلەر مارقۇمنىڭ بۇيرەگىن تۋىستارىنىڭ رۇقساتىنسىز الىپ، پايدالانعان ەكەن. دەگەنمەن، ءىستى تەرگەگەن پوليسەيلەر ءبارى زاڭ اياسىندا بولدى دەپ ماسەلەنى جاپقان ەدى. بۇل ىسكە دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى دە ارالاسىپ، پىكىر بىلدىرگەن-دى. ەلجان ءبىرتانوۆ ومىردەن وزعان ادامنىڭ ىشكى ورگاندارىن تۋىستارىنىڭ رۇقساتىنسىز الۋ دۇرىس، بۇعان زاڭ رۇقسات بەرەدى دەپ كەسىپ ايتقان بولاتىن.
«ادام كوزى تىرىسىندە اعزاسىن الۋعا كەلىسپەيتىنىن رەسمي، جازباشا تۇردە قالدىرماسا، وندا «كەلىسىمىن بەردى» دەپ توپشىلانادى. سوندىقتان، تۋعان-تۋىستارىنىڭ كەلىسىمىنسىز مۇشەسىن الۋعا رۇقسات ەتىلدى دەگەن ءسوز. ادام ءومىرىن ساقتاۋعا باعىتتالعان نورمانى ءوز باسىم قۇپتايمىن» - دەيدى ق ر دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى ەلجان ءبىرتانوۆ.
ال، بيىل 9 ءمايىتتىڭ اعزاسى وزگە ادامدارعا سالىنىپ، ولاردىڭ ءومىرىن ساقتاپ قالعان. ال قايتىس بولعان 42 ادامنان ءتۇرلى اۋرۋ تابىلعاندىقتان، ورگاندارى دونورلىققا الىنباپتى. ماماندار الەمدىك تاجىريبەگە سۇيەنە وتىرىپ، ەندى وسى ماسەلەنى شەشۋ كەرەك دەپ وتىر. ول ءۇشىن ءقاۋىپتى اۋرۋدان قايتىس بولعانداردىڭ اعزالارىن زالالسىزداندىرىپ، ءدال سول ءتارىزدى دەرتكە شالدىققان پاسيەنتتەرگە ترانسپلانتاسيالاۋدى جولعا قويۋ كەرەكتىگىن ايتادى.
