قازىرگى ۋاقىتتا قازاقستاندا قۇرىلىس سالاسى قارقىندى دامىپ كەلەدى. ءبىراق ءبىز قۇرىلىستىڭ قارقىندى جۇرگىزىلىپ جاتقانىنا ءبىر ءسات نازار اۋدارامىز دا، ول قالاي جاسالىنۋدا؟ ول جاعىنا ءمان بەرە بەرمەيمىز. ارينە، قۇرىلىستىڭ ساپالى بولۋى ەڭ الدىمەن ونى سالىپ جاتقان قۇرىلىسشىلاردىڭ جاۋاپكەرشىلىگىنە بايلانىستى. دەسەك تە، ءبىز كەشەگى كۇنگە دەيىن كەڭەس وداعىنان قالعانقۇرىلىس ستاندارتى مەن نورماتيۆتىك ەرەجەلەر بويىنشا جۇمىس ىستەپ كەلدىك. ارينە، زامان وزىپ، نارىق جاڭارىپ بارادى. سوندىقتان قۇرىلىس سالاسىنا دا باسقا جاڭا كوزقاراسپەن قاراۋ كەرەك. ەسكى جۇيە كەلمەسكە ەتتى. وسىعان بايلانىستى ەلىمىزدىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ قۇرىلىس سالاسىن جاڭا ستاندارتقا كوشىرۋ قاجەتتىلىگىن اتاپ كورسەتتى. ەلىمىزدىڭ ستراتەگيالىق قۇجاتى ەسەبىندە بولعان «100 ناقتى قادام. ۇلت جوسپارى» بۇل جەردە كوپ نارسەنى ايقىنداپ بەردى. ەڭ الدىمەن وسى قۇجاتقا سايكەس جاڭادان زاڭدار قابىلداۋ قاجەتتىلىگى تۋدى. بۇل ءوز كەزەگىندە وزەكتى دە ەدى. ويتكەنى ەسكى زاڭمەن ءومىر سۇرۋگە بولمايدى. ناقتى ايتقاندا، كەز كەلگەن نارسەنى باستاۋ ءۇشىن الدىمەن قۇقىقتىق نەگىز كەرەك. ال ەلىمىزدە ەكونوميكا دامىپ، ءال-اۋقاتىمىز كوتەرىلىپ، دەموگرافيالىق ءوسىم ارتىپ بارا جاتقان تۇستا الدىمەن ادامعا نە كەرەك؟ باسپا، تۇرعىن ءۇي جانە باسقا دا الەۋمەتتىك نىساندار. ال ونىڭ بارلىعىنىڭ دا ساپالى سالىنۋى ءۇشىن بىرىنشىدەن، ەسكىرگەن ەرەجەلەردەن قۇتىلۋ قاجەت. ۇلت جوسپارى وسىنى وسىنى ناقتى كورسەتىپ بەردى. بۇرىنعى ەسكى نورماتيۆتىڭ قۇقىقتىق اكتىلەرمەن قۇرالىس سالۋعا بولمايتىنىن ۋاقىت دالەلدەدى. اتاپ ايتار بولساق، 100 ناقتى قادام ۇلت جوسپارىنىڭ 49 – قادامى قۇرىلىس سالاسىنا جاڭا روفورما، جاڭا نورماتيۆتىك نۇسقاۋلىقتار مەن ەرەجەنىڭ قاجەت ەكەندىگىن كورسەتتى. سونىمەن، 100 ناقتى قادامنىڭ 49-قادامىندا نە ايتىلعان؟
ساۋالدى توتەسىنىن قويساق، 49-قادام قازاقستاننىڭ قۇرىلىس سالاسىنا نە بەرەدى؟ «كەڭەستىك كەزەڭنەن بەرى قولدانىلىپ كەلە جاتقان قۇرىلىستىڭ ەسكىرگەن فورمالارى مەن ەرەجەلەرىنىڭ ورنىنا ەۋروكودتار جۇيەسىن ەنگىزۋ. جاڭا نورماتيۆتەردى قابىلداۋ يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالار مەن ماتەريالداردى قولدانۋعا، قۇرىلىس قىزمەتى نارىعىنداعى قازاقستاندىق مامانداردىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرۋعا، سونىمەن بىرگە قۇرىلىس سالاسىنداعى شەتەلدىك قىزمەت نارىعىنا قازاقستاندىق كومپانيالاردىڭ شىعۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى»، -دەلىنگەن ۇلت جوسپارىنىڭ 49-قادامىندا.
ال ەسكىرگەن ەرەجەلەردىڭ ورنىنا ەۋروكود جۇيەسىن ەنگىزۋ دەگەن نە؟ ءبىز مۇنى قالاي تۇسىنەمىز؟ «100 ناقتى قادام» ۇلت جوسپارىنا سايكەس ەۋروكودتار جۇيەسى قازاقستاندا 2015 جىلدىڭ شىلدە ايىنان باستاپ ەنگىزىلە باستادى. بۇل قۇرىلىس سالاسىنا قاجەتتى نورماتيۆتىك جاڭا قۇجاتتار. اتاپ ايتار بولساق، بۇل – قۇرىلىستى ەۋروپالىق ستاندارتتارعا ەنگىزۋ، ياعني قاراپاايىم تىلمەن ايتقاندا، قۇرىلىستى جوبالاۋ جۇمىستارىنان باستاپ، قانداي ماتەريالمەن سالىناتىنىنا دەيىنگى ارالىقتى قامتيدى. اقيقاتىن ايتقاندا، ءبارى ستاندارتقا ساي، ساپالى سالىنۋى قاجەت. ەۋروپالىق وداققا مۇشە ەلدەردىڭ بارلىعى دا وسى جۇيە بويىنشا جۇمىس ىستەيدى. قازاقستاننىڭ ەۋروكود جۇيەسىنە اۋىسىپ جاتقانى بەكەر ەمەس. ارينە، قۇرىلىس سالۋ نەمەسە قانداي دا ءبىر نىساندى نەمەسە تۇرعىن ءۇيدى سالۋ ءۇشىن بىرنەشە جىلدار قاجەت. ال ونىڭ تەحنيكالىق نەگىزدەمەسىن الۋ ءۇشىن وعان كوپ ۋاقىت كەتەدى. ەندى ەۋروكود جۇيەسى ەنگىزىلسە، وعان سونشالىقتى كوپ مەرزىم كەتە قويمايدى. ارينە، قۇرىلىس ءۇشىن قاشان دا ۋاقىت قۇندى. ويتكەنى كەز كەلگەن نىساندى ۋاقىتىندا، مەرزىمىندە ءبىتىرۋ دەگەن بار.
100 ناقتى قادام ۇلت جوسپارىنا سايكەس، قازاقستاندا 2019 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن ەۋروكود جۇيەسىنە كوشۋ تولىققاندى اياقتالادى. ال 2020 جىلدان باستاپ بۇكىل قازاقستاننىڭ قۇرىلىس سالاسى وسى جوبا بويىنشا جۇمىس ىستەيتىن بولادى.
ارينە قازاقستاننىڭ قۇرىلىس سالاسىنا ەۋروكود جۇيەسىن ەنگىزۋ بىردەن جۇزەگە اسا قويعان جوق. ەڭ الدىمەن دايىندىق شارالارىنا ۋاقىت كەتتى. العاشقى كەزەڭ 2010-2014 جىلدار ارالىعىن قامتىدى. بۇل ۋاقىتتى ارينە دايىندىق كەزەڭى دەپ اتاۋعا بولادى. ال ەكىنشى كەزەڭ 2015-2019 جىلدار ارالىعىندا ءجۇردى. بۇل كەزەڭدە ارناۋلى قۇجاتتار مەن نۇسقاۋلىقتار ازىرلەندى. جوعارى وقۋ ورىندارىندا ارنايى ماماندار دايارلاندى، ءتىپتى ءبىلىم العان مامانداردىڭ وزدەرى ەۋروكود جۇيەسىنىڭ ەنگىزىلۋىنە بايلانىستى قىسقا مەرزىمدىك قايتا وقۋ كۋرسىنان ءوتتى.
ارينە، بۇل جەردە مىنا ءبىر ماسەلەنى ەسكەرگەن ءجون. ەۋروكود جۇيەسىن ونىڭ ستاندارتتارىن تولىققاندى كوشىرۋگە بولمايدى. ارينە، قۇرىلىس نىساندارىن سالۋدا قازاقستاننىڭ ءوزىنىڭ كليماتتىق ەرەكشەلىگى بار. سوندىقتان كوپ جاعدايدا ەۋروكود جۇيەسى قازاقستاننىڭ جاعدايىنا سايكەستەندىرىلدى.
ەندەشە ەۋروكود جۇيەسىنىڭ قانداي ارتىقشىلىعى بار، ەۋروكود بىزگە نە بەرەدى؟
- قۇرىلىسقا قاتىستى تالاپ، باقىلاۋ قاتاڭدانادى.
- قۇرىلىستىڭ سالىنۋ ساپاسىنا باسا ءمان بەرىلەدى.
- قۇرىلىستى سالۋ مادەنيەتىنە بۇل جۇيە تولىققاندى ىقپال ەتەتىن بولادى.
- ەندى مەردىگەرلەر ارزان ماتەريالدار الۋعا ۇمتىلمايدى. نىساندى ساپالى ماتەريالمەن سالادى.
- جوبالىق-سمەتالىق قۇجاتتاردى دايىنداۋ ۋاقتىسىندا بەرىلەدى.
- ەۋروكود جۇيەسى قازاقستاندىق مامانداردىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرادى.
- قۇرىلىستا جوعارى جاڭا يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالار قولدانىلادى.
- قازاقستاندىق قۇرىلىس فيرمالارى ءتىپتى شەتەلدىڭ نارىعىنا شىعۋعا مۇمكىندىك الادى.
- جوبالىق-سمەتالىق قۇجاتتاردى دايىنداۋ جەكەمەنشىك نارىققا بەرىلەدى. بۇل ءوز كەزەگىندە جۇمىستىڭ جەدەل جۇزەگە اسۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى.
- نىساندى تاپسىرۋ كەزىندە ونى پايدالانۋعا بەرۋ ءۇشىن ەندى مەردىگەرلەر رۇقسات الۋ ءۇشىن ونداعان مەكەمەلەرگە جۇگىرمەيدى. ولاردىڭ سانى كۇرت قىسقاردى.
ارينە، قازاقستاننىڭ نورماتيۆتىك قۇجاتتارىنىڭ ەۋروستاندارتقا كوشىرىلۋى قۇپتاۋعا تۇرارلىق ءىس. جالپى ەۋروكودتىڭ جۇيەنىڭ 1975 جىلى ەنگىزىلگەنىن ايتا كەتەيىك. جالپى قۇرىلىس سالۋدا ەۋروپانىڭ دا كليماتتىق ەرەكشەلىكتەرى بار. ءار ەل وزدەرىنىڭ ىڭعايىنا قاراي نورماتيۆتىك قۇجاتتاردى يكەمدەگەن. ءبىراق تالاپ-ورتاق. ول –ساپالى قۇرىلىس سالۋ.
ارينە، قۇرىلىستىڭ ياعني سالىناتىن نىساننىڭ نەگىزگى قاڭقاسى تۇرعىزىلعانىمەن، ونىڭ سىرتىن ارلەۋ، سىرلاۋ جۇمىستارى ۋاقىت وتە كەلە وزگەرە بەرەدى. بۇل –زاڭدىلىق. ءبىراق ەۋروكود جۇيەسىنە كوشكەننەن كەيىن قۇرىلىس نورمالارى مەن ونىڭ ەرەجەلەرى قاتاڭ ساقتالىنادى. سىرتتان كەلگەن ينۆەستور ەگەر ەلىمىزدە ءۇي نەمەسە باسقا نىسانداردى سالاتىن بولسا، وسى ورتاق نورماتيۆتىك ەرەجەلەر مەن قابىلدانعان ورتاق ستاندارتتىڭ نەگىزىندە جۇمىسىن ىستەيدى جانە جالعاستىرادى. ارينە، كەڭەستىك جۇيەدەن قالعان قۇرىلىس ستاندارتى كەشەگە دەيىن پايدالانىپ كەلدى. دەگەنمەن، ەۋروكودتىڭ ارتىقشىلىعى، عيماراتتار ورتكە ءتوزىمدى جانە بەرىك، قۇرىلىستىڭ نەگىزگى تۇرعىزىلعان قاڭقاسى ءقاۋىپسىز. ەڭ ءبىر ارتىقشىلىعى، ەۋروپالىق ستاندارتارمەن جۇمىس ىستەيتىن قۇرىلىس كومپانياسى الەمنىڭ كەز كەلگەن نارىعىنا شىعىپ، قۇرىلىس جۇمىستارىمەن اينالىسا الادى. ءتىپتى دايىن ونىمدەرىن دە ساۋدالاۋعا قۇقىلى. سوندىقتان كەلەر جىلدان باستاپ، ەۋروكودتىق جۇيەگە كوشەتىن قازاقستاندىق قۇرىلىس كومپانيالارى جۇرتشىلىققا ءقاۋىپسىز ءارى ساپالى نىسان مەن تۇرعىن ءۇي سالادى دەگەنگە بەك سەنىمىز.
پىكىر قالدىرۋ