تومەندەگى باتىس ميللياردەرلەرىنىڭ ومىرىنە ءۇڭىلىڭىز. سوندا «مەن نەگە كەدەيمىن؟» دەپ كەيىستىك بىلدىرمەسسىز...
          اجالدىڭ قورقىنىشىنان اقشانىڭ قورقىنىشى باسىم بو­لىپ شىقتى. بيرجالىق قالىقتاۋ مەن قۇلدىراۋ تاريحىنا ءۇڭىل­سەڭىز، تالاي سۇمدىق تراگەديانىڭ كۋاسى بولاسىز. 1929 جىلى بول­عان اسا اۋىر ەكونوميكالىق داعدارىستىڭ تەك ال­عاش­قى ءۇش كۇنىنىڭ وزىندە 210 ءشى­رىگەن باي ءوز ومىرىمەن قوشتاسۋدى دۇرىس كورىپتى. قوعامدا «قارا بەيسەنبى» دەگەن اتپەن قالعان سول كۇنى ۋولل ستريتتەگى زاڭعار عيماراتتاردىڭ تەرەزەلەرىنەن بانكروتتىققا ۇشىراعان بروكەرلەردىڭ وز-وزدەرىن تاستاعانى تۋرالى اڭىزعا بەرگىسىز نەبىر اڭگىمەلەر بار. ونىڭ ءبارىن تەر­گىش­تەپ باسىڭىزدى اۋىرتپاي-اق قويا­لىق. وسى ءوزىمىز كۋا بولىپ وتىر­عان عالامدىق داعدارىس باس­تالعالى بەرى ءبىر­نەشە ميللياردەر ءوزىن-وزى ءولتىر­گەن. سونىڭ ءبىرى – فارماسيەۆ­تي­كا­مەن اينالىساتىن ادولف مەرك­لە دەگەن 74 جاستاعى نەمىس ميل­ليار­دەرى. اتاقتى «فوربس» جۋر­نالىنىڭ ەسەبىنشە، 2008 جىلى ول الەم ميللياردەرلەرىنىڭ ىشىندە 98-ورىندا تۇرعان. مەركلەنىڭ قول استىندا 70 000-نان استام ادام جۇمىس ىستەگەن. وسىلايشا جىل­دىق اقشا اينالىمى ونداعان ميل­ليارد دوللارمەن باعالانا­تىن وندىرىستىك يمپەريانىڭ قو­جايى­نى رەتىندە داۋىرلەپ تۇرعان ميل­لياردەر قور رىنوگى كۇيرەۋ­گە بايلانىستى ءبىر كۇندە 1 ملرد ەۆرودان ايىرىلعان. وسىعان قات­تى كۇيزەلگەن مەركلە پويىز­دىڭ استىنا ءتۇسىپ ولگەن. وقيعا بولعان جەر­دەن پوليسەيلەر ونىڭ تۋىس­تارى­نا قالدىرعان اقىرعى حاتىن تاۋىپ العان.
 ال ەندى امەريكالىق 52 جاس­تاعى ميللياردەر ستيۆەن گۋدتىڭ ءولى دەنەسى ءوزىنىڭ كولىگى ىشىنەن تابىلعان. ول اكەسىنەن مۇراعا قالعان جىلجىمايتىن مۇلىك ساتۋ­مەن اينالىساتىن ءىرى كومپا­نيانىڭ اتقارۋشى ديرەكتورى بولاتىن. 1965 جىلدان بەرى  بۇل كومپانيا جالپى قۇنى 9،5 ميلليارد دوللاردى قۇرايتىن 40 مىڭنان استام جىلجىمايتىن وبەكتى ساتقان ەكەن. جىلجىماي­تىن مۇلىك نارىعى كۇيرەگەن سوڭ، گۋد اۋىر كۇيزەلىسكە تۇسكەن. اقى­رى – اناۋ. ارنايى بيلىك وكىل­دەرىنىڭ حابارلاۋىنشا، سابى­رى سارقىلعان ميللياردەر ءوزىن-وزى باسىنان پيستولەتپەن اتىپ ولتىرگەن. بۇدان دا سۇمدىعى، 60 جاس­تاعى پاكستاندىق ميلليونەر داعدارىستىڭ كەسىرىنەن بانكروت بولعانىنا شىداماي، ءوزىنىڭ با­سىن ەلەكتر ارامەن كەسىپ تاستاعان. مار­قۇم دۋبايداعى بىرنەشە قۇرى­لىس كومپانيالارىنىڭ قو­جايى­نى بولىپتى. ەسىك الدىنان كۇيەۋىنىڭ قانعا

بويالىپ جاتقان باسسىز دەنەسى مەن ءالى جۇمىس ىستەپ تۇرعان ەلەكتر اراسىن كورگەن ايە­ءلى دەرەۋ پوليسياعا حابارلاعان. جەسىر قالعان ايەلدىڭ ايتۋىنشا، ەرى سوڭعى ۋاقىتتا قارجىلىق داع­دارىستىڭ كەسىرىنەن وتە اۋىر پسيحولوگيالىق كۇيزەلىس ۇستىندە بولىپتى. ولەرىنىڭ الدىندا ءوز كومپانياسىنىڭ بارلىق قىزمەت­كەر­لەرىن جۇمىستان بوساتقان ەكەن.
            يرلانديالىق بەلگىلى بيزنەس­مەن پاتريك روككانىڭ 500 ميل­ليون ەۆروسى ساقتاۋلى تۇرعان بانك كۇيرەپ، بايلىعى سۋشا اعىپ كەت­كەن ميلليونەر جۇيكە جۇيەسىنىڭ اۋىر كۇيزە­لىسىنەن ءوزىن-وزى باسىنان اتىپ ءول­تىرگەن.

 ال بار-جوعى 35 جاستاعى اعىلشىن ميلليونەرى دجوناتون رەيس 46 ميلليون دوللارعا بيزنەسىن ساتقان سوڭ، 2009 جىلى ءوزىن ءوزى ولتىرگەن. نە ءۇشىن ءوزىن ولتىرگەنى تۋرالى ارتىنا ءبىر جاپىراق قاعاز دا قالدىرماپتى. 

امەريكانىڭ ميلليونەرى ەلي بلەك ءوزىنىڭ  بانان ەكسپورتىنا سالىقتى تومەندەتۋ ءۇشىن 2،5 ميلليون دوللار پارا بەرگەنى تۋرالى گازەتتەگى اقپاراتتى وقىپ، 44-قاباتتان سەكىرىپ ولگەن.

لوندوندىق بانكير-مۋلتيميلليونەر حۋبەرت بوۋمەستەر 2007 جىلى 1 ميلليون ەۆرو سىيلىق العانىنا قاراماستان، ءوزىن ءوزى باسىنان اتىپ ولگەن. سەبەبى، بيزنەسى كۇيرەي باستاعان.

2008 جىلى بريتانيالىق بيزنەسمەن كريستوفەر فوستەر بانكروت بولۋدان قورقىپ، الدىمەن ايەلى مەن قىزىن ولتىرگەن، ارتىنان قۇنى 2،500 ميلليون دوللار تۇراتىن ءۇيىن ورتەپ جىبەرگەن، سوسىن ءوزىن ءوزى ولتىرگەن.

اعىلشىننىڭ 54 جاستاعى  بايى پول كاستل بانكروت بولۋدان قورقىپ، 2010 جىلى پويىزدىڭ استىنا ءتۇسىپ ولگەن. ءوزى انگليا كورەليەۆاسىمەن كەزدەسىپ، فرينس چارلزبەن شاحمات ويناپ ءجۇرىپتى.
             «باي قالتىراۋىق كەلەدى» دەي­ءدى قازاق. بالكىم، اقشا دا قاتتى جەرگە تۇراتىن بولار. تاريحتا ەڭ باي ميللياردەرلەردىڭ ءوزىنىڭ قارا باقىر، سوقىر تيىن ساناپ جۇرەتىنىنە مىسالدار از ەمەس. حح عاسىردىڭ ەڭ باي ايەلدەرىنىڭ ءبىرى گەنريەتتا حوۋلەند گرين 1916 جى­لى ولگەندە، ارتىندا 20 ميل­ليارد دوللارى قالعان. وسى ءشىرى­گەن باي ايەل چيكاگوداعى تۇتاس كۆارتالداردىڭ قوجايىنى بولسا دا، ءومىر بويى ەڭ ارزان پاتەر جالداپ تۇرعان. ال بىردە باعاسى 2 سەنت تۇراتىن پوشتا ماركاسىن ىزدەپ، ءتۇنى بويى تابانىنان تاۋ­سىلىپتى. ۇلىنىڭ اياعىنا وپەراسيا جاساۋ ءۇشىن ءۇش كۇن بويى­نا تەگىن اۋرۋحانا ىزدەپ، سان­دال­عانى تاعى بار. وسى ميل­لياردەر ايەل 82 جاسقا كەلگەندە، قىز­مەتشى ايەلدىڭ ءبىر بوتەلكە سۇتكە ارتىق تولەپ قويعانىن ەستىپ، ەسىنەن تانىپ قۇلاپ تۇسكەن. ەسەسىنە بايلىعىن وزىنە قي­ماعان ساسىق باي رەتىندە تاريحتا قال­دى. وزىڭە بۇيىرماعاننان ار­تىق ەشتەڭە جەي المايسىڭ دەگەن وسى دا!
            وسىدان 30 جىلدان استام  بۇرىن 4 ميل­ليارد دوللارىمەن الەمدەگى ەڭ باي ادام سانالعان مۇناي كورولى دجون پول گەتتي دە ساراڭنىڭ ساراڭى رەتىندە تاريحتا قالعان. ول ۆيللاسىنا قوناقتارىنىڭ سويلەسكەنىنە اقشا شىعىنداماس ءۇشىن تاكسوفون ورناتقان. 1973 جىلى دجون دەگەن نەمەرەسىن ۇرلاپ كەتكەندەر بالانى قايتارۋ ءۇشىن اقىسىنا 17 ميلليون دوللار سۇراعاندا، تولەۋدەن باس تارتقان. ۇرىلار نەمەرەسىنىڭ قۇلاعىنىڭ ۇشىن كەسىپ الىپ، ونى كونۆەرتكە سالىپ جىبەرگەن سوڭ عانا كەلىسىم بەرگەن. سونىڭ وزىندە گەتتي ۇنەمدەپ، ۇرىلارعا 2،7 ميلليون دوللار عانا قيىپتى.
            «فوربس» جۋرنالىنىڭ ەسەبىن­دە ەكىنشى ورىندا تۇرعان امەريكا­لىق قارجىگەر ۋوررەن باففەت (44 ميلليارد دوللارى بار) بۇدان 40 جىل بۇرىن 30 مىڭ دوللارعا سا­تىپ العان شاعىن پاتەردە، ءبىز­شە ايتقاندا، «حرۋششيەۆكادا» تۇرا­دى. استىنا مىنگەنى – ەسكى كولىك، بىزشە ايتقاندا، «موسكۆيچ». جىر­تىق شالبار كيىپ جۇرەدى.
            حانس راۋسينگ دەگەن سكاندي­ناۆيا­لىق باي 8 ميلليارد دول­لارى بولسا دا، جاڭا كولىك الۋعا اقشاسىن قيماي، ورىستىڭ 12 جىل مىنىلگەن «نيۆاسىن» ساتىپ الىپ­تى. جارىقتىق دۇكەندەردە زاتتىڭ باعاسىن تۇسىرگەنشە ۇزاق ساۋدالاساتىن كورىنەدى.
            وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن بريتاندىق ميلليونەر نيكولاس فون حووگستراتەندى (800 ميلليون دوللارى بار) ادام ءولىمى ءۇشىن ون جىلعا سوتتايدى. ال ونىڭ ۇيىنە ءتىنتۋ جاساعان پوليسەيلەر اس ۇيدەن پايدالانىلعان شاي پاكەت­تەرىن تاپقان. سويتسە الگى باي شاي پاكەتتەرىن قۇرعاتىپ، قايتادان بىرنەشە رەت پايدالانادى ەكەن. ءبىر جىلدان سوڭ، ميلليونەردى ءتۇر­مە­دەن بوساتقان. دەگەنمەن ونىڭ كوپ­كە جايىلىپ كەتكەن ساراڭدى­عى تۋرالى پىكىر ءال-ازىر باسىلار ەمەس.
            ساراڭدىقتىڭ كوكەسى دەپ مى­نانى ايتىڭىز. 23 جاستاعى امە­ريكالىق اكتريسا ۋەندي دوركاس دەگەن ايەل رودجەر دوركاس دەگەن 90-عا كەلگەن ميلليونەرگە كۇيەۋ­گە شىعادى. ماقساتى بەلگىلى – قاۋ­ساعان شالدىڭ بار بايلىعىن يەم­دەنۋ. ءبىر جىلدان سوڭ، اۋرۋ شال كوز جۇمادى. ادۆوكاتتار قارتتىڭ قالدىرعان وسيەتىن وقىعاندا، ايەل تالىپ تۇسە جاز­دايدى. وعان بۇيىرعان مۇرا... ءبىر دوللار ەكەن. ال قالعان 64 ميل­ليون دوللارىن شال ماكسيمي­ليان دەگەن يتىنە مۇراعا قالدى­رىپ­تى. سوت سالپاڭ قۇلاق ءيتتى جاق­تاپ شىعادى. ايەل دە اككى ەكەن، ميلليونداعان دوللاردى قاعىپ ءتۇسۋ ءۇشىن... يتكە تۇرمىسقا شىعادى. امال جوق، ايەل مەن ءيتتىڭ نەكەسىن قيۋعا تۋرا كەلەدى. ءيتتىڭ قۇجاتىن تاستاي ەتكەن شال ونى اقش ازاماتى رەتىندە ءتىر­كەتىپ، سالىق تولەپ تۇراتىن ەتىپتى. يت ولگەن سوڭ، بار بايلىق اقىرى ايەلگە قالعان.

مىنە، «باقىت – اقشادا» دەيتىندەرگە  بۇل دا ءومىردىڭ ۇلكەن سىناعى مەن ساباعى!

  تورەعالي تاشەنوۆ