بۇگىن راقىمجان قوشقاربايەۆتىڭ رەيحستاگقا تۋ تىككەن كۇنى

/image/2020/04/30/crop-56_2_515x698_200430100736041e.jpg

سۇراپىل سوعىس جىلدارىندا رەيحستاگقا جەڭىس تۋىن تىككەن راقىمجان قوشقاربايەۆتىڭ ەرلىگى كوپ جىلدار بويى ەلەنبەي كەلگەنى، تەك تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن عانا قازاقستاننىڭ حالىق قاھارمانى اتاعى بەرىلگەنى ءمالىم. باتىردىڭ ەرلىگى جىلدار بويى رەسمي ماسكەۋ تاراپىنان كوپە-كورنەۋ ەسكەرىلمەدى.

وزگە ۇلت وكىلى بولعاندىقتان كەمسىتۋشىلىككە ۇشىراپ، ەرلىگى جوققا شىعارىلىپ كەلدى. ايتسە دە راقىمجان قوشقاربايەۆتىڭ دوس-جاراندارى، مايدانداس باۋىرلارى مەن تىلەگى ءبىر زامانداستارى 30 ءساۋىردى ونىڭ تاعدىرىنداعى ەڭ ەرەكشە كۇن دەپ ەسەپتەپ، وعان قوڭىراۋ شالا قۇتتىقتاپ، ءتىپتى ەكىنشى رەت دۇنيەگە كەلگەن كۇنى رەتىندە اتاپ ءوتۋدى ءبىرازعا دەيىن داستۇرگە اينالدىرسا كەرەك. ويتكەنى بۇل كۇن – قوشقاربايەۆتىڭ رەيحستاگقا تۋ تىككەن كۇنى بولاتىن.

راقىمجان قوشقاربايەۆ اقمولا وبلىسىنىڭ سەلينوگراد اۋدانىندا تۋعان. 1942 جىلى اسكەرگە الىنعان. دەرەكتەرگە قاراعاندا، 1944 جىلى قازان ايىنان باستاپ 1-بەلارۋس مايدانىنداعى يدريسك اتقىشتار ديۆيزياسى قۇرامىندا 150ء-شى ۆزۆود باسقارىپ، پولشا جانە گەرمانيا جەرلەرىندەگى ۇرىستارعا قاتىسقان. 1945 جىلى 30 ساۋىردە لەيتەنانت راقىمجان قوشقاربايەۆ جاۋىنگەر گريگوريي بۋلاتوۆ ەكەۋى سوۆەت اسكەرى اراسىنان بەرليندەگى رەيحستاگقا ءبىرىنشى بولىپ جەڭىس تۋىن تىكتى.

ايتا كەتەرلىگى، قازاق باتىرىنىڭ وسىناۋ ەرلىگىن العاش بولىپ الەمگە ايگىلەگەن مەملەكەت قايراتكەرى، جازۋشى كاكىمجان قازىبايەۆ ەدى. ول باۋىرجان مومىش ۇلىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا راقىمجان قوشقاربايەۆتىڭ ەرلىگى لايىقتى باعاسىن الۋى ءۇشىن كوپ ەڭبەكتەنىپ، كوپ ىزدەندى. قازاق جاۋىنگەرىنىڭ ءدال سول ساتتەگى ارەكەتىن دالەلدەيتىن جۇزدەن استام قۇجاتتى تاۋىپ، كوتەرىپ، شەتەلدىك باسىلىمداردا دا جاريالانۋىنا تۇرتكى بولدى. باۋكەڭنىڭ وسى تاپسىرماسى تۋرالى جازۋشى ءوزىنىڭ «نايزاعايداي جارقىلداپ» اتتى كىتابىندا بىلاي دەپ ەسكە الادى:

« – مەن سەنى نەگە شاقىردىم؟-دەدى.

– بىلمەدىم، باۋكە!

– بىلمەسەڭ، جاڭا وسىندا ماعان سالەم بەرە ءبىر جىگىت كەلدى. اتى – راحىمجان. فاميلياسى قوشقار ما، ىسەك پە، ازبان با، ايتەۋىر قويدىڭ ءبىر ءتۇرى، ونى ءوزىڭ انىقتاپ العايسىڭ. مىنە، سول جىگىت... مىنە، سول جىگىت رەيحستاگقا تۋ تىككەن. پونيماەش؟! سەن ۇعىپ تۇرسىڭ با، ءوزىڭ؟-دەدى.

– ۇعىپ تۇرمىن، باۋكە!

– وتىرىك ايتاسىڭ! ۇقساڭدار، نەگە جازبايسىڭدار؟ سوعىس بىتكەلى ون ءۇش جىل. انا راحىمجاندى كورمەي جۇرگەن نەعىلعان جۋرناليسسىڭدەر؟! جۋرناليستكە ديپلوم ەمەس، سەزىم، جۇرەك، كورگىش كوز كەرەك. جوق، سول سەندەردە جوق. زناەش، تى كتو تاكوي راحىمجان؟ مەن دە ونى بۇگىن ءبىرىنشى رەت كوردىم. بىلەسىڭ بە، كىمنىڭ سالەم بەرە كەلگەنىن؟ ەتو يستوريچەسكيي چەلوۆەك! مەن دە سوعىسقا قاتىستىم. ديۆيزيانى باسقاردىم. موسكۆا تۇبىندەگى شايقاستى كوردىم. ءتورت جىل بويعى سۇراپىل سوعىستىڭ نەبىر سۇمدىق قيامەتتەرى كوز الدىمدا. ءبىراق بەرليندى الارداعى، رەيحستاگقا تۋ تىگەردەگى قىرعىن – ول ناعىز جويقىن قىرعىن! كاك ۆوين، كاك كوماندير يا پرەدستاۆليايۋ چتو ەتو تاكوە، ەتو بىلو نيەۆەروياتنو! راحىمجان سول توزاقتىڭ ىشىندە بولعان، سول توزاقتان امان شىققان! جەڭىس جالاۋىن تىككەن. كىم ءۇشىن؟! مىنا سەنى مەن مەن ءۇشىن! بۇگىنگى شولجاڭ قاعىپ ءتىرى جۇرگەندەردىڭ باقىتى ءۇشىن! سول ءبىر توزاقتا ونىڭ ءوزىنىڭ ءتىرى قالۋى ̶ ەتو چۋدو! جەڭىس دەگەن باقىت ̶ سول اناۋ راحىمجان، راحىمجاندار! سەن ونى تاپ!».

كاكىمجان قازىبايەۆ باتىر باۋكەنىڭ تاپسىرماسىن بۇلجىرتپاي، ءتىپتى ارتىعىمەن ورىندادى. ايتسە دە سول ءداۋىردىڭ سولاقاي ساياساتى، سوۆەتتىك رەجيمنىڭ وزىمشىلدىگى راقىمجان قوشقاربايەۆتىڭ قاھارماندىعىن مويىنداۋعا ءمىز باقپاعان ەدى.

تەك تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن، 1999 جىلى مامىردىڭ 7-سىندە پرەزيدەنت ن. نازاربايەۆتىڭ جارلىعى بويىنشا راقىمجان قوشقاربايەۆقا حالىق قاھارمانى اتاعى بەرىلەدى.

ەسكە سالا كەتسەك، رەسەيدىڭ اسكەري تاريح ينستيتۋتى 1ء-ى بەلارۋس مايدانىنداعى 150ء-ى اتقىشتار ديۆيزياسىنىڭ لەيتەنانتى راقىمجان قوشقاربايەۆتىڭ جانە گريگوريي بۋلاتوۆتىڭ 1945 جىلدىڭ 30 ساۋىرىندە رەيحستاگقا تۋ تىككەنى تۋرالى تاريحي وقيعانى 2007 جىلدىڭ 7 مامىرىندا رەسمي تۇردە راستادى.

پىكىر قالدىرۋ

قاتىستى ماقالالار