ءالىمساقتان كەلە جاتقان «اكىم بول، جالقىڭا جاقىن بول» دەگەن  قاناتتى ءسوز بار. شىندىعىندا، كۇن وتكەن سايىن مەملەكەتتىڭ قىزمەتتىڭ مارتەبەسى ارتىپ كەلەدى. ءبىراق ونى ءبىز قانشالىقتى ءتۇسىنىپ، ۇعىنىپ ءجۇرمىز؟ ماسەلە سوندا. انىعى كەرەك، سوڭعى جەتى-سەگىز ايدا جالپى مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ دە كوزقاراسى وزگەردى. وزگەرگەندە قالاي، بۇرىنعىداي ەمەس، حالىققا جاقىندادى. نەگىزى حالىق تا، مەملەكەتتىك قىزمەتشى دە ەستە ساقتايتىن ءبىر نارسە بار: ول زاڭ تالاپتارىن ورىنداۋ جانە سوعان ساي قىزمەت ەتۋ.  سوندا عانا عانا ادىلدىك ورنايدى، سوندا عانا ادىلەتتىلىك سالتانات قۇرادى. مۇنى نەگە ايتىپ وتىرمىز؟ ءبىر عانا مىسال، «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2010 جىلدان 2020 جىلعا دەيىنگى كەزەڭگە ارنالعان قۇقىقتىق ساياسات تۇجىرىمداماسى» دەنگەن زاڭ بار. مۇندا قاراپايىم كۇندەلىكتى ومىردە مەملەكەتتىك قىزمەتكەردىڭ ءوزىن قالاي ۇستاۋ كەرەكتىگىنە دەيىن اتاپ كورسەتىلگەن. ەندى سونى سوزبە-سوز كەلتىرەلىك.

«ءاربىر مەملەكەتتىك قىزمەتشى ءوزىنىڭ جۇمىس ورنىندا وزدەرىنىڭ مەملەكەتتىك بيلىكتىڭ مۇددەسىن بىلدىرەتىنىن ءتۇسىنۋى، وسىعان وراي ازاماتتاردىڭ ءاربىر پىكىرىنە بارىنشا مۇقيات جانە مۇددەلىلىكپەن قاراۋى، قاي جەردە جانە قانداي سەبەپپەن تۋىنداسا دا، تۋىنداعان جانجالدىڭ الدىن الۋعا، نە بولدىرماۋعا ءتيىس»، - دەپ اتاپ كورسەتىلگەن قۇقىقتىق تۇجىرىمدامادا. بۇدان ارتىق ماسەلە قالاي ءتۇسىندىرىلۋى كەرەك؟! دەمەك، كەز كەلگەن مەملەكەتتىك قىزمەتكەر ەتيكاعا ساي، ادەپتەن وزباي قىزمەت ەتسە، وندا حالىقتىڭ پىكىرى دە ولارعا وتە جوعارى بولادى. ءبىراق بۇرىنعىداي ەمەس، ءقازىر كوزقاراس وزگەرگەن. مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر جاڭاشا قىزمەت ىستەۋگە كوشتى.

بۇل تۋرالى قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ دا اشىق ءارى ءادىل ايتقانى بار. مەملەكەت باسشىسى  «اكىمدەر حالىقپەن جاڭاشا فورماتتا جۇمىس ىستەۋى كەرەك» دەپ تالاپ قويدى.

­ –اكىم بول - حالقىڭا جاقىن بول» دەپ حالىق بەكەر ايتپايدى. ولارعا وسى ءسوز بويتۇمار بولۋى ءتيىس. حالىققا اشىق قىزمەت كورسەتۋگە قاجەتتى بارلىق كوممۋنيكاسيالىق قۇرالداردى پايدالانا بىلگەن ءجون. سونىمەن بىرگە، كەرى بايلانىس ور­ناتۋدىڭ پايداسى زور. ەگەر حالىقپەن قويان-قولتىق جۇمىس اتقاراتىن بولسا، اكىمدىكتەر كوپتەگەن وزەكتى ماسەلەنى ءتيىستى دەڭ­گەيدە تەز شەشە الادى. بۇل ازا­مات­تاردىڭ بيلىك ينستيتۋتىنا دەگەن سەنىمىن ارتتىرادى». بۇل پىكىردى قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆ  اكىمدەردىڭ ەسەپتىك كەزدەسۋىندە اشىق ايتتى.

راسىندا دا قازىرگى ۋاقىتتا بيلىكتەگى مەملەكەتتىك قىزمەتشىنىڭ جاڭاشا جۇمىس ىستەۋ كەزەڭى باستالدى. مۇنى قاراپايىم حالىق تا بايقاي باستادى. وسى رەتتە ءوزىم كۋا بولعان ءبىر عانا مىسالدى ايتايىن. سوڭعى ءبىر  -ەكى ايدا رەسپۋبليكامىزدىڭ وبلىستارىنداعى بىرنەشە اكىمشىلىكتە بولدىم. جىميىپ كۇلىپ قارسى الىپ، وزدەرى سىرتقى ەسىككە دەيىن شىعارىپ سالادى. الماتى قالاسىنىڭ اكىمشىلىگىندە دە سونداي جاعدايدى كەزدەستىردىم. بۇرىنعىداي سەنى كابينەتىندە كۇتىپ، شىرەنىپ  وتىراتىن كىشكەنتاي شەنەۋنىك جوق. جۇمىسىڭ ءبىتىپ، قابىلداۋدان شىققان سوڭ، اكىمدىكتىڭ قىزمەتكەرى سىرتقى ەسىككە دەيىن ءىلتيپاتىن ءبىلدىرىپ شىعارىپ سالادى. «تەاتر كيىم ىلگىشتەن باستالادى» دەمەكشى، بۇل ­– بۇرىنعى قالىپتاسقان قاساڭ كوزقاراستى بۇزۋ.

ارينە مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر وزگەردى، ءبىراق بۇگىنگى جاعدايعا حالىقتىڭ كوزقاراسى قانداي؟ ءبىز بۇل ساۋالدى ەلدىڭ  ورتاسىندا جۇرگەن بىرنەشە ازاماتتارعا قويدىق.

بولات قورعانبەكوۆ، گۋميليەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى:  

–جالپى حالىق پەن بيلىكتىڭ اراسى قانداي بولۋى قاجەت ەكەندىگىن سوناۋ ىقىلىم زاماندا-اق بابامىز ءال -فارابي جەتە ءتۇسىندىرىپ ايتىپ كەتكەن. ۇققان ادامعا بۇل – ۇلى ءسوز. سوناۋ ونىنشى عاسىرلاردا ايتىلعان پىكىر بۇگىن دە كوكەيكەستىلىگىن جويعان جوق، قايتا ماڭىزى ارتىپ بارادى. سوندىقتان ۇلىلار ايتقان ۇلاعاتتى سوزگە بۇگىنگى بيلىك وكىلدەرى ءبىر ءسات مويىن بۇرسا، ونىڭ ەش ابەستىگى جوق. قايتا حالىققا جاقىنداپ، مەيىرىمدى بولا تۇسەدى.

«ادامدار بىرلەستىگى شىنايى باقىتقا جەتكىزەتىن ىستەردە ءوزارا كومەكتەسۋ ماقساتىن قويعان قالا – قايىرىمدى قالا، ال ادامدارى باقىتقا جەتۋ ماقساتىمەن بىر-بىرىنە كومەكتەسىپ وتىراتىن قوعام – قايىرىمدى قوعام. بارلىق قالالارى باقىتقا جەتۋ ماقساتىمەن بىر-بىرىنە كومەكتەسىپ وتىراتىن حالىق – قايىرىمدى حالىق. ەگەر حالىقتار باقىتقا جەتۋ ماقساتىمەن بىر-بىرىنە كومەكتەسىپ وتىرسا، بۇكىل عالام قايىرىمدى بولماق.
ال قايىرىمدى قالا باسشىسىندا التى ءتۇرلi قاسيەت بولۋ كەرەك. ولار – دانالىق، اسقان پايىمدىلىق، سەنiمدiلiك، ويلاۋ قابiلەتiنiڭ جوعارى بولۋى، سوعىس ونەرiن جەتiك بiلۋi، دەنساۋلىعىنىڭ مىقتى بولۋى. وسىنىڭ ءبارiن ءوز بويىندا ۇشتاستىراتىن ادام بارلىق ۋاقىتتا كiمگە ەلiكتەۋ كەرەك ەكەنiن، كiمنiڭ ايتقان ءسوزi مەن اقىلىنا قۇلاق قويۋ كەرەك ەكەنiن كورسەتەتiن ۇلگi بولادى. مۇنداي ادام مەملەكەتتi دە ءوزiنiڭ قالاۋىنشا باسقارا الادى، – دەيدى ءال فارابي.

ءال-فارابيدىڭ «قايىرىمدى قالانىڭ تۇرعىندارى» اتتى تراكتاتى ءومىرى ماڭىزىن جويمايتىن فيلوسوفيالىق ءمانى بار ماسەلە. سوندىقتان دا بۇگىن دە، ەرتەڭ دە بۇل ومىرشەڭ بولىپ قالا بەرمەك.

ارينە، مەملەكەتتىك قىزمەتتە جۇمىس ىستەۋ وڭاي شارۋا ەمەس. بۇل – ۋاقىتقا باعىنا بەرمەيتىن جۇمىس. سوندىقتان تۇسىنىستىكپەن قاراۋ كەرەك. ولار – قازاقستانعا قالتقىسىز قىزمەت ەتىپ جاتقان ازاماتتار. بۇدان شىعاتىن قورىتىندى نە؟ ءبىز  مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەرىڭ جۇمىسىن باعالاۋىمىز كەرەك. ارينە، مەملەكەتتىك قىزمەتكەردىڭ ءجۇرىس-تۇرىسى حالىقتىڭ كوز الدىندا. ولاردىڭ كەز كەلگەن ماسەلەگە سىپايى جاۋاپ بەرۋى الدىمەن ولاردىڭ ىشكى مادەنيەتىنە بايلانىستى. مەملەكەتتىك قىزمەتكە دە تالاپ كۇشەيدى.  ءقازىر زامان دا وزگەردى، الەۋمەتتىك جەلى ارقىلى حالىقپەن تىكەلەي بايلانىستا وتىراتىندار كوبەيدى. بۇل جاقسى نىشان. ءقازىر ءار اكىمنىڭ، ورىنباسارلاردىڭ نەمەسە ولاردىڭ باسپا ءسوز حاتشىلارىنىڭ الەۋمەتتىك جەلىدە پاراقشالارى بار. حالىقتىڭ ساۋالدارىنا جەلى ارقىلى جەدەل جاۋاپ بەرىلەدى. دەمەك،  مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەرگە سەنىم ارتتى. بۇل ورايدا بۇرىڭعى قاساڭ كوزقاراستان تولىققاندى قۇتىلىپ كەلە جاتىرمىز دەپ ويلايمىن.

باۋىرجان وڭعاربايەۆ، «الپامىس باتىر» قوعامدىق قورىنىڭ پرەزيدەنتى، كاسىپكەر، "ەرەن ەڭبەگى ءۇشىن" مەدالىنىڭ يەگەرى:

–پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ  اكىمدەرمەن كەزدەسۋىندە «ءبىزدىڭ كەيبىر شەنەۋ­نىكتەرىمىزگە جەتپەي جاتاتىنى - قارا­پايىمدىلىق، ادامي قارىم-قاتىناستار. «اكىم بول - حالقىڭا جاقىن بول» دەپ حالىق بەكەر ايتپايدى. ولارعا وسى ءسوز بويتۇمار بولۋى ءتيىس»، – دەپ اتاپ كورسەتتى. ويتكەنى مەملەكەتتىك قىزمەتتە ىستەۋ  – بۇل مەملەكەت پەن قوعام تاراپىنان بەرىلگەن ەرەكشە سەنىم. ال ول سەنىمدى اقتاۋ – ءار مەملەكەتتىك قىزمەتكەردىڭ جاۋاپكەرشىلىگىنە، جۇمىستى قالاي ىستەۋىنە بايلانىستى. وكىنىشكە قاراي، كوپ جاعدايدا جەرگىلىكتى كاسىپكەرلەر كوتەرگەن يدەيالار اكىمشىلىكتەگى  شەنەۋنىكتەر تاراپىنان  كەيدە كەدەرگىلەرگە ۇشىراپ جاتادى. بۇل ارينە دۇرىس نارسە ەمەس. ءبىراق اكىم قاي ءبىر قىزمەتتە، قاي ءبىر لاۋازىمدا جۇمىس ىستەسىن، ەڭ الدىمەن ول ەلدىڭ مۇڭى مەن حالىقتىڭ مۇقتاجىنا كوڭىل ءبولۋى قاجەت. باستامالاردىڭ باياندى بولۋىنا قولداۋىن كورسەتۋى ءتيىس. سوندا عانا بيلىك قۇزىرىنا ەلدىڭ سەنىمى ارتادى.

قازاقتا «ءولى ريزا بولماي، ءتىرى بايىمايدى» دەگەن ءسوز بار. بۇل نەنى بىلدىرەدى؟ بۇل ومىردەن وتكەن تۇلعالارعا قۇرمەتپەن قاراۋ دەگەن ءسوز. سوندىقتان  تاريحىمىزدى، تاۋەلسىزدىگىمىزدى ارمانداپ وتكەن ارىستارىمىزدى قادىرلەۋىمىز كەرەك. تۇلعانى ءقادىر تۇتپاي، ولاردى قاستەرلەمەي، العا باسا المايمىز. ەلباسىنىڭ، قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى  نازاربايەۆتىڭ «رۋحاني جاڭعىرۋ: بولاشاققا كوزقاراس» اتتى مىقتى باعدارلاماسى بار. بۇل وتكەندى قۇرمەت تۇتۋ، ونى بۇگىنگى ۇرپاققا جەتكىزۋ. ارينە، ءوندىرىس پەن ەكونوميكانى دامىتۋ ماڭىزدى. ءبىراق ادامنىڭ كوكىرەك كوزى اشىق بولماي، ساناسى رۋحاني تۇرعىدان جاڭعىرماي، تاريحىمىزدى قۇرمەت تۇتا المايمىز. مۇنى  قازاقستاننىڭ ءاربىر مەملەكەتتىك قىزمەتكەرى بىلەدى جانە ونى ويىنان ءبىر ءسات شىعارماۋى كەرەك دەپ ويلايمىن. ويتكەنى يدەيا مەن ۇلتتىڭ جاڭعىرۋىنا قاتىستى باستامالار جەرگىلىكتى جەردەگى بەلسەندى ازاماتتاردان شىعىپ جاتسا، تارازىلىپ، ونىڭ ومىرشەڭ بولۋىنا مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر ءارقاشان قولداۋىن كورسەتىپ  وتىرۋى ءتيىس.