تاۋەلسىزدىك العالى بەرى ءبىرىڭعاي اۋىلشارۋاشىلىعىمەن اينالىسقان جامبىل وبلىسى سارىسۋ اۋدانى بۇگىندە اگرارلى-وندىرىستىك ايماققا اينالعان. مال مەن جەردى قاتار ەمگەن حالىقتىڭ تۇرمىستىق-الەۋمەتتىك جاعدايى كوڭىل قۋانتادى.

قازاقستان حيميا ونەركاسىبىنىڭ ەڭ ءىرى نىساندار – «قاراتاۋ» جانە «ەۆروحيم جاڭاتاس» تاۋ-كەن وڭدەۋ كەشەندەرى جۇمىس ىستەيدى. بۇل ايماقتا فوسفوردىڭ مول قورى بار. وسى بايلىق سىرتتان كولەمدى ينۆەستيسيا تارتۋعا باستى  نەگىز. بۇل دەگەن – يگەرىلمەي جاتقان بايلىقتى يگەرۋ، تىڭ جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ، قوسىمشا قاراجات تارتۋ جانە جۇمىس كوزىن تارتۋ.

بىلتىر عانا اۋداننىڭ 90 جىلدىعىن اتاپ، اۋدان كولەمىندە رۋحاني جاڭعرىۋ اياسىندا يگىلىكتى ىستەر جۇزەگە اسسا، بيىل قالانىڭ 50 جىلدىعى قىركۇيەك ايىندا اتالىپ وتپەك.

سارىسۋ اۋدانىنىڭ جالپى اۋماعى — 31،3 مىڭ كم²، حالقىنىڭ سانى – 42 مىڭعا جۋىق. اۋداندا 26 ەلدىمەكەن، 9 اۋىلدىق وكرۋگ جانە 1 قالا – اۋدان ورتالىعى – جاڭاتاس قالاسى بار.

جاڭاتاستىڭ ىرگەسى ءىرى فوسفوريت كەنىن يگەرۋگە بايلانىستى 1964 جىلى قالانا باستادى. 1969 جىلى كەنتكە، 1971 جىلى قالاعا اينالدى.  توقسانىنشى جىلدارى توقىراۋعا تاپ بولعان شاعىن شاھار بۇگىندە كۇن ساناپ كوركەيىپ كەلەدى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ تىكەلەي باستاماسىمەن مونوقالالاردى دامىتۋ باعدارلاماسى اياسىندا ءبىرتالاي تىرلىكتەر اتقارىلىپ، قالانىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق احۋالى تۇزەلىپ، تىرشىلىك قىزا باستادى.

جارتى عاسىرعا جۋىق تاريحى بار جاڭاتاس قالاسىندا ءقازىر 22 مىڭنان اسا حالىق بار. ەل اراسىندا «جاڭا پاريج» اتانىپ كەتكەن قالادا قيراعان ۇيلەر تازالانىپ، جارامدىسى جاڭعىرتۋدان ءوتىپ، تۇرعىندار يگىلىگىنە بەرىلۋدە. تۇرعىندار اۋىز سۋدى تاۋلىك بويى تۇتىتاتىنداي مۇمكىندىككە يە بولدى. 2020 جىلى قالاعا كوگىلدىر وتىن – تابيعي گاز كىرگىزىلمەك.

ەلىمىز ەگەمەندىككە قول جەتكىزگەن العاشقى جىلدارداعى اۋىرتپالىق  كەنشىلەر شاھارىنا دا وڭاي سوققان جوق.

ەلباسىنىڭ  تىكەلەي تاپسىرماسىمەن مونوقالالاردى دامىتۋدىڭ 2012-2020 جىلدارعا ارنالعان  باعدارلاماسىنىڭ قابىلدانۋى قالانىڭ تىنىسىنا تىڭ سەرپىن بەردى.

بۇگىندە  اۋدان ورتالىعى ادام تانىماستاي وزگەردى.  وسى تۇرعىدا  ولكەدەگى ءوندىرىستىڭ تيگىزگەن ۇلەسى ۇشان-تەڭىز دەسەك قاتەلەسپەسپىز..

قازىرگى تاڭدا اۋدانداعى ىرگەلى كاسىپورىن – «قازفوسفات» كومپانياسىنىڭ فيليالى «قاراتاۋ» تاۋ-كەن وڭدەۋ كەشەنى  مەن «ەۋروحيم» ج ش س قالىپتى جۇمىس ىستەۋدە.  قوس كاسىپورىن ءوڭىر ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىنا ايرىقشا ۇلەس قوسىپ وتىر.

جاڭاتاستىڭ باس جوسپارىنا سايكەس، «وقۋشىلار سارايى» سالىنىپ، جاڭا ۇلگىدەگى «شىعىس بازارى» بوي كوتەرەدى. تەمىرجول ۆوكزالى مەن اۆتوبەكەت جاڭارماق.

كەزىندە ءوندىرىسى وركەندەپ، 60 مىڭداي حالىق قونىستانعان جاڭاتاس ءقازىر قايتا دامۋ جولىنا ءتۇستى. ينفراقۇرىلىمنان باستاپ، قالانى اباتتاندىرىپ، كورىكتەندىرۋ، جاڭا نىساندار سالۋ، دەمالىس ورىندارى مەن ساياباقتاردى جاڭعىرتۋ، جول-كولىك قاتىناستارىن رەتكە كەلتىرۋ، كوشەلەردى جارىقتاندىرۋ جۇمىستارى جاندانۋدا.

وسىدان 6 جىل بۇرىن  رەسپۋبليكاداعى ەڭ جاس اكىمدەردىڭ ءبىرى بولىپ قاناتبەك قايشىبەك ۇلى مادىبەك اۋداندى باسقارعاندا تالاي جاڭا جوبالاردىڭ ۇيىتقىسى بولىپ، بۇگىندە سول جوبالاردىڭ يگىلىگىن كورىپ وتىرعانىن اۋدان حالقى جاقسى بىلەدى. وبلىس ورتالىعىندا باسشىلىق قىزمەت اتقارىپ، اۋدان تىزگىنىن قايتا قولعا العان ق.مادىبەكتىڭ بۇگىندە سارىسۋ حالقى ءۇشىن اتقارىپ جاتقان ەڭبەگى ەرەك.

«جاسىل» ەنەرگەتيكانى قارقىندى دامىتۋعا بەت بۇرعان ەلىمىزدە بالامالى قۋات كوزدەرىنەن ەنەرگيا جيناۋ جولعا قويىلىپ كەلەدى. اتالعان بالامالى كوزدەردەن قۋات ءوندىرۋ كەشەندەرىنىڭ قاتارى تاعى ءبىر نىسان – جاڭاتاس جەل ەلەكتر ستانسياسىمەن تولىقپاق.

تۇركىستان اۋىلدىق وكرۋگىندە ورنالاساتىن اتالمىش ستانسيا 100 مۆت ەلەكتر ەنەرگياسىن وندىرەدى دەپ جوسپارلانىپ وتىر. نىساننىڭ قۇرىلىسىن جۇرگىزۋ ءۇشىن جوبانى ۇسىنۋشى – «جاڭاتاس جەل ەلەكتروستانسياسى» ءجشس-ى ەلەكتر قۋاتىن ءبولۋ سىزباسىن ازىرلەپ، «كەگوك» كومپانياسىنىڭ كەلسىمىن العان. باس مەردىگەر رەتىندە انىقتالعان جۇڭگو حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ «China Power International Holding» كومپانياسى ستانسيا قۇرىلىسىن كەلەر جىلدىڭ اقپانىندا اياقتاۋدى جوسپارلاۋدا.

سونداي-اق، ولار قۇرىلىسقا قاجەتتى زاتتاردى جەرگىلىكتى تاۋار وندىرۋشىلەردەن الۋدا. وسىلايشا، سارىسۋلىقتار جىل ون ەكى اي تىنىمسىز سوعاتىن «اققىرقا» مەن «ارىستاندى قاراباس» جەلىن قاجەتكە جاراتىپ، ەل يگىلىگىنە پايدالانباق. مۇنى «جوقتان بار جاساپ»، تابيعاتتىڭ قۇدىرەتىن ادامنىڭ قاجەتتىلىگىنە يكەمدەۋدىڭ كەرەمەت ۇلگىسى دەپ بىلسەك بولادى.

ارينە، تىزە بەرسەڭ، تىرلىك كوپ. جاڭعىرعان جاڭاتاستىڭ بۇگىنگى تىنىس-تىرشىلىگى وسىنداي. ءبىر سوزبەن ايتقاندا،  اتقارىلعان تىرلىك از ەمەس، الداعى ماقساتتار ودان دا اۋقىمدى.

جولداردى جوندەۋ، سۋ قۇبىرلارىن تارتۋ، گاز قۇبىرىن جۇرگىزۋ، اۋىلداردى كورىكتەندىرۋ، اباتتاندىرۋ، بيزنەستى دامىتۋ باعىتىندا ناقتى مىندەتتەر جۇكتەلگەن.  اۋداننىڭ مادەني-رۋحاني سالاسى  جىلدان-جىلعا جاقسارۋدا.  سوڭعى جىلداردىڭ وزىندە قالانىڭ ءبىلىم، مادەنيەت وشاقتارى، كىتاپحانالار زاماناۋي ۇلگىگە ءوتىپ، جاڭا تەحنولوگيامەن جۇمىس ىستەۋگە كوشتى.

جوعارىدا ايتقان شاعىن اۋداندا قاڭىراپ بوس قالعان، قيراعان ۇيلەردى ارنايى قۇرىلعان كوميسسيانىڭ شەشىمىمەن قايتا جوندەپ، حالىقتى قونىستاندىرۋ جۇمىستارى قارقىندى جۇرۋدە.

ەلباسى ن.نازاربايەۆتىڭ «قازاقستاندىقتاردىڭ  ءال-اۋقاتىنىڭ ءوسۋى: تابىس پەن تۇرمىس ساپاسىن ارتتىرۋ» اتتى جولداۋىندا حالىققا ساپالى  قىزمەت كورسەتۋ، تۇرعىن ءۇي  جاعدايىن جاقسارتۋ،  قازاقستاننىڭ كەز-كەلگەن ەلدى مەكەندەرىندە جايلى، ءقاۋىپسىز ءومىر ءسۇرۋ جايلى ايتىلعان.  سونىمەن قاتار، «پرەزيدەنتتىڭ بەس الەۋمەتتىك باستاماسى» اتتى ۇندەۋى، «نۇرلى جەر» باعدارلاماسى اياسىندا رەسپۋبليكالىق، وبلىستىق بيۋدجەتتەن قارجى ءبولىنىپ، جاڭاتاس قالاسىنداعى بوس تۇرعىن ۇيلەردى قالپىنا كەلتىرۋ باعىتىندا جۇمىستار اتقارىلۋدا. بۇگىندە جاڭارعان شاھاردا  ەكى مىڭعا تارتا ازامات پاتەر كەزەگىندە تۇر. 2012-2018 جىلدار ارالىعىندا 8  ءۇيدىڭ قۇرىلىسى اياقتالىپ، 720 ازامات قونىس تويىن تويلاعان بولاتىن. وسى ءۇردىس جالعاسىن تاۋىپ، ناۋرىز ايىندا 60 وتباسى باسپانالى بولسا، بيىل تاعى ەكى  ءۇي قالپىنا كەلتىرىلەدى.

اعىمداعى جىلى ورازا ايىندا جومارت ازاماتتاردىڭ دەمەۋىمەن 4 بىردەي كوپبالالى انالار باسپانالى بولدى.

ايماقتا ەلباسى جولداۋلارىنىڭ نەگىزىندە ومىرگە كەلگەن مەملەكەتتىك

باعدارلامالار ءساتتى جۇزەگە اسىپ، جاڭا جۇمىستارى اشىلۋدا. وڭىردەگى ىرگەلى ءوندىرىس ورنى «قاراتاۋ» تاۋ-كەن وڭدەۋ كەشەنى جۇمىس اۋقىمىن ارتتىرا تۇسسە، رەسەيلىك «ەۆروحيم» كومپانياسى دا ىلكىمدى ىستەرىمەن ىلگەرى ۇمتىلۋدا.

سونىمەن قاتار، بيىل جەل ەلەكتر ستانساسىنىڭ قۇرىلىسى دا قارقىندى جۇرگىزىلىپ جاتىر. ودان بولەك مونوقالالاردى دامىتۋدىڭ مەملەكەتتىك باعدارلاماسى شەڭبەرىندە جاڭاتاس قالاسى دا كوركەيە تۇسۋدە. ەندى مىنە، سارىسۋدىڭ سوداسى دا برەندكە اينالاتىن كۇن جاقىن.

سارىسۋ اۋدانىندا «كالسييلەنگەن سودا» وندىرەتىن زاۋىت سالىنباق. بۇل جۇمىسسىزدار سانى قىسقارىپ، ەلدىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋىنا ءوزىنىڭ وڭ اسەرىن تيگىزەدى دەگەن ءسوز.

شىندىعىندا كۇن وتكەن سايىن شاعىن شاھاردىڭ شىرايى كىرىپ كەلەدى. بولاشاقتا جاڭاتاس حيميالىق ءوندىرىسى دامىعان، حالقى ەڭبەگىمەن تانىلعان قالاعا اينالاتىنىنا سەنىم مول.

داريحا ۇمبەتياروۆا