دۇنيەجۇزى تاريحى ورىس تىلىندە، قازاقستان تاريحى قازاق تىلىندە وقىتىلادى؟ نەگە؟

سوڭعى اپتادا كوتەرىلىپ جاتقان بۇل ماسەلە نەگىزى 2015 جىلى كۇزدە باستالعان ءىس ەدى. بۇل اتىشۋلى "ۇشتىلدىلىك باعدارلاما" دەپ اتالاتىن 2016-2022 جىلدارعا ارنالعان ءبىلىم باعدارلاماسى ەدى.

ەلىمىزدىڭ سول كەزدەگى باس ۇستازى اسلان ءسارىنجىپوۆ 2015 جىلى 10 قىركۇيەك كۇنگى باسپا ءسوز ءماسليحاتىندا «بارلىق مەكتەپتەردە قازاق تىلىندە قازاق ادەبيەتى، قازاقستان تاريحى، گەوگرافيا ءپانى وقىتىلادى. ينفورماتيكا، فيزيكا، حيميا، بيولوگيا جوعارى سىنىپتاردا تەك اعىلشىن تىلىندە وتەتىن بولادى. ال، قانداي مەكتەپ بولسا دا، مەيلى ول قازاق، مەيلى ارالاس مەكتەپ بولسىن دۇنيەجۇزى تاريحى ءپانىن تەك ورىس تىلىندە وقيدى» دەپ مالىمدەگەن. بۇل شۋلى ۇشتىلدىلىك باعدارلاماسىن ءسارىنجىپوۆ باستادى، ساعادييەۆ بەكىتىپ، ءشامشىدينوۆا شەتىن تۇرتپەي، ايماعانبەتوۆكە وتكىزىپ بەردى.

ءبىز ۇشتىلدىلىك باعدارلاماعا قارسى بولعان كەزدە ءدال وسىنداي سوراقىلىققا قارسى تۇرعان ەدىك، ءبىراق، سول كەزدەگى ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى ەرلان ساعادييەۆ كومانداسى ءبىزدى "اعىلشىن تىلىنە قارسى" دەپ، ۇشتىلدىلىك باعدارلامانى كولەڭكەدە قالدىردى.
ءبىز اعىلشىن ءتىلىنىڭ وقىتىلۋىن قوس قولداپ قولدايمىز، ءبىراق، قازاق مەكتەبىندە ورىس تىلىندە، اعىلشىن تىلىندە ءپان وقىتۋعا قارسىمىز! وسىنى تۇسىنبەگەن ءۇش مينيستر تۇسىنبەگەن بەتى كرەسلومەن قوشتاستى. قازىرگى مينيستر تىڭدايدى دەپ سەنىم ارتامىن.

ءجا، باسىنداعى ىسكە ورالايىن، بىزدە دۇنيەجۇزى تاريحىن ورىس تىلىندە وقىتۋ نەدەن تۋىندادى؟
بۇل — بارىپ تۇرعان جالتاقتىق پەن قورقاقتىقتىڭ كەسىرى، كەزىندە ورىس سىنىپ تۇلەكتەرىنەن قازاق ءتىلى پانىنەن ەمتيحان الۋ ءۇشىن، قازاق سىنىپتارىنا ورىس ءتىلى ءپانى ەمتيحانىن ەنگىزگەن. ءدال سول سياقتى، ورىس سىنىپتارىنا قازاقستان تاريحىن قازاق تىلىندە وتكىزۋ ءۇشىن قازاق سىنىپتارىنداعى دۇنيەجۇزى تاريحىن ورىس تىلىندە وتكىزۋ باستاماسىن كىرگىزە سالدى. نە دەگەن قورلىق؟
25%-عا جەتپەيتىن ورىس سىنىبىنا قازاقستان تاريحىن مەملەكەتتىك تىلدە وقىتۋعا باتىلى بارماعان شەندى قاۋىم، 75% قازاق بالاسىنىڭ دۇنيەگە كوزقاراسىن ورىس تەرەزەسىنەن سىعالاتۋعا كەلىسە كەتتى. بۇل — تاۋەلسىزدىكتىڭ 30 جىلدىعىنا جاقىنداعان ءبىز ءۇشىن قاسىرەت.
ءبىز دۇنيەجۇزى تاريحىن ورىس تىلىندە وقىتۋ ارقىلى كوپ دۇنيەدەن ۇتىلامىز.

ەڭ ءبىرىنشى، ول — مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ جەڭىلىسى. مەكتەبىندە، قازاق سىنىبىندا بارلىق ءپاندى وقىتۋعا جارامايتىن قازاق ءتىلىن — "مەملەكەتتىك ءتىل" دەپ ايتا المايتىن، ەرتەڭ ەلدىڭ بەتىنە قاراي المايتىن جاعدايدا بولامىز. ورىس ءتىلىنىڭ مارتەبەسىن اسقاقتاتىپ، قازاق ءتىلىنىڭ سورىنا تاعى ءبىر قادام جاسايمىز. بۇل — قىلمىس.

ەكىنشى، ول — يدەولوگيالىق قۇرباندىق. سەبەبى، بىزدە باعدارلامالار مەن وقۋلىقتاردىڭ باسىم بولىگى رەسەي وقۋلىقتارىنىڭ اۋدارىلعان كوشىرمەسى ەكەنى انىق. (دالەل كەرەك بولسا پاراقتاپ ساناپ بەرەمىن). ال، دۇنيەجۇزى تاريحىن ورىس تىلىندە وقىتاتىن بولسا، ءبىزدىڭ اۆتورلار تازا رەسەي وقۋلىعىن اۋدارىپ جاتپاي-اق، كوشىرە سالاتىنى اقيقات، سوندا رەسەي يدەولوگياسى قازاق مەكتەپتەرىنىڭ ەسىگىنەن ەمىن-ەركىن كىرىپ، "ورىس — دوس" دەگەنمەن دوس بولىپ، "ورىس — جاۋ" دەگەنمەن جاۋلاسىپ جۇرە بەرەتىن، سول كەڭەس يدەولوگياسىنىڭ ءتۇرى وزگەرگەن فورماتىمەن سۋسىنداعان ۇرپاق تاربيەلەپ جۇرە بەرەمىز.

ءۇشىنشى، ول — تاۋەلسىزدىككە سىن. قازاقستان تاريحى، قازاق ءتىلى، قازاق ادەبيەتى سەكىلدى پاندەردى تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ مەكتەبىندە قازاق تىلىندە وقىتۋ — تالقىلاناتىن ماسەلە ەمەس! مۇنى تالقىلاپ، سول ءۇشىن وزگە ءبىر ءپاندى وزگە تىلدە وقىتۋعا كەلىسۋ ول — تاۋەلسىزدىگىمىزگە سىن. ەلدىگىمىزدەن ۇيات.

سوندىقتان، بۇعان دەيىنگى مينيسترلىك قابىلداعان ءۇشتىلدى باعدارلامانىڭ وسىنداي ماسقارا تۇستارىن تەز ارادا كەرى قايتارىپ، ءبىلىم بەرۋدىڭ باعىتىن ۇلتتىق باعىتقا بۇرۋ — كەزەك كۇتتىرمەيتىن شارۋا دەپ ويلايمىن. ورتا ءبىلىم مەملەكەتتىك تىلدە بەرىلۋى كەرەك. قازاق سىنىبىندا وزگە تىلدە ءپان وقىتۋ — تالقىلاۋعا سالاتىن دۇنيە ەمەس.

تەك دۇنيەجۇزى تاريحى ماسەلەسى ەمەس، وسى جەردە وزەكتى تاعى ءبىر دۇنيە ول — ورىس ادەبيەتى. قازاقستاندىق مەكتەپتەر نەگە ورىس ادەبيەتىن عانا وقۋى كەرەك؟ سوندا تولستويدى وقىعان بالا نە ءۇشىن بايروندى وقىماۋى كەرەك؟ نەگە تۇرىك ادەبيەتىن، تۇركى ادەبيەتىن، اعىلشىن ادەبيەتىن قازاق بالاسى وقىماۋى كەرەك؟ بۇل — ورىس الەمىنىڭ قامىتىن مويىنعا ءىلىپ، "دۇنيەدە تەك ورىس ۇلتى عانا — ۇلى ۇلت" دەپ كەتكەن كەڭەستىڭ شەكپەنىنەن شىقپاۋ ەمەس پە؟

سوندىقتان، ءبىزدىڭ تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ بۇگىنگى ۇرپاعى الەم ادەبيەتىنىڭ جاۋھارلارىن قازاق تىلىندە وقۋى كەرەك. مەكتەپتەگى ورىس ادەبيەتى ءپانى ءبىرتۇتاس قىسقارتىلىپ، ورنىنا الەم ادەبيەتى دەگەن ءپان ەنگىزىلۋى كەرەك. قازاق بالاسى الەمدىك عىلىم مەن ادەبيەتتى مەڭگەرۋدى ءوز تىلىندە، مەملەكەتتىك يدەولوگيادا الۋى كەرەك. بۇل — (ءبىز) ۇستازداردىڭ، مەملەكەتتىڭ جاساپ بەرۋگە ءتيىستى قاسيەتتى پارىزى. ۇرپاق الدىندا ۇياتقا قالمايىق.

ءوزى تاريحشى رەتىندە جاڭا مينيستر Askhat Aimagambetov مىرزا مۇنداي سوراقىلىققا جول بەرمەيدى دەپ ويلايمىن. ءبىلىم سالاسىنا ۇلتتىق رەڭ بەرمەۋ، مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ مەكتەپتە ەكىنشى سورتتا بولۋى — ۇلتتىق قاسىرەتكە اكەلىپ سوعادى. ونىڭ زاردابىن نەشە ونداعان جىلدان سوڭ تارتۋىمىز ابدەن مۇمكىن.

ەل پرەزيدەنتتىگىنە كەلگەننەن بەرى ءبىلىم سالاسىنا ۇنەمى كوڭىل ءبولىپ كەلە جاتقان قاسىم-جومارت توقايەۆ مىرزا دا بۇل باعدارلاماعا بۇعان دەيىن دە وزگەرىس ەنگىزۋدى تاپسىرعان ەدى. سوندىقتان، جاڭا ۇلتتىق باعىتتاعى ورتا ءبىلىم باعدارلاماسى قايتا جاسالادى دەپ سەنەمىن جانە سالا مامانى، جاناشىرى رەتىندە ءۇمىت ەتەمىن.

اياتجان احمەتجان ۇلىنىڭ فەيسبۋك پاراقشاسىنان الىنعان