سوڭعى ۋاقىتتا ەلىمىزدە قارا التىن ۇرلىعىنىڭ بەلەڭ العانى سون­شالىق، مۇناي جانە مۇناي ونىمدەرىنىڭ كولەڭكەلى اينالىمى قىلمىستىق قۇ­رى­لىم­­داردىڭ نەگىزگى تابىس كوزىنە اي­نال­دى. بيىلعى جىلدىڭ اقپانىندا ماڭعىس­تاۋدا مۇنايدى توننالاپ ۇرلاعان قىل­مىس­تىق توپ ۇستالدى Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگى turkystan.kz دەرەگىنە سۇيەنىپ.

ءبۇ­گىن­گى تاڭدا ەلدەگى جالپى ىشكى ءونىمنىڭ 30 پايىزى، ال ەكسپورت­تان تۇسەتىن تابىستىڭ جارتىسى – مۇ­ناي-گاز ونەركاسى­ءبى­ءنىڭ ۇلە­ءسى.  قازاقستان بۇكىل الەمدەگى جالپى مۇناي ءونىمى­ءنىڭ (كۇنىنە 90 ملن باررەلدەن استام) 1،8  پايىزىن (كۇنىنە 1،719 ملن باررەل) بەرىپ وتىر.

وتكەن جىلى قازاقستاندا 77، 5 ملن دوللار مۇناي وندىرىلسە، بيىلعى جىل­دىڭ العاشقى 5 ايىنىڭ وزىندە 36،5 ملن توننا شيكىزات الىندى. مەملەكەت ءۇمىت ارتىپ وتىر­عان ءۇش كەن ورنى – قاشاعان، تەڭىز بەن قاراشىعاناقتان جالپى كولەمى 21،7 ملن توننا قارا التىن ءوندىرىلدى.

2019 جىلعى قاڭتار-مامىر ايلارىندا 6،7 ملن توننا قارا التىن قايتا وڭدەۋدەن ءوتتى، ياعني 2018 جىلدىڭ سايكەس كەزەڭىمەن سالىس­تىرعاندا 5 پايىزدىق ءوسىم بار.

ەنەر­گەتيكا مينيسترلىگىنىڭ دەرەگىن­شە، 2019 جىلدىڭ ال­عاشقى ءۇش ايىندا ەلىمىزدەن جالپى كو­لەمى 16 ملن توننادان استام مۇناي ەكس­پورت­تالىپ، قازىناعا 7،4 ملرد دوللار قۇيىلدى.

وبلىستىق ەكونوميكالىق تەرگەۋ دەپارتامەنتىنىڭ مالىمەتىنشە، قىلمىس­تىق توپ مۇشەلەرى مۇنايدى ۇرلاۋ بويىن­شا ارنايى سىزبا دايىنداعان. ولار تا­سى­مال­داۋ جانە كىرىستەردى زاڭداستىرۋ پروسەسىن رەتكە كەلتىرگەن. توپ باسشىسى قاجەتتى ءمالى­مەت­تەردى جيناپ، قىلمىستىق ۇيىم­نىڭ بولاشاق مۇشەلەرىن تاۋىپ، ولاردى وقى­تىپتى. جالپى، توپتا 12 ادام بولعان كورىنەدى. ۇرىلار اۋەلى ەلدەن تىس جەردەن ساتىپ الۋشى ىزدەگەن. «كليەنت» تابىلعان كەزدە قىلمىسكەرلەر ماگيسترالدى مۇناي قۇ­بىرىن كەسىپ، مۇنايدى اۆتوكولىككە قۇيىپ وتى­رىپتى. ۇرلانعان مۇناي تەمىر جولمەن رەسەيگە مۇناي قالدىقتارىنىڭ قوسپاسى رەتىندە تاسىمالدانعان. قىلمىستىق ارە­كەت­تەن تۇسكەن كىرىستەردى زاڭداستىرىپ وتىرۋدىڭ دا تەتىگىن تاپقان.

ەكونوميكالىق تەرگەۋ دەپارتامەنتى­ءنىڭ دەرەگىنە سۇيەنسەك، قىلمىستىق توپ 2017 جىلعى تامىزدان 2019 جىلعى اقپانعا دەيىن ەل بايلىعىن توناپ كەلگەن. قارا-وبا كەن ورنىنداعى كونسەرۆاسيا­لان­عان مۇناي ۇڭعىمالا­رى­نان جانە «وزەن – جەتىباي – اقتاۋ» ما­گيس­ترالدى مۇناي قۇبىرىنان قارا التىندى الاڭسىز ۇپتەگەن. ۇرىلار جالپى كولەمى 2420 توننا مۇناي ۇرلاپ، مەملەكەتكە 348،7 ميل­ليون تەڭگە شىعىن كەلتىردى.  ق ر قىل­مىستىق كودەكسىنىڭ 13 بابى بويىنشا قوز­عالعان ءىستىڭ ماتە­ريال­دارى مىڭنان اسا بۋحگالتەرلىك قۇ­جات­تاردى ەسەپتەمە­گەن­دە 30 تومعا جەتكەن. ماتەريالدارىنىڭ كولەمى بويىنشا «ەرەكشەلەنگەن» تاعى ءبىر قىلمىستىق ءىس وتكەن جىلى قىزىلوردا وبلىستىق قىل­مىس­تىق ىستەر جونىندەگى مامان­دان­دى­رىلعان اۋدانارالىق سوتىندا قارالعان ەدى. جيىنتىعى 149 تومدى قۇراعان قىل­مىس­تىق ءىس ماتەريالدارىنا سۇيەنسەك، وڭىردە 2 ۇيىم­داسقان قىل­مىس­تىق توپ قۇ­رىل­عان. 1-توپ ءمۇ­شەلەرى «قونىس»، «جى­لان­دى قىر» كەن ورنى مەن «قۇمكول-تۇز­كول» جانە «شىم­كەنت-پاۆلودار» مۇناي قۇ­بىرىنان قارا التىن ۇرلاۋدى ۇيىم­داس­تىرعان. استى­ر­تىن ىسكە مۇناي كومپا­نيا­لارىنىڭ جۇمىس­شىلارى مەن كۇزەت­ءشى­لەرى جانە كا­ءسىبي ءدا­نەكەر­لەۋ­شىلەر تار­تىل­عان. ال كە­لەسى توپ ۇرلانعان مۇنايدى ساقتاۋ، تاسى­مال­داۋ جانە ساتۋمەن اينا­لىس­قان. ءتىپتى كور­شىلەس مەم­لەكەت­تەرگە دە كو­ءمىر­سۋتەك شيكىزاتىن جەت­كىزىپ وتىرعان. مۇنايشىلار، كاسىپكەرلەر مەن ولار­دى قولداپ-قورعاعان بۇرىنعى كولىك پرو­كۋ­رورى مەن پوليسيا پولكوۆنيگى بار – قارا التىندى زاڭسىز جولمەن ساۋدالاۋعا قاتىسقان بارلىق 21 ادام ءوز جازاسىن الدى.

اۆتورى: انار لەپەسوۆا