جاقىندا رەسەيلىك كينورەجيسسەر سەرگەي سنەجكين Today.kz  سايتىنا بەرگەن سۇحباتىندا قازاق كينوسىنا قاتىستى پىكىرىن بىلدىرگەن ەكەن.

سوڭعى 3-4 جىلدا جارىق كورگەن كينو كارتينالاردى ساراپتاي كەلە قازىرگى قازاق كينوسىنىڭ بەت الىسى ءبىر ارناعا تۇسە باستاعانداي كورىنگەن ەدى. قازاق كوركەمسۋرەتتى كينوسىنىڭ تاريحى كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ يدەولو­گيا­سىمەن، جۇرگىزىپ وتىرعان ساياساتىمەن تىعىز بايلانىستى بولعانى امىسەگە ايان. سول كەزدەن بەرى جالعاسىپ كەلە جاتقان، سەڭ بولىپ قاتىپ قالعان قازاق كينويندۋسترياسى از دا بولسا ءبىر قالىپقا كەلە باستاعانىمەن، ساپاسى سىن كوتەرە بەرمەيتىنى دە جاسىرىن ەمەس. وسى كەزەڭدەگى قازاق كينو­درا­ماتۋرگياسى مەن كينورەجيسسۋراسىن قوعام ءومiرiنiڭ وزگەرiستi ساتىندەگى تۇل­عانىڭ دراماسى مەن تراگەدياسىنىڭ كورىنىسىنە، ورتالىق قاhارمانعا تiكە­لەي باعدارلانعان دەپ سيپاتتاۋعا بو­لادى.
شىنايىلىققا جاقىن، حالىقتىڭ الەۋمەتتىك ماسەلەلەرىن كورسەتەتىن، قازاقتىڭ ىشكى پسيحولوگياسىن ايقىن­دايتىن فيلمدەر جىلىمىق كەزەڭىمەن بىرگە كەلدى. شاكەن ايمانوۆتىڭ «ءبىز­ءدىڭ سۇيىكتى دارىگەر»، «ءبىر اۋداندا»، «ال­دار كوسە» «اتامەكەن»، «تاقيالى پەرىشتە» فيلمدەرى، ءماجيت بەگا­ليننىڭ «ونىڭ ۋاقىتى كەلەدى»، «تۇل­پاردىڭ ءىزى» كينوكارتينالارى، ابدوللا قارساقبايەۆتىڭ «قيلى كەزەڭ»، «مەنىڭ اتىم قوجا» كينوتۋىندىلارى، ءشارىپ بەيسەمبايەۆتىڭ «گاۋھارتاس» ءفيلمى كەڭەستىك قازاق كينەماتو­گرا­فياسىندا ۇلكەن ورىن قالدىردى. وسى فيلمدەردىڭ نەگىزىندە، سول كەزگە نەگىزىنەن كەشە مەن بۇگىننىڭ، ءداستۇرلى مەن مودەرننىڭ تارتىسى ءتان ەكەنىن اڭعار­دىق. ءبىر ۇرپاقتىڭ ەكىنشى ۇرپاقتى جال­عاۋى ەمەس، الماستىرۋى ورىن الىپ وتىر، قۇندىلىقتاردىڭ باعالانۋى وزگەرىسكە ۇشىرادى، اتا جولىن جال­عاستىرۋ ەمەس، مودەرنيزاسيانىڭ ءرولى باسىم ءتۇستى. اۋىل تاقىرىپتارىنا تۇسىرىلگەن فيلمدەردە ءالى دە بولسا ءداستۇر ءبىرجولا كەلە جاتقان مودەرن قوعاممەن ارپالىستا بولدى، الايدا فيلم فينالىندا مودەرن جەڭىسكە جەتتى، سەبەبى تىزگىن كەلەشەكتىڭ ەنشىسىندە ەدى.

قازىرگى تاڭداعى نارىقتىق جاعداي قوعامدى بايلار مەن كەدەيلەرگە ءبولدى. بۇل جاعداي قالا مەن اۋىل حالقىنا دا اسەر ەتپەي قويمادى. اۋىل تۇرمى­سىنىڭ قالا جاعدايىنا قاراعاندا الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق، اقپاراتتىق سالادا ارتتا قالۋى ەكراندا ءوز كورىنىسىن تاپتى. اۋىل مەن قالا قوعامدارىنىڭ اراسىنداعى كونفليكت وسى كەزەڭ كينوسىندا كەڭەيە ءتۇستى. سوڭعى جيىر­ما جىل كولەمىندەگى وتاندىق كور­كەمسۋرەتتى فيلمدەردە ءار ءتۇرلى ءما­دەنيەت وكىلدەرى رەتىندە ەكراندا اۋىل مەن قالا تۇرعىندارى اراسىنداعى جىراق انىق بەلگىلەنە باستادى. بۇل پروسەسس قازاق جاڭا تولقىنىندا جارقىن كورىنىس تاپتى. ءيا، كەمشىلىكسىز دەي المايمىز. دەسە دە الەمدىك ماسشتابقا سايكەستەندىرىپ تۇسىرگەن تۋىندىلار قازاق ءتىلدى كورەرمەندەردىڭ قاتارىن ارتتىرعانىن ايتپاي كەتۋگە بولماس.

ءجا، قازاقستاندىق كينويندۋستريانى دامىتۋ ءۇشىن ارنايى رەسەيدەن الدىرعان رەجيسسەر سەرگەي سنەجكين  قازاق كينوسىنا قاتىستى ءوزىنىڭ پىكىرىن بىلدىرگەن ەكەن. «قامشى» پورتالى ورىس تىلىندە جارىق كورگەن سۇحباتتىڭ كەيبىر اتريبۋتتارىن قازاق تىلىنە اۋدارىپ بەرۋدى ءجون كوردى.

سەرگەي سنەجكين، رەسەيلىك كينو رەجيسسەر:

«قالاي ويلايسىزدار، مەنى نە ءۇشىن شاقىردى؟ مەملەكەتتىڭ قارجىسىن وڭدى-سولدى شاشىپ، قۇلدىق ساناداعى تۋىندى ءتۇسىرۋ ءۇشىن ەمەس، نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتىڭ وبرازىن جاعىمسىز ەتىپ كورسەتۋدى توقتاتۋ ءۇشىن، اقىماق، جاعىمپازدىققا نەگىزدەلگەن مەرەيتويلىق دەڭگەيدەگى فيلم ەمەس – تازا كوركەم تۋىندى جاساپ شىعارۋ ءۇشىن شاقىردى»،-دەيدى سنەجكين.

سەرگەي سنەجكيننىڭ پىكىرىنشە، كورەرمەندەرگە پرەزيدەنت تۋرالى كينو ەمەس، ءبىرىنشى كەزەكتە ولارعا وقيعانىڭ، وقيعا كەيىپكەرىنىڭ  تاريحىن كورسەتۋ كەرەك. ال قازاقستان ليدەرىنىڭ ءومىرى – شىعارماشىلىق ادام ءۇشىن شەكسىز تۋىندىلار جاساۋعا مۇمكىندىك بەرەتىنى ءسوزسىز.

«مەن قايتالاۋدان جالىقپايمىن. ءسىز قانداي تۋىندى تۇسىرسەڭىز دە (كومەديا، سەريال ت.ب.) سيۋجەتى بىردەي بولىپ شىعادى. تاريحى بىردەي  ادام ءومىرى. كورەممەندەر پرەزيدەنتتەر تۋرالى كينونى كورمەيدى. ولارعا كەيىپكەر تاريحى ماڭىزدى. ەندى وسى جەردەن ءبىر كىدىرەيىك.  ادامنىڭ ءومىرى قيلى ءارى قىزىق. ول ۇزاق جىلدار بويى ءومىر ءسۇرىپ كەلەدى، جەتىستىكتەرى دە جەتكىلىكتى، بۇل سۇمدىق قىزىق ەمەس پە؟ ول پرەزيدەنت بولعان سوڭ ەمەس، ول ءبىرىنشى كەزەكتە – ادام. ءبىز جاڭا تاريحتى جازامىز. ءبىز بۇل ەلدىڭ پرەزيدەنتىنىڭ وبرازىن جاساپ شىعارامىز»،-دەيدى رەسەيلىك مامان.

توقسان اۋىز ءسوزدىڭ توبىقتاي تۇيىنىندە، رەسەيلىك مامان قازاقستاندىق كينويندۋستريانىڭ بولاشاعى بار ەكەنىن ايتا كەلىپ، فيلم ءتۇسىرىلىمى بارىسىندا نە ءتۇرلى تالانتتى اكتەرلەردىڭ، مامانداردىڭ قالىپتاسىپ كەلە جاتقانىن اتاپ وتكەن.

«قازاق كينوسى دا ءتۇرلى كەزەڭدەردە ىسىلعان. نە ءتۇرلى سۇرلەۋلەردەن وتكەن. قازاق كينوسىنىڭ جۇلدىزى جارقىراعان كەزەڭ – سوۆەت وداعى كەزەڭى ەدى.  ول كەزدەگى تۇسىرىلگەن تۋىندىلاردى جۇرت ءالى كۇنگە دەيىن ءسۇيىپ تاماشالايدى.  مىسالى، ءبىزدىڭ ءتۇسىرىلىم توبىمىزدا دا كوپتەگەن قابىلەتتى جاستار بار. ولار وتە تالانتتى.  مەن ولارعا قىزىعا قارايمىن. مىنە، سولار عوي ءبىزدىڭ بولاشاعىمىز. ءبىزدىڭ قارتايعان، كونە يدەولوگيالىق ويلاۋ جۇيەسىمەن جۇرەتىن ماماندار  «قازاقفيلمنەن»  كەتكەن كۇنى ولاردىڭ ورنىنا وسى جاستار كەلەدى. مەن سوعان سەنگىم كەلەدى»،-دەيدى سنەجكين.

ول «تاك سلوجيلاس زۆەزدى» كارتيناسى قىزىقتى ءارى جاۋاپكەرشىلىگى مول ەكەنىن جانە بۇل كارتينا ءوزىنىڭ شىعارماشىلىق كارەراسىنىڭ نۇكتەسى بولاتىنىن ايتقان. «قايتالاپ ايتامىن، ءبىز دەرەكتى فيلم ەمەس، كوركەم فيلم تۇسىرەمىز»،-دەيدى رەسەيلىك رەجيسسەر.

فيلمدەگى باستى ءرولدى اكتەر بەرىك ايتجانوۆ ورىندايدى. ول وسىعان دەيىن «ماحامبەت»، «مۇستافا شوقاي»، «ناعىز پولكوۆنيك»، «اعايىندىلار»، «ليكۆيداتور» ت.ب. فيلمدەرمەن تانىمال بولعان. ايتجانوۆتى سنەجكيننىڭ ءوزى 20 كانديداتتىڭ ىشىنەن تاڭداپ العان ەكەن.

ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك، قازىرگى تاڭدا قاراعاندى قالاسىندا ءفيلمنىڭ ءتۇسىرىلىمى ءجۇرىپ جاتىر. بۇل جەردە 1989 جىلداعى كەنشىلەر كوتەرىلىسى تۋرالى كادرلار تۇسىرىلۋدە.

نۇرگەلدى ءابدىعاني ۇلى